TATRY13.txt

TATRY A-Z
Slowniczek obejmuje ponad 200 hasel zawierajcfcych podstn-
wowe in%rmacje geograf czno-hisloryczne o wszystkich wa�-
niejszych szczytach i przelgczach oraz jaskiniach Tatr. Dodat-
kowe skr�ty: ml. - mlodszy, st. - starszy (przy mazwiskach)
tow. - lowarzysz lub towarzysze, przew. - przewodnik lub
przewodnicy. Przy danych historycznych szerzej uwzgl�dniona
jest dzialalno�� polska. Niekt�re szczyty i przel�cze maj4 poda-
ne dwie wysoko�ci (np. Kr�tka: 2365, 2370 m), druga w kolej-
no�ci jest kot� wyst�pujcfc� na nowych mapach stowackich.
Wzmianki o jaskiniach przejrzat i uzupelnil Rafal Karda�.
Babki (Babky, 1566 m). Rozczlonkowany
masyw na zach. skraju Tatr Liptowskich, w
zako�czeniu grani odchodz�cej na pd. od
Siwego Wierchu. Dolomity chocza�skie, od
pd. wsch. inne skaly osadowe - w nich
d�ugie �ciany Sok�l i Mnich. Pod szczytem
maty stawek. Na grzbiecie wypas kr�w. Za
czub� Mnicha (1462 m) polana zw. Czer-
wieniec, ciekawa 8orystycznie (wysokie za-
si�gi ro�lin ni�owych), z kilkoma domkami
weekendowymi i niedu�ym schroniskiem
nale��cym do HS TANAP. W pd. podn�-
iach masywu szpec�cy okolic� kamienio-
�om. W Sokolim �lebie inskrypcje z I. 1713-
1911. D. 199.
Banikowska Prze��cz (Bankovske sed-
lo, 2062, 2045 m). Do�� waina turystycznie
przel�cz w grzbiecie gt�wnym Tatr Zachod-
nich - mi�dzy Ban�wk� a Pachol�. Nazwa
m.in. u Boles�awa Kotuli (1890), u g�rali te�
Przehyba. D. 1%, 208, 212.
na pd. pot�ny grzbiet Przystopu (2145 m)
i Rosochy (1953 m). Ku pn. opadaj� skali-
ste �ciany 350 m wysoko�ci, podsypane
wysokimi piar�yskami. Skaly krystaliczne
(granodioryty rohackie). I wej�cie zimowe:
J�ze( Lesiecki i Leon Lo�a 1911. Na mapie
1823 Banovka B. W XIX w. szczyt zalicza-
no do Rohaczy. Grani� wiedzie pi�kny
szlak turystyczny. D. 195, 196, 208, 212.
Ba�dzioch Kominiarski. System jaski-
niowy w pn.-wsch. cz�ci Kominiarskiego
Wierchu, odkryty 1968 przez grotolaz�w
pozna�skich, kt�rzy wyeksplorowali 2,5 km
korytarzy do gl�boko�ci 350 m. G�my
otw�r na wys. 1683 m. Skomplikowany
uk�ad studni, korytarry i kom�r o ��cznej
dlugo�ci przesz�o 9,2 km i deniwelacji 562
m (-546, +16 m). Doszukano si� 6 den i
kilku niezale�nych ci�g�w wodnych. Intere-
suj�ce formy morfologiczne. Ba�dzioch w
gwarze g�rali znacry brzuch.
Ban�wka (Bankov, 2178 m). Najwyisze
wypi�trzenie w caym gl�wnym grzbiecie
Tatr Zachodnich. Tworry dlug�, prawie po-
ziom� gra�, w kt�rej s�abo wyodr�bnia si�
wierzcholek. Z zach. kra�ca grani wybiega
Barania Przet�cz (Baranie sedlo, 2393,
2384 m). Najwa�niejsze obni�enie w grani
��cz�cej Baranie Rogi z tomnic�, powstale
w wybitnej strefie dyslokacyjnej. Znany
przech�d z Dol. Kie�marskiej do Dol. Pi�ciu
TATRY A-Z
535
Staw�w Spiskich, w r. 1904 ubezpieczony nazw, przewainie 
nadanych przez tatemi-
przez MKE. I przej�cie zimowe 1906. D. k�w. Nazw� Basta Sczertiska 
notuje Stani-
134 (bez znak�w). s�aw Staszic w r. 1805.
Baraniec Wielki, Baraniec, Wielki
Wierch (Baranec, Vel'ky vrch, 2184 m).
Pot�iny masyw w kszta�cie rozrogu, trzeci
co do wysoko�ci w Tatrach Zachodnich.
Przestronne �leby s�yn� z ogromnych la-
win. W pd.-wsch. grani Ma�y Baraniec, zw.
tei Hrubym (1949 m). Stoki osi�gaj� wyso-
ko�� 1000 m i byly intensywnie wypasane.
"Lupki krystaliczne w masie prawie jednoli-
tej" (Stetan Kreutz, 1930). Wtr�cenia amfi-
bolit�w i lupk�w gratitowych z granatami.
