REGLE TATR WYSOKICH Wschodni� po�a� Tatr Polskich poprzedza od pn., podobnie jak po�a� zachodni�, szeroki pas lesistych wzniesie� reglowych o urozmaiconej rze�bie i zwartej szacie ro�linnej. Tworz� one� po obu stronach Dol. Suchej Wody osobne cz�ony, z kt�rych zach. kulminuje w Kopach Kr�lowych (1577 m), wsch. za� w G�siej Szyi (1489 m). Krajobraz cechuje rozbicie grup na kopiaste wierszki (st�d nazwy Kop, Kopie�c�w itp.), pooddzie- lane siod�ami prze��czy i w�skimi na og� dolinkami - miej- scami o charakterze w�woz�w. Materia� skalny stanowi�� wy��cznie ska�y osadowe, nale��ce do p�aszczowin reglo- wych, przede wszystkim wapienie i dolomity. Ods�oni�� ska� jest, jak na Tatry, niezbyt wiele, za to odwodnienie podw�jne: powierzchniowe i podziemne, ujawniaj�ce si� w postaci paru pot�inych �r�de� i wywierzysk. Na skrajach i u wylot�w dolin Bia�ki i Suchej Wody pozostawi�y �lady lodowce - w postaci wa��w moren oraz granitowych g�az�w, przywleczonych tu z wierchowych partii pasma. Wi�kszo�� obszaru pokrywaj� lasy z nader interesuj�cymi zak�tkami. Na pn. zboczach Ostrego Wierchu (1475 m) ocala� jeden z �adniejszych w Tatrach p�at�w g�rnoreglowej �wier- czyny tatrza�skiej (Stefan Myczkowski 1967), na Ska�ce Filip- cza�skiej za� stanowiska reliktowej sosny zwyczajnej oraz wyj�tkowo nisko schodz�cej limby. W lasach maj� ostoje jele- nie, kiedy� by� to rejon polowa� na nied�wiedzie, kt�re i dzisiaj mniej wi�cej stale tu bytuj�. Uwag� przyrodnik�w przyci�ga fauna ptasia z tak rzadkimi gatunkami, jak bocian czarny, drozd skalny (nag�rnik), czy buduj�ca tu gniazda jask�ka okn�wka. Na polanach rozwini�te by�o przed laty pasterstwo, przeclo wszystkim byd�a rogatego. Na Kopie�cu Olczysku czy Rusi- nowej Polanie z ca�ych "wiosek" szop i sza�as�w ocala�y ich nie- du�e skupiska. Na kilku polanach (m.in. Rusinowej) prowa- dzony jest pod kontrol� TPN tzw. wypas kulturowy. Ta cz�� Tatr wchodzi�a kiedy� w sk�ad d�br Poronin - przez pa�stwo zosta�a wykupiona w r. 1934. Jeden z w�a�cicieli, Adam Uzna�ski, spisa� i og�osi� w r. 1869 miejscowe nazewnictwo, REGLE TATR WYSOKICH 207 kt�rym pos�ugujemy si� do dzi� na szczeg�owych mapach. �cie�ki dla turyst�w budowa�o T1' od ok. 1880 r., ono te� wy- stawi�o nie zagospodarowane schrony na Czerwonych Brze�- kach (1887) i Psiej Trawce (1889). Szerzej uprzyst�pni�a ten tejon budowa szosy z Zakopanego do �ysej Polany (1892-97), mimo to pozosta� on na uboczu zainteresowa� turyst�w, podo- bnie zreszt� jak i dzi�, kiedy szcz�liwie omijaj� go g��wne Ci�gi wycieczkowego ruchu. 84. JASZCZUR�WKA - KOPIENIEC - CYRHLA Ciekama p�ldniowa euycieczka z Zakopanego, zaznaja- miajgca z Dol. Olczyska i atrakcyjrcym cuidokowo szczytem Kopie�ca. P�tla ma 6 km dtugo�ci i 400 m r�nicy cuzniesie� - 2.15 godz. (�-2 godz.). Zrc. zielone. Do Jaszczur�wki (900 m - d. llb) dojazd autobusem 848 miejskim; pieszo 1 godzina. Zn. zielone wchodz� obok ruin k�pieliska w wylot Dol. Olczyska, w�skim �cie�nieniem wci- naj�cej si� mi�dzy dolomitowe masywy Nosala (1206 m) i Ma�ego Kopie�ca (Ma�ego Regla, 1167 m). Droga kilkakrotnie przecina potok - bystry i ha�a�liwy, cho� cz�� jego w�d w r. 1988 przej�y zakopia�skie wodoci�gi. "Prawdziwy hula- ka g�rski" - pisa� o nim kiedy� Eljasz. Nowy krzy� przy jednym z mostk�w upami�tnia �mier� dw�ch g�rali przy zw�z- ce drewna. - 0,8 km w lesie po prawej stokowa polanka Bryl�wka (960-980 m) ze �ladami "le�niarki". Dolina staje si� tu bardziej przestronna, a droga odchodzi od potoku p�yn�ce- go przez tzw. G�ciska. �wierkowymi lasami podchodzimy na pn.