etnocentryzm

* odniesienie życia do własnej kult - „naturalne” uznanie naszej kult za centralną, najważniejszą, najlepszą.

* (pojęcie zdefiniował na przełomie XIX i XX w. socjolog William Sumner).

* Przykłady etnocentryzmu:

˚  Uznawanie własnego kraju za środek świata (australijscy aborygeni, Chiny, mieszkańcy Haiti, Żydzi, Francuzi, Ziemia Święta dla chrześcijan, starożytni Grecy – kamień omfalos ze świątyni Apollina w Delfach)

˚  Uznawanie własnego ludu za „prawdziwych” ludzi, zaś sąsiadów – za nieludzi, barbarzyńców: ta opozycja „ludzie - nieludzie” jest zapowiedzią uniwersalnego przeciwstawienia „my – oni”.

    Podstawy opozycji - ludzie  [inaczej niż  zwierzęta] używają ognia nie tylko do ogrzania, ale i  przygotowywania jadła; Uczuciowo angażują się w związki seksualne; Zdobią ciała rytualnymi malunkami, tatuażami, okaleczeniami – i odpowiednio się ubierają.

podziały: swój-obcy (inny);

* patrz wyżej na etnocentryzm

* wg Leacha my – oni poprzedzone jest zestawieniem ludzie - nieludzie

* „Oni” (w odróżnieniu od „nas”) –

˚ nie gotują tak jak my,

˚ nie uznają naszych konwencji w kwestii związków płci,

˚ nie zdobią ciał w uznany przez nas sposób.

* 3 wyznaczone przez te opozycje sfery kult (jadło, seks i „nagość” (stosunek do niej) – są w większości kultur głównymi obszarami objętymi zakazami „tabu” [zakaz podejmowania pewnych czynności wobec obiektów, stanów rzeczy, co do których istnieje przekonanie o ich sakralności lub nieczystości. Złamanie t abu=„skażenie” osoby i narażenie jej na sankcje o charakterze światopoglądowym i społ i czyni ją niebezpieczną dla otoczenia]

* Konsekwencje podziału na swoich i obcych: przekonanie o wyższości „swoich”, uznanie obowiązujących w „naszej” kulturze konwencji za naturalnych, oczywistych i jedynie słusznych - źródło megalomanii plemiennych i narodowych –podtrzymywanego poczucia wyższości i wyjątkowości własnej grupy etnicznej.

antropologiczne zainteresowanie kulturą ludową.

* Do lat 70. postępowanie antropologa przebiegało wg stałego schematu:

1.    Empiryzm: wejście w daną kul-ę, nauka jęz, poznanie jego pojęć i wartości; potem przekład i interpretacja danych w naukowych kategoriach antropologii;

2.    Teoretyczne uogólnienie - mechanizmy działania badanej kul-y jako całości i współdziałania jej elementów

3.    Badania porównawcze - nad kilkoma społeczeństwami, wreszcie formułowanie autorskich teorii kultury.

* NURT LOKALNY  - drugi obok pozaeuropejskich kultur pierwotnych typ Inności skierowany ku kulturze ludowej (chłopskiej) w państwach cywilizowanych. Nazwa nauki w Pl: ludoznawstwo > etnografia > etnologię.

* Proces postępu świata w skali globalnej, alei struktury samych społeczeństw europejskich. W naszym kręgu kulturowym postęp kojarzony był o walkę o prawa człowieka i obywatela. A to zwróciło uwagę na lud – sferę narodu, stanowiącą podstawę nowoczesnego państwa. Lud stał się zatem obiektem badań.

* badania miały charakter :

* W oświeceniu Pl kultura ludowa = ostoję polskości [stąd badanie, utrwalanie i podtrzymywanie historii narodu, pospólstwa  - Tylko wśród ludu przetrwały pierwiastki polskości nieskażone kosmopolityzmem].

* Nastawienie to przetrwało nawet mimo uświadomienia sobie, że archaizm kultury ludowej jest pozorny.

* Kul-a ludowa stała się [odpowiednikiem kul-y pierwotnej] formą Inności = klucz dla antropologii pojęcie to obejmuje : egzotykę dalekich krajów i narodów, jak i pobliskie kultury nieelitarne, tajemnicze i mało znane.

* Badanie Inności przez pryzmat pojęcia kul: próba odp. na pyt, w jaki sposób zunifikowana natura człowieka egzystuje w tak wielu ludziach zakorzenionych w odmiennych tradycjach.