Ku Dol. Jamnickiej opadaj� �adne, dwu-
schodowe cyrki. Od strony Dol. �arskiej
masyw zwa� si� Wielkim Wierchem. Jego
bez w�tpienia dotyczy notatka Mateja Bela
(1736) o Trnoweczu Welikym. W XIX w.
jeden z 5 w Tatrach gl�wnych punkt�w
t�angulacyjnych (w r. 1820 wie�a i pomiar
2185 m). D. 191, 192.
Baranie Rogi (Baranie rohy, 2526 m).
Niezbyt efektowny lecz wainy topograficz-
nie szczyt, prcyro�ni�ty do grzbietu gl�w-
nego Tatr Wysokich, zwornik dla bocznej
grani Lomnicy. �ciany 150-250 m wysoko-
�ci. Wierzchoiek �cina charakterystyczny
taras. I znane wej�cie ks. J�zef Stolarcryk
z ks. Ambroiym (fomaszem Trausylem) i
4 zakopia�skimi g�ralami 1867. I wej�cie
zimowe 1911 (tatemicy w�gierscy). Nazwa
ludowa, w polskich drukach od ok. 1870 r.,
w 1853 Fiogi. D. 134.
Baszty, Gra� Baszt (Ba�ty). Poszarpany
skalny grzbiet przesz�o 4 km dlugo�ci, od-
dzielaj�cy Dol. Mi�guszowieck� od Dol.
Mlynicy, z dawna uznany za granic� mi�-
dzy Spiszem a Liptowem. W�r�d 7 do��
samodzielnych szczyt�w najwyisry jest
Szatan (2416 m). Najwcze�niej zwiedzano
Skrajn� Baszt� (Pat��, 2203 m), w kt�rej
zboczach przed r. 1530 wydobywano
mied�. Z grani� wi��� si� legendy, skupia
si� tu najwi�ksry zbi�r demonicznych
Baty�owiecki Szczyt (Batizovsky �tit,
2448, 2456 m). Pi�kny "plytami opancerzo-
ny" szczyt w grani gl�wnej Tatr Wysokich
na osi Dol. Baty�owiedciej, ku pd. i pn.
opadaj�cy 150- do 290-metrowymi �aana-
mi (drogi wspinaczkowe). Zdobyty w r.
1900 przez Karola Jurryc� z przew. - jako
jeden z ostatnich z wainiejsrych szcryt�w
tatrza�skich. I wej�cie zimowe Zygmunt
Klemensiewicz i Jerzy Ma�lanka 1909 -wg
oceny Jana A. Szczepa�skiego, najwytHt-
niejsze polskie osi�gni�cie zimowe w Ta-
trach do lat mi�drywojennych. Nazwa po-
przez wie� Batyiowce od komesa Botyza
(w. XIII) - w literaturze dhigo nieustabili-
zowana, szcrytowi 2448 m "prrydzielona'
w r. 1878. Nazw� Batyiowiecka Przel�cr
wprowadzil Janusz Chmielowski 1903.
Beskid (2012 m). Podrz�dny lecz popu-
lamy szcryt w grztaecie gl�wnym - ostatni
od wsch. z nalei�cych do Tatr Zachodnich.
Masowo odwiedzany z pobliskiego Kaspro-
wego Wierchu (pi�kne widoki). R�iowe
granity pegmatytowe, spoczywaj�ce na
skalach osadowych (wsch. skraj i najwy-
�szy punkt wyspy krystalicznej Goryczko-
wej). Znakomite tereny narciarskie. D. 75.
Biata Skala (Biela skala, 1378, 1316 m).
Ostatnia od zach. wynios�o�� w gl�wnym
grzbiecie Tatr, panuj�ca nad zakr�tem Su-
chej Dol. Tarnowieckiej. Dwie tumie roz-
dzielone przel�cz�, od pd. i wsch. urwiste,
od pn. zalesione ai po granie (platy kos�w-
ki). Zachodnia niisza o ok. 20 m. Dolomity
chocza�skie. Interesuj�ca flora - badal j�
m.in. Boles�aw Kotula w I. 1879-85. Legen-
dy o zakl�tych skarbach - ostatni poszuki-
wacz z�ota pracowa� tu w I. 1935-43. Na-
zwa pastwiska Byla (Bila) Skala notowana
w dokumentach orawskich ju� w 1615 roku.
D. 204.
536
TATRY A-Z
S TAROROBOCIA�SKI SZCZYT (1176�
TRZYDNIOWIA�SKI ;
Widok z Bobrowca na oLoczenie dolin Chochotowskiej i 
Zuberskiej. 1. B�yszcz
(2159 m); 2. Raczkowa Prze�rcz (1959 m); 3. Starorobocia�ska 
Prze�ecz; 4- J:a-
rz�bcza Prze�ecz; 5. Hotarz (uroczysko le�ne z praborem 
g�rnoreglowym); 6. Ig�a
w Ban�wce; 7. Zabrat; 8. Ma�y Salatyn (2030 m); 9. Breslowa (1934 
lub 1902 m);
10. R�g (1571 m). Widok na Tatry Wysokie - zob- d. 221d.
B�yszcz (2159 m). Pn. kraniec masywu
Bystrej, wi���cy j� z grzbietem gl�wnym.