-wsch. skraj du�ej polany. 2 km Olczysko (1040-1100 m). Z Jaszczur�wki 35 min 84b (�.30 min). Jedna z naj�adniejszych i najwi�kszych polan w okolicach Zakopanego, jeszcze przed kilkunastu laty zabudo- wana "wiosk�" ponad 10 szop i sza�as�w. Opis d. 62. W prawo odchodzi za zn. ��ltymi d. 62 na Nosalomc� Przet�cz (1103 m), 8tanowictca pokFczenie z d. 63. Zn. zielone wiod� zrazu wzd�u� polany, a potem (250 m po- ni�ej wywierzyska) skr�caj� ku wsch. i wznosz� si� podn�ami '' Suchego Wierchu przez r�nowiekowe �wierczyny. - 3,7 km : polana Kopieniec (1210-1260 m), zajmuj�ca szerokie siod�o :: grzbietowe. Po�owa hali zas�ana jest giazami morenowymi, 208 REGLE TATR WYSOKICH tworzy�y tu klasyczn� rz�d�wk� i nadal to wida�, cho� ubywa ich z roku na rok (wiosn� 1992 - 12). Na polanie prowadzony jest latem kulturowy wypas owiec. Wiosn� pola krokus�w. Na skraju polany szlak rozdziela si� na dwa warianty: wprust cuiedzie dr�ka przez polan� z omini�ciem Kopie�ca, w lewo odga��zia si� �cie�ka, kt�r� w�r�d �wierk�w a potem kamie- nist� grz�d� wchodzimy na zwie�czony ska�kami szczyt. 84C 4 km Kopieniec (1328 m), zwany tei Wielkim Kopie�cem. Z Jaszczur�wki 1.30 godz. (.�1 godz.). Nagi wierzcholek jest pod wzgl�dem *widokowym jeszcze ciekawszy od Nosala. Szczeg�lnie nadaje si� do obja�nienia zagadnie� geolog�icznych zwi�zanych z fliszem, seriami osadowymi, trzonem krysta- licznym i rze�b� polodowcow� Dol. Suchej Wody. Wspaniale� przedstawia si� st�d mur szczyt�w nad Dol. G�sienicow�. Per� obniia si� w kierunku pn. zje�onym ska�kami ramie- niem Kopie�ca, osi�gaj�c niebawem pn. skraj polany Kopieniec. Przy kamiennym krzy�u z r. 1950 droga zbiega si� z kr�tszym wariantem procuadzc�cym przez polan� (r�runie� zn. zielone ). Dalej ku pn. przez las 600 m do trawiastej p�a�ni, gdzie na wysoko�ci 1100 m, przy zawieszonej na smreku kapliczce zn. zielone ��cz� si� z czerwonymi (d. 85a). Sprowadzaj� dal��j razem na Toporow� Cyrhl� (992 m, d. llc). Szos� 300 m w prawo do centrum przysi�ka i przyst. autobusowe o. Z Ko- pie�ca 40 min (T1 godz.), z Jaszczur�wki 2.15 godz. (g2 godz.). 85. PRZEZ POLAN� WAKSMUNDZK� "Wo�ec uko�ezenia go�ci�ca bitego, dac�na �cie�ka (...) przez Waksmundzkg utracila racj� bytu, i posiada tylko znaczenic� historyczne" - pisat c� r. 1903 "Kalendarzyk Tatrza�ski". Lato p�niejsze zaprzeczyly tej opinii i dzi� szlak ten nadal cieszy si� powodzeniem u turyst�w. Odlegto�� 11 km, suma ruzniesierL 500 m - cu obie strony po 3.45 godziny. Zn. ezerwone. 