l POLSKA AKADEMIA NAUK INSTYTUT HISTORII X16 G ?# O/. MATERIAŁY DO DZIEJÓW SEJMU CZTEROLETNIEGO TOM III Opracowali i przygotowali do druku JANUSZ WOLINSKI, JERZY MICHALSKI, EMANUEL ROSTWOROWSKI 5 WROCŁAW 1960 ZAKŁAD NARODOWY IMIENIA OSSOLIŃSKICH WYDAWNICTWO POLSKIEJ AKADEMII NAUK OD WYDAWCÓW Ogłaszany obecnie trzeci tom Materiałów do dziejów Sejmu Czteroletniego stanowi dalszy cišg tomu drugiego i zgodnie ze wstępem do tego tomu posiada łšcznš z nim numerację publikowanych pozycji. Granicę chronologicznš materiałów wydawanych w niniejszym tomie stanowi w zasadzie koniec 1790 r.: zebranie się sejmu w podwójnym składzie posłów. Ze względu jednak na łšcznoć rzeczowš zebralimy w tym tomie większoć pozycji zwišzanych z dyskusjš nad zagadnieniem masowych nobilitacji mieszczan, dokonanych w ostatnich tygodniach obrad sejmu w pojedynczym składzie (nry 113120). Na końcu ogłaszamy dwie pozycje (nry 121122), których dokładniejszej chronologii nie udało się ustalić. Redaktor Wydawnictwa Ernest Chromicki Wszelkie prawa zastrzeżone Printed in Poland Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk. Wrocław I960. Wydanie I. Nakład 600+290 egz. Obj. ark. wyd. 41,25, ark. druk. 36,5, ark. formatu Al 48,55. Papier m/gł. kl. III, 70 g, 70X100, z labryki w Myszkowie. Oddano do składania 19 XI 1959, podpisano do druku2VH 1960, druk ukończono w sierpniu 1960. Zakłady Kartograficzne, Wrocław, ul. Kociuszki 29. Zam. nr 1633/59. (H-17). Cena zł 95. MATERIAŁY RÓDŁOWE 87 PROTOKÓŁ DEPUTACYI DLA MIAST WYZNACZONEJ (24 grudnia 1789 12 maja 1790) Rps Bibl. PAN w Kórniku 840, Je. l22 (czystopis-oryginal). Tytuł na okładce. Karta l zawiera drukowanš obiatę konstytucji Wyznaczenie Deputacyi do miast naszych królewskich", którš opuszczamy. W protokole z sesji ostatniej (12 maja) wpisany jest ułożony przez Deputację projekt: Miasta nasze królewskie w krajach Rzeczypospolitej". Projekt ten wyłšczamy z protokołu i wydajemy jako odrębnš pozycjš (nr 98). Protokół, sporzšdzony przez ,,trzymajšcego pióro" w Deputacji Zboińskiego, został przez niego w dziele osobnym" złożony do laski marszałkowskiej na sesji sejmowej 6 kwietnia 1791 (Głos j.w. pana Jana Nepomucena Zboińskiego... dnia 6 miesišca kwietnia roku 1791 w Stanach Sejmujšcych miany"). Działo3 się w Warszawie w pałacu j. wielm. Małachowskiego kanclerza w. kor. dnia 24 miesišca grudnia roku Pańskiego 1789. My, deputowani, od Najj. Króla Jmci i Najj. Rzpltej Skonfederowa-nych Stanów, senatorowie, ministrowie i posłowie Obojga Narodów'. Wolš Najj. Sejmujšcych Skonfederowanych Rzpltej Stanów w prawo zamienionš i objętš majšc za prawidło, stosownie do przepisu prawa, na sejmie teraz cišgle pod zwišzkiem konfederacyi a0tujšcym się zapadłego, którego prawa osnowa następujšca: Wyznaczenie Deputacyi do miast naszych królewskich. Roztrzšnienie praw i przywilejów miastom w ogólnoci i w szczególnoci tak w Koronie, jako i w Wielkim Księstwie Litewskim służšcych, My Król wraz z Stanami Rzpltej do wielmożnych kanclerzów odsyłamy, którzy wraz z przydanymi deputowanymi wszelkie iura munici-palia, proby i potrzeby rozeznawszy i zdanie uformowawszy, za poprzedzajšcš komunikacyjš do Deputacyi do formy rzšdu wyznaczonej, a) W rękopisie przed właciwym tekstem protokołu znajduje