* Dziś antropolog ma określone spojrzenie na kul obraz świata i szuka odp na przyczyny jego charakteru.

*  

problem relacji między kulturą a naturą (rys historyczny),

* Tylor odgranicza naturę od celowych tworów intelektu [2 przeciwne porządki]

* Czas zsekularyzowany – to immanentna cecha natury, jest atrybutem przynależnym wszystkim zjawiskom

Rozwinięcie opozycji: kultura – natura: [podstawa antropologii]

* Rousseau [pierwszy opracował problem kultury i natury] Rozprawa o pochodzeniu i podstawach nierówności…

˚ idealny badacz cywilizacji: wnikliwy myśliciel i odważny podróżnik.

˚ uświadomienie nam, że świat, w którym żyjemy, nie jest jedynym.

˚ natura a kult i pochodna: przeciwstawienie uczucia rozumowi. Człowiek natury żyje w świecie zmysłów, ale mamy możliwość doskonalenia się: przejście w stan pełnego człowieczeństwa dokonuje się w chwili nabycia umiejętności odróżnienia siebie od „innych”.

˚ Cywilizacja oparta na intelekcie prowadzi do zwyrodnienia człowieka w wymiarze jednostkowym i społ. Wszystko przekraczające pierwotność[nauka, sztuka]jest złe. Cywiliza.= upadek natury, wolności[nie postęp]

* ewolucjonizm schematyczny - prototypowe ujęcie społ  pierwotnego [natury], poprzedzającego ukształtowanie się cywilizacji; dominuje w XIX wieku:

˚  finał otwarcia się kul-y i zakończenie epoki odkryć geograf. Poznana Ziemia stała się ostateczną barierą. Europa = gwałtowna ekspansja na odkryte wcześniej ziemie [czyniąc z nich kolonie]. „Dzicy” stali się elementem tego świata, ale poza przestrzenią kul-ą: geograficznie odlegli, na osi czasu - przedstawiciele przeszłości.

* HISTORIA:

˚ Nowoczesna antropologia kult ukształtowała się w wyniku spotkania Europejczyków z innymi („odkrytymi” przez nas) kulturami od XVI w. Jest to zatem nauka na wskroś europejska.

˚ Podbój nieznanego świata =  zaprowadzenie w nim naszych porządków, jego opis wg naszych kryteriów opisu. opozycja „my – oni” zmieniła charakter z lokalnej na globalną. doszło do uspójnienia i ujednolicenia wizji świata jako całości. Nowy Świat (zamiast „innego świata”) pojęcie powstało w Europie, umysły jej mieszkańców, którzy dostrzegli łączącą ich wspólnotę cywilizacyjną w odróżnieniu od „nowych, dzikich ludów”. określenia statusu mieszkańców „Nowego Świata”: czy to  ludzie? skąd wzięli się w zapomnianej, nieznanej części świata? Jak ich obecność tam ma się do naszej wiedzy o świecie, do tekstów objawionych? Czy są dziećmi A i E i są pod opieką Boga? Czy przywrócić ich Kościołowi?

˚ Europ pojmowanie czasu: mieliśmy ideę czasu linearnego (opozycja do pierwotnej cyklicznej wizji czasu - powtarzającego się koła), ale czas był w tradycji judeochrześcijańskiej medium św historii: liczył się od stworzenia świata, potem od narodzin Ch, a zmierzał do Sądu Ostatecznego. Objawienie zostało usytuowane w czasie hist – przypisane określonemu mscu i czas. Świat pogański znalazł się poza tym czasem i przestrzenią.

˚ Odkrycie nowych, licznych form życia, nieobjętych Objawieniem zrodziło problem teologiczny. 1493 – polecenie papieża Aleksandra VI, aby chrzcić „dzikich” – równoznaczne z urzędowym uznaniem ich za ludzi. Ale skąd się owi ludzie wzięli? Propozycje: potomkowie Chama, wygnani do Ameryki (Jean Lery); gorsza część ludzkości rozproszonej po wieży Babel (biskup Jacques Bousset). Herezja Isaaka de la Peyrere: Biblia odnosi się tylko do chrześcijan - inne ludy zostały stworzone przed Adamem! (za to autora omal nie spalono na stosie). Była to pierwsza próba przełamania bib. interpretacji hist ludzkości i wyjścia poza „antropologię bibli”.

...