85a Do Toporowej Cyrhli (1000 m) dojazd autobusem d. llc. Od przyst. autobusowego trzeba si� cofn�� 300 m skrajem szosy. Na wysoko�ci 992 m w lewo ku g�rze odchodz� zn. czerwone i zielone. �cieika przecina osiedle (szopy, domy) na s�ynnej z wiosennych krokus�w polanie. Polodowcowe bloki granit�w sp�yn�y a� z Dol. G�sienicowej. Od pd. skraju polany (za�amanie szlaku) zmierzamy 15 min ku podn�om Kopie�ca (1328 m). Na wysoko�ci 1100 m przy kapliczce zawieszone�j REGLE TATR WYSOKICH 209 ; ria drzewie rozstaj: Wprost za zn. zielonymi odchodzi d. 84c na Kopieniec. Szlak znakowany czerwono skr�ca w lewo i przecina wspa- niale rozwini�te *moreny czo�owe, zwi�zane z ostatnim lodow- ". mykaj�cy od zach. wylot Dol. Suchej Wody. W kotlinkach przy � Odcinek przy mgle lub o zmierzchu mylny. W lasach po pn. stronie kryja si� tu najni�ej po�o�one z polskich jeziorek tatrza�skich - Toporowe Stawy (Ni�ni 1089 m, 0,62 ha, 5,7 m g��boko�ci), z uwagi na warto�ci przyrodnicze chronione w �cis�ym rezerwacie. "Bardzo brzydkie - pisa� o nich w r. 1878 Tytus Cha�ubi�ski - maj� ludzie rozum, kt�rzy tamt�dy nie chodz�. �cie�ka zwraca si� ku pd. i wiedzie ok. 10 min r�wnolegle do szumi�cej w dole Suchej Wody. 3 km potok Sucha Woda. Skrzy�omanie z drogg jezdng 85b rtn Hal� Gqsienicorug (d. 68). Z Toporowej Cyrhli niespe�na 1 godz. (.�50 min). Przy drodze zarastaj�ca lasem polanka Psia , Trawka (1183 m - opis d. 68b). Kamienista dr�ika wznosi si� na niski grzbiet zw. Poro�cem i zmierza dalej przez fa�dy i kotlinki morenowe. Po 15 min mijamy od lewej poro�ni�te kosodrzewin� i turzycami *torfowisko wysokie (wiosn� ptactwo b�otne), a nieco dalej przekraczamy kil- ka razy suche zwykle �o�ysko Pa�szczyckiego Potoku. W 35 min ' od Psiej Trawki chodnik wyprowadza stromo na grzbiet d�ugiego i pi�knie zachowanego *wa�u moreny bocznej, usypanej przez , lodowiec pa�szczycki. Z lewej wznosz� si� garby Kop So�tysich (1420 m) i Ostrego Wierchu (1475 m - na pn. stoku p�at praboru �wierkowego). Wa�em morenowym w�drujemy jeszcze ok. 15 min przez lasy, mijaj�c drugie oryginalne torfowisko �r�dle�ne, z wolna przechodz�ce w otoczon� kosodrzewin� ��k�. 6 km *Polana Waksmundzka (1360-1400 m). Z Psiej Trawki 45 min (.�35 min), z Toporowej Cyrhli 1.45 godz. ' (.�1.25 godz.). Rozleg�a i b. malownicza ��ka u pn. podn�y grzbietu Koszystej. Do niedawna o�rodek Hali Waksmund2- kiej, zajmuj�cej - po odliczeniu nieu�ytk�w - 3,1 kmz obszaru. :�:. 'Kilka sza�as�w. Szlak przez polan� wyznakowa�o TT w r. 1887, jako w og�le pierwszy w Tatrach Polskich. Jest to jedna z naj�y�niejszych polan Tatr Wysokich. Wed�ug przypuszcze� geograf�w, zajmuje dno daw- 85c 85d 210 REGLE TATR WYSOKICH nego jeziora przylodowcowego, zatamowanego znanym ju� nam wa�em moreny bocznej lodowca Pa�szczycy. Nazwa pochodzi od Waksmundu, jednej z najstarszych wsi Podhala, kt�rej mieszka�cy do r. 1824 wypasali ca�� hal�. W r. 1874 na 14 w�a�cicieli jeszcze 4 pochodzi�o z Waksmundu. Krzyi na polanie (odlany w Ku�nicach) ufundowa� wybitny przyrodnik Maksymilian Nowicki, inicjator ustawy o ochronie kozic (1868-69). �cie�ka przecina pn. cz�� polany, wzd�u� podn�y Ostrego Wierchu (1475 m). Przez pas wysokopiennego lasu podchodzimy w kilka minut na siod�o Prze��czy Waksmundzkiej (1410 m), oddzielaj�cej od grzbietu Koszystej reglowe gniazdo G�siej Szyi. 6,7 km Waksmundzka R�wie� (1400-1440 m). Polana w siodle prze��czy. Z Toporowej Cyrhli 1.50 godz. (.�1.30 godz.). Ku zach. odchodzi stqd d. 69 na Hal� Gqsienicowg,...
jagaw7