Skaliste pn- zbocze ma 400 m wysoko�ci. W
w. XIX wraz z Bystr� zwany by� Pyszn�,
obecn� nazw� upowszechnil przewodnik
Walerego Eljasza (od 1870). D. 180, 185.
Bobrowiec (1663 m). Wynios�y masyw w
zach. ograniczeniu Dol. Chocholowskiej,
zbudowany gt�wnie z dolomit�w i geologi-
cznie przynale�ny do tzw. pasma reglowe-
go. Na wsch. wysuwa 2-kilometrowy grzbiet
po pd. stronie zje�ony Mnichami (ok. 1510
m), zako�czony Czotem Chochotowskim
(jaskinie - m.in. Szczelina Chocholowska
2500 m dlugo�ci). W stokach od r. 1808 do
ok. 1850 eksploatowano niskoprocentowe
rudy �elaza w dw�ch kopalniach - zako-
pia�skiej (Bobrowiec) i s�owackiej (Jam-
bur). Bogata flora wapieniolubna. I wej�cie
zimowe J�zef Lesiedci, Leon Lo�a i Janusz
�utawski 1911. Nazwa poprzez dolin� od
wsi Bobr�w, jako okre�lenie pastwiska za-
notowana w 1615, jako nazwa szczytu
1796. Te� Jamburowy Wierch. D. 31, 221,
222.
Bobrowiecka Prze��cz (1356 m). Wybit-
ne siodlo mi�dry Bobrowcem a Grzesiem,
powstale w strefie mi�kkich lupk�w triasu,
ongi ulubione przej�cie k�usownik�w z Pod-
hala w Tatry Orawskie. Dro�yna g�rnicza z
Polany Chocholowskiej zbudowana ok.
1808, z Dol. Bobrowieckiej - ok. 1820. W
w. XIX iadowano tu rud� �elaza na wozy
(zob. Bobrowiec). D. 31, 220, 222.
Brestowa (Brestova, 1934, 1902 m).
Przysadzisty wierch granitowo-gnejsowy w
zakolu gl�wnego grzbietu Tatr Zachodnich.
Stoki trawiaste, do�em - zwlaszcza od pn.
- skaliste. Ku pn. wybiegaj� 3-kilometrowe
boczne ramiona. W r. 1861 Vawersowania
szczytu dokona� Kazimierz Lapcry�ski
(u�ywa nazwy Salatin). Masyw ma du�e
walory narciarskie, w Spale�skim �lebie
kolej krzeseNcowa. D. 206, 212.
Bucrynowe Tumie - Wielka (2184 m) i
Mala (2172 m). Granitowe szczyty zamyka-
TATRY A-Z
537
�QWIICZ PtACZLIWY (T116)
j�oe od pd. Pa�szcryc�, ku kt�rej opadaj�
�Cianami 120-300 m wysoko�ci. Mimo ru-
chu turystycznego, utrzymuj� si� tu kozice.
Pierwsrych wej�� dokona� w latach 1900 i
1902 ks. Walenty Gadowski z tow., kt�ry
latem 1903 przeprowadzi� stokami i grani�
Orl� Per�. W zimie zdobyli je tatemicy za-
k4pia�scy w I. 1910 i 1911. W r. 1909 w
pn. �cianie �miertelny wypadek tatemicki,
opisany przez Ferdynanda Goeda. Podziat
na tumie Mal� i Wielk� oraz Buczynow�
Prcel�cz(2127 m) wprowadzi� ks. Gadowski
(1903). D. 80.
Bujacry Wierch (Buja�i vrch, 1946 m).
Szczyt w grzbiecie Tatr Bielskich, cz�ao-
wo skalisty, silnie rozbudowany ku p�lnocy.
Zwomik dla bocmego gniazda Steiek. W
pn. zboczach jaskinia zw. Alabastrow�
(212 m d�ugo�ci, kilka kom�r). W jaskini
Lodowa Piwnica stalagmity lodowe.
Ok. 1650 zgin�t na Bujaczym Wierchu po-
szukiwacz skarb�w August Kaftstein, (pier-
wsza znana z nazwiska ofiara Tatr). W r.
1813 byt na szcrycie G�ran Wahlenberg.
Nazwy uiyt po raz pierwsry geograf Antoni
Rehman (1892), od bujak - byk, buhaj.
�. 112 od 1978 r. zamkni�ta dla ruchu
turystycznego.
Bystra (Bystra, 2248 m). Najwyiszy
szczyt Tatr Zachodnich, 0,6 km na pd. od
grzbietu gl�wnego, z kt�rym ��ciy j� punkt
zw. Blyszczem (2159 m). Lupki krystaliczne
przewarstwione bia�ym granitem. Zbocza
osi�gaj� wys. 600 m i byty wypasane ai...