Cywil wczes chrzesc.2

Kulty misteryjne

Cechy misteriów;

·      Życie, śmierć  i odrodzenie boga  symbolizują cykl zjawisk przyrodniczych

Dlaczego kulty misteryjne cieszyły się dużą popularnością, porównaj z kultem państwowym

·      Zwracają się do człowieka nie jak do obywatela lecz osoby prywatnej, w przeciwieństwie do  rytuałów religii grecko-rzymskiej , która jest związane z organizacja polityczna

·      Gesty rytualne pozostają w ścisłej zależności z mitem, są jego symbolem, w religii gr-rz luźny związek miedzy mitem a rytuałem

·      Rytuały bogatsze niż tradycyjne religii państwowej

·      Obiecują nieśmiertelność i wskazują drogę do niej

·      Ich nauczanie przemawia do umysłu , a obrzędy do wyobraźni, spójne doktryny, pełne treści rytuały

·      Przynoszą odwiedzi na pytania , które pogaństwo klasyczne nie stawiało lub nie rozwiązywało

·      Osobowość bóstwa – człowiekowi bliski wydawał się tragiczny los boga wyjaśniający egzystencję człowieka i pozwalający zrozumieć jej sens.

·      Wymagania moralne

·      Ważna role odgrywa grzech i pokuta

·      Dbałość o czystość cielesną i rytualną

Chrześcijaństwo a kulty misteryjne

·      Męka boga  opisująca jego śmierć , zejście do piekieł, zmartwychwstanie(Izis , Ozyrys, Adonis,Attys)

·      Rytuał świętego posiłku- wspólna uczta mająca na celu wzmocnienie wizie miedzy współwyznawcami lub  święty posiłek mający przekazać wiernym substancje boga-komunia(Attys, Mitra) łączy wiernych ze sobą i z bóstwem

Kulty misterjne:

Egipskie Izyda i Serapis

Syrejski Adonis

Perski Mitra

Frygiski Kybele i Attis

Rozpowszechniane były po cesarstwie przez autochtonów, niewolników, emigrantów, jeńców wojennych, kupców, urzędników, żołnierzy

Ortodoksja i herezja –poczatki teologii chrześcijaństwa

Społ. pogańskie nie wprowadzały podziału miedzy władzę świecą i duchową. Cesarz był zwierzchnikiem oficjalnej religii, ale bez władzy doktrynalnej, gdyż pogaństwo nie miało doktryny. Chrześcijaństwo taka doktrynę wypracowało. Ortodoksja początkowo to pierwotna wersja organizmu, a herezja to wypaczenie. W drugiej poł. II w zasad ortodoksji były już ustalone: ST i NT. Chrześcijaństwo ulegało coraz silniejszym wpływom greckim. Postępuje jego intelektualizacja. Początki prawdziwej teologii chrześcijańskiej  to szkoła aleksandryjska i u Ireneusz z Lyonu. W swoim dziele formułuje– ideę jedności (Planu bożego –stwórcy i odkupiciela, jedności planu objawienia ST i NT, jedność w Chrystusie elementu boskiego i człowieczego)

Zagadnienia chrystologiczne

Spory w Kosciele przednicejskim dotyczyły

·         dyscypliny i praktyki liturgicznej – spór o datę wielkanocy- od ok. .II w koscioly w Azji obchodzą Wielkanoc 14 nizan wg. Kalendarza hebrajskiego, a kościoły rzymskie w pierwszą niedziele po 14 nizan. Na soborze w Nicei sprawa została uzgodniona wg rzymskiego

·         problemów doktrynalnych- trinitaryzm,(Trójca Św), chrystologia – problemem był związek miedzy Bogiem –ojcem a Jezusem - synem bożym. Zaproponowano 2 rozwiązania: chrystologię adapcjanistyczną –Jezus jest tylko człowiekiem bezgrzesznym , w chwili chrztu  zstępuje na niego Duch Św i staje się synem bożym. Jego adopcja ujawnia się w jego męce, śmierci, zmartwychwstaniu – popularny w kościołach judeochrześcijańskich. W monarchizmie umiarkowanym – Ojciec i Syn to przejawy tej samej istoty, którą jest bóg jedyny, wcielający się w człowieka.

Teologia łacińska

Oba nurty zostały wykluczone z kościoła  przez władze rzymskie. Zaczęła się kształtować teologia pośrednia.

Tortulian- głosi jedność  boga, która nie ulega podziałowi, ale rozkłada się na 3 osoby – trojce sw., każda tych osób jest bogiem.

Cyprian – głosi jedność kościoła, przyznaje kościołowi rzymskiemu prymat honorowy ale nie prawny

Orygenes – łączy chrystologie z kosmogonia,  wierzy  w świat dusz czyli istot logicznych które zgrzeszyły ciężko, dzielą się na  3  kategorie; aniołów, ludzi, demonów. Pomiędzy nimi a bogiem znajduje się logos. Logos wciela się w człowieka by zbawić ludzkość i przyprowadza ją do boga. Na końcu  wszystkie istoty dzięki Logosowi powrócą do  boga. Na przecięciu wpływów szkoły antiocheńskiej i nauki Orygenesa usytuował się arjanizm.

