132. Rak szyjki macicy (carcinoma colli uteri).
- drugi po raku sutka najczęściej występujący nowotwór złośliwy u kobiet
- występuje najczęściej u między 40 rż. a 60 rż.
- rozwija się na podłożu stanów przedrakowych:
o odnawiająca się nadżerka
o leukoplakia
o brodawczak płaskonabłonkowy
o dysplazja CIN
o polipy szyjkowe
- w etiologii najważniejsza rola zakażenia HPV 16 i 18
Czynniki zwiększające ryzyko zachorowania:
1) główne
o infekcja HPV 16 i 18
o wczesne rozpoczęcie życia seksualnego
o duża liczba partnerów seksualnych
o duża liczba porodów
o palenie papierosów
o niski status socjo-ekonomiczny
o wcześniejsza patologia w badaniu cytologicznym
o partnerzy podwyższonego ryzyka
2) prawdopodobne
o wieloletnie stosowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych
o niewłaściwa dieta
o zakażenie wirusem HIV
o stany zapalne narządu płciowego przenoszone droga płciową inne niż HPV
Histopatologicznie:
o 95% rak płaskonabłonkowy
o 3-5% rak gruczołowy
4 postacie kliniczne:
o rak egzofityczny
o rak endofityczny
o rak naciekający
o rak wewnątrzszyjkowy
Objawy:
o początkowo bezobjawowo
o upławy surowiczo-ropne, potem krwiste
o krwawienia nie związane z cyklem, urazowe, krwotoki
o bóle podbrzusza i okolicy krzyżowej
stopień
opis
leczenie
0
rak przedinwazyjny (carcinoma in situ) = CIN3
chirurgiczne leczenie oszczędzające1 – konizacja lub amputacja szyjki
w razie potrzeby brachyterapia2
I
rak ograniczony do szyjki macicy
Ia
rak mikroinwazyjny (rozpoznanie wyłącznie na podstawie oceny mikroskopowej całej usuniętej zmiany) średnica zmiany do 7 mm
Ia1
głębokość naciekania podścieliska do 3 mm od błony podstawnej
Ia2
głębokość naciekania podścieliska do 5 mm od błony podstawnej
histerektomia z przydatkami i selektywnym usunięciem węzłów chłonnych miednicy ± radioterapia3
Ib
wszystkie przypadki widocznych klinicznie zmian większych od Ia2 :
zabieg radykalny4 ± radioterapia
albo sama radioterapia5
Ib1
< 4 cm
Ib2
≥ 4 cm
zabieg radykalny z biopsją węzłów okołoaortalnych ± następowa radioterapia6
II
rak przechodzi poza szyjkę macicy, lecz nie dochodzi do ścian miednicy i nacieka nie więcej niż górne 2/3 pochwy
IIa
naciek pochwy (max. górne 2/3) bez nacieku przymacicz
IIb
nacieki przymacicz, nie dochodzące do ścian miednicy (z naciekiem pochwy lub bez)
radiochemioterapia
(teleterapia + brachyterapia + chemioterapia oparta na cisplatynie)
III
rak dochodzi do ścian miednicy, nacieka dolną 1/3 pochwy; do tego stopnia zalicza się także wszystkie przypadki wodonercza lub nieczynnej nerki niezależnie od rozległości procesu nowotworowego
IIIa
nacieka dolną 1/3 pochwy, nacieki w przymaciczach nie dochodzą do kości
IIIb
nacieki przymacicza dochodzące do kości (z naciekiem pochwy lub bez);
wodonercze lub nieczynna nerka
IV
przejście raka poza teren miednicy mniejszej lub naciek śluzówki pęcherza moczowego lub odbytnicy
IVa
naciekanie sąsiednich narządów
IVb
przerzuty odległe
brak standardu leczenia
Odnośniki:
1) przeciwwskazania do leczenia oszczędzającego:
- guzy i stany zapalne przydatków
- mięśniaki macicy
- znaczne zniekształcenia poporodowe szyjki macicy
- drobna szyjka macicy
- lokalizacja raka w kanale szyjki
2) brachyterapia – jako leczenie uzupełniające w przypadku stwierdzenia komórek raka w marginesie operacyjnym albo jako jedyne leczenie, gdy np. pacjentka nie zgadza się na operację
3) radioterapia w stopniu Ia2:
węzły chłonne bez przerzutów raka – nie jest konieczna
węzły chłonne z przerzutami raka – brachyterapia ± teleterapia miednicy
brak marginesu wolnego od raka – brachyterapia
4) zabieg radykalny – operacja Wertheima-Meigsa (rozszerzone wycięcie macicy z przydatkami i obustronnym usunięciem węzłów chłonnych miednicy mniejszej)
5) radioterapia w stadium Ib1:
> węzły chłonne bez przerzutów raka – nie jest konieczna
> węzły chłonne z przerzutami raka – brachyterapia ± teleterapia miednicy
> głębokie naciekanie, naciekanie naczyń, stopień hist. G2, G3 – teleterapia miednicy ± brachyterapia dopochwowa
> zastosowanie radioterapii jako wyłącznej metody leczenia w stadium Ib1 – brachyterapia + teleterapia
6) radioterapia w stadium Ib2 i IIa:
> węzły chłonne z przerzutami raka – brachyterapia ± teleterapia miednicy ± chemioterapia oparta na cisplatynie
Badania:
1) we wziernikach
2) ...
ginpolo