się odpis obiaty konstytucji, Wyznaczenie Deputacyi do miast naszych królewskich" z 19 XII 1789 r. 1 Deputccję stanowili: Antoni Okęcki, biskup poznański. Piotr Ożarowski, kasztelan wojnicki, Adam Felkerzamb, kasztelan Witebski, Onuiiy Kicki, poseł chełmski, Stanisław Potocki, poseł lubelski, Ksawery Mikorski, poseł kaliski, Jan Zboiński, poseł dobrzyński, Michał Brzostowski, poseł trocki, Ludwik Gutakowski, poseł orszański. Nam Królowi i Sejmujšcym Rzpltej stanom projekt do decyzyi podać majš" itd. Na miejsce wyżej w dziele wyrażone zjechalimy. A celu naszego powołania dosięgajšc, dzieło za nasze ufnoci dogodne i w oddaniu sprawy z urzędowań naszych szlad potomnoci zostawić pragnšc, z wzajemnego porozumienia się protokół sesyj naszych ustanowilimy niniejszy. Chcšc za prawa i przywileja miast, prowincyj koronnych i W.Ks.Lit. w ogólnoci czy w szczególnoci i z tych proby i potrzeby onych rozeznać, zdanie uformować i to, co z brzmienia prawa nam zlecone, dopełnić, końcem uwiadomienia o naszym rozpoczętym dziele ku dobru miast zmierzajšcym, też miasta przez swych reprezentantów tu, w Warszawie, obecne do przełożenia prób i potrzeb z praw i przywilejów onymże służšcych obwieszczonymi być staralimy się. Żeby za zamiarowi prawa nasze nagłe postępowanie nie stało się sprzeczne, sesyjš nasze do dnia drugiego mca stycznia 1790 r. przypać mianego przewleklimy. Dnia 2 miesišca stycznia roku Pańskiego 1790. My, deputowani, etc. na miejsce rozpoczętego dzieła zjechawszy, gdy miasta prowincyj koronnych i Wielkiego Księstwa Litewskiego w osobach szl. Jana Dekerta prezydenta miasta Starej Warszawy, szl. Franciszka Barssa, szl. Jędrzeja Rafałowicza radcy miasta Starej Warszawy, ur. Michała Swiniarskiego, Adama Mędrzeckiego, szl. Antoniego Chevalier radcę miasta Starej Warszawy i ur. Ignacego Grabowskiego mecenasa sšdów Asesoryi Litewskiej stanęły, wszelkie na przyszłoć uprzštajšc kwestyje, a dogodnoć przywilejom każdego miasta w szczególnoci rzetelnym onych uważaniem czynić usiłujšc, co radziła ostrożnoć tychże w imieniu miast stawaj šcych, do nauczenia i okazania o przyzwoitoci, jakš do stawienia się w imieniu miast mieć mogš, zobowišzalimy. Na które nasze zobowišzanie złożona plenipotencyja ręczna, przez delegowanych i plenipotentów miast prowincyj koronnych i Wielkiego Księstwa Lit. na ratuszu miasta Starej Warszawy dnia 28 miesišca grudnia 1789 roku sporzšdzona i podpisana, a w akta radzieckie miasta tegoż Starej Warszawy dnia drugiego mca stycznia 1790 r. sposobem obiaty wcišgniona 2. Przy której plenipotencyi złożeniu usprawiedliwiano, iż z mocy prawa municypalnego prezydenci i wójtowie miast imieniem miasta prawnie zawsze czynić mogš. A co się tyczę plenipotencyi od plenipotentów 2 Zob. m 79. miast, jeżeli ci przez plenipotencyje sobie od miast dane byli mocni, innych plenipotentów na swym miejscu substytuowania: A tak miasta prowincyi wielkopolskiej: szl. Jana Dekerta prezydenta miasta Starej Warszawy i szl. Franciszka Barssa, małopolskiej: szl. Jędrzeja Rafałowicza radcę miasta Starej Warszawy, ur. Michała Swiniarskiego, Adama Mędrzeckiego, prowincyi W.Ks.Lit.: szl. Antoniego Chevalier radcę miasta Starej Warszawy i ur. Grabowskiego mecenasa sšdów j.k.mci Asesoryi Lit. ustanowiły