Ariusz – kapłan z Aleksandrii, wykształcony w szkole antiochijskiej wszedł w spór dotyczący natury syna Bożego ze swoim zwierzchnikiem.- Bóg sam w sobie jest jedyny , nie stworzony i nie zrodzony. Wszystko co jest poza Bogiem należy do świata stworzenia. Odrzuca rozróżnienie między stwórcą a stworzeniem. Był czas kiedy Logosu(którego uosabia Chrystus) nie było a istniał Bóg. Logos nie jest z tej samej substancji co Bóg i nie ma udziału w jego naturze. Natomiast  Bóg przyjął go za syna w przewidywaniu jego zasług. Arianizm uznawał trójcę świętą: Logos – twór doskonały, stoi niżej od Boga, tworzy jednak  istotę doskonała Ducha SW. Czyli istnieje różnica w hierarchii w  3 św

Bo Duch św i Chrystus są bytami stworzonymi, a ten ostatni jest bytem doskonałym który daje przykład. U Ariusza jak w neoplatonizmie, u Syna –Logosu zachodzi degradacja, upadanie bytu

325r. sobór w Nicei zwołany przez Konstantyna –potępiono Ariusza, obłożona klątwą arian. Uznano doktrynę zawartą we wschodnim wyznaniu wiary Euzebiusza: Ch jest prawdziwym Bogiem, zrodzonym, niestworzony,  współistotnym.

Syn jest z tej samej substancji ci ojciec i uczestniczy w jego boskości.

Po wstąpieniu na tron Teodozjusz wydal edykt ortodoksje katolicka. W 381 –drugi sobór ekonomiczny w Konstantynopolu. Przyjął ustawy nicejskie.

IV/V w. pojawia się 2 herezje, pryscylinizm i pelagianizm.

Liturgia eucharystyczna

Zasadnicze cechy kultu zarysowują się już w pierwszych stuleciach chrześcijaństwa. Już w okresie apostolskim eucharystia zajmuje centralne miejsce.

IV w. Konstytucje apostolskie zredagowane w Antiochii lub Konstantynopolu - szczegółowy opis liturgii. Ok.370 r za pontyfikatu Damazego, ustalono kanon mszy rzymskiej dla zachodu. Na wschodzie np. Egipt, Syria własna liturgia.

Liturgia eucharystyczna  - określana synaxis – zebranie (ludu wiernych) 2 koncepcje eucharystii –uczty niebiańskiej i eucharystii-ofiary:

·         znaczenie wspólnego posiłku  - pamiątki ostatniej wieczerzy

·         aspekt ofiarniczy –przypominający odkupieńczą śmierć Chrystusa

Epikleza – modlitwa ofiarnicza  do Ducha sw by zstąpił na chleb i wino.  Jest ona obecna w kościołach wschodnich, na zach zastąpiła ją modlitwa by bóg przyjął ofiarę.

Liturgia w IV w dzieli się na 2 części;

·         Msze katechumenów – nauczanie słowne: najpierw lektury biblijne, potem kazania księży, na końcu biskupa (więcej niż 2 h), wpływ kultu synagogalnego. Po przemówieniach wzywano katechumenów, pokutników i chorych na umyśle do opuszczenia świątyni i zaczynała się :

·         Msza wiernych- pełna liturgia eucharystyczna, wiernych obowiązywała tajemnica  jeśli chodzi o praktyki i formuły , zwłaszcza eucharystię i sakramenty chrztu, słowa konsekracji, wyznania wiary i Ojcze nasz. Charakter misterium, tajemnica.

Po IV w. ceremoniał się komplikuje. Komunia pod 2 postaciami,

Donatyzm – był schizma a nie herezja, dotyczył nie zagadnień doktrynalnych lecz dyscyplinarnych. Za czasów prześladowań Dioklecjana biskupi , którzy oddali święte księgi  urzędnikom cesarskim zostali oskarżeni o zdradę. Gdy w312 r. Cecylian został wybrany na biskupstwo w Kartaginie, część kościołów nie uznała tego, gdyż wśród konsekrujących go był biskup- zdrajca. Biskupem zosta inny pretendent, a jego miejsce zajął Donat. Donatysći :

·         sprzeciwiali się tworzeniu wspólnoty nie tylko z biskupami- zdrajcami ale i z tymi, którzy ich uznają. Np. chrzcili ponownie katolików , którzy do nich  przystali

·         pogarda śmierci

·         silne pragnienie męczeństwa

Donatyzm rozprzestrzenił się w prowincjach afrykańskich nie wyszedł poza nie. Potępienie przez synod rzymski, czy trybunał cesarski nie odniosło skutku. Donatyzm ostatecznie zanikł po  najeździe Wandali.

Znaczenie donatyzmu;

·         Jako ruch polityczny i protest nacjonalizmu afrykańskiego przeciw władzy cesarskiej

·         Wyrażał sprzeczności, nierówności  społeczne; wrogość ludności tubylczej wobec mieszkańców miast, właścicielom ziemskim, znajdujących pod wpływem kultury łacińskiej

Zwolennicy donatyzmu wywodzili się z niższych klas społecznych, posługujących się językiem punickim , nie łaciną nazywali się żołnierzami Chrystusa. Buntują się przeciw niesprawiedliwości społecznej, uciskowi ekonomicznemu występując przeciw warstwom bogatym, klerowi.-czyli katolikom. Posługiwali się siła, prześladując katolików i tych , którzy utrzymują z nimi kontakty. Zdarzały się przypadki samobójstw indywidualnych lub zbiorowych.