plenipotentów i przez tych swe żšdania ponieważ wprowadzonymi mieć chciały, przeto my rzeczonš plenipotencyja za dostatecznš przyj šwszy, stawajšcym plenipotentom zebranie wszelkich praw i przywilejów, bšd w oryginałach, czyli autentycznych kopiach i jakie od miast (których czyniš imieniem) do ustanowienia istotnych prób i potrzeb mieć mogš, złożenie i żšdań wprowadzenie zalecilimy. Względem czego dzień 22 miesišca i roku teraniejszych sesyi naszej oznaczylimy. Dnia 22 mca stycznia roku Pańskiego 1790. My, deputowani, etc. Rozłożenie naszej powinnoci na sesyje prowin-cyjonalne dla gruntowniejszego w tak zadawnionym miast interesie, praw i przywilejów przejrzenia dogodniejszym rozumiejšc, układ takowy przedsięwziętych naszych sesyj plenipotentom miast komunikowalimy. A że plenipotenci miast owiadczyli, iż żšdania miast do jednego wspólnie dšżš celu, a szczególne niektórych prawa, do poparcia ogólnych prób w generalny sumaryjusz praw i przywilejów miast tak prowincyj kor., jako prowincyi W.Ks.Lit. objęte zostały, zatem dopraszali się, aby na sesyjach prowincyjonalnych samo tylko przejrzenie praw i przywilejów miało miejsce, a opinia, jaka ma wypać, ad plenum nas deputowanych zachowanš była, do której proby my przychyliwszy się, układ ten w rozkładzie sesyj naszych na prowincyjonalne do pierwszego sposobu zwróciwszy, a in pleno też prawa i przywileje rozpoznanymi mieć chcšc, sesyjš naszš do dnia 7 mca lutego roku bieżšcego odłożylimy. Dnia 7 miesišca lutego roku Pańskiego 1790. My, deputowani, in pleno etc. na miejsce zwykłe zgromadziwszy się, plenipotentów miast do zadosyćuczynienia poprzedniczej naszej rezolucyi na dniu 2 mca stycznia wydanej, w punkcie złożenia praw i przywilejów i wprowadzenia żšdań miast tak prowincyj kor., jako i W.Ks.Lit. zobowišzalimy. Na które zobowišzanie plenipotenci miast złożyli sumaryjusz w dwóch częciach, którego napis Zbiór praw, dowodów i uwag z treci tychże wynikajšcych dla objanienia zaszczytów stanowi miejskiemu, ex iuri- bus municipalibus służšcych"3, z tych częć pierwsza druku, druga częć rękopisma, tudzież przyłšczono wywód Prawa miast polskich do władzy prawodawczej, wykonywajšcej i sšdowniczej" 4. Z których że miasta tak w Koronie, jako i w W.Ks.Lit. na prawie niemieckim teutońskie zwanym będšc zakładane, do pierwiastkowych swych zasad jeden majšc powód, równy też i jednaki udział praw i przywilejów lokacyjnych w jednym i powszechnym stylu od królów i ksišżšt zyskiwały. Łany za i ziemia, onych osady należały miastom prawem dziedzicznym. Mieszczanie czynili i składali stan ludzi wolnych i niepodległych, wolnoć za i niepodległoć warowane były tym prawem, pod którym osiadali, wyjęci od wszelkiej obcej jurysdykcyi, jako to wojewódziń-skiej, kasztelańskiej, starocińskiej itd., a prawo teutońskie, które różnie w przywilejach magdeburskim, chełmińskim, szredzkim czytać się daje, miastom królowie nadawali. Tłumaczono tš różnoć nazwiska praw. Moc i władzę mieszczan polskich z istoty tego prawa niemieckiego onym służšcš. Czas wprowadzenia prawa magdeburskiego z Magdeburgu do Polski. Co z tego prawa dla miast i mieszczan należy. Definicyjš prawa municypalnego. Co jest nieodbicie potrzebne do ogólnej siły narodu, jak spojenie stanu rycerskie...
jagaw7