Podstawowe jednostki organizacyjne

Zwykle w uczelniach publicznych podstawowe jednostki organizacyjne tworzy, przekształca i likwiduje senat uczelni, natomiast w uczelniach niepublicznych sprawy te określa statut. Głównym warunkiem, jaki musi spełniać podstawowa jednostka organizacyjna jest konieczność prowadzenia przez nią co najmniej jednego kierunku studiów lub studiów doktoranckich co najmniej w jednej dyscyplinie naukowej. Na ogół, zarówno w uczelniach państwowych, jak i prywatnych, podstawowymi jednostkami organizacyjnymi są wydziały. (lub inne, odpowiadające im jednostki, np. instytuty). Wydziały mogą być także uprawnione do nadawania stopni naukowych doktora i doktora habilitowanego, a także do występowania o nadanie tytułu naukowego profesora.

W ramach wydziału mogą być tworzone:

·         Katedry;

·         Instytuty;

·         Samodzielne zakłady;

·         Inne jednostki.

W ramach instytutu lub katedry mogą być tworzone:

·         Zakłady – są to najmniejsze jednostki organizacyjne wyższej uczelni lub instytutu naukowego. W ramach zakładu mogą być tworzone pracownie;

·         Samodzielne pracownie;

·         Inne jednostki o charakterze badawczym.

Międzywydziałowe, ogólnouczelniane i administracyjne jednostki organizacyjne

W uczelniach w skład struktury organizacyjnej wchodzą także różne jednostki międzywydziałowe, ogólnouczelniane oraz administracyjne.

Międzywydziałowe jednostki organizacyjne, jakie najczęściej występują na uczelniach to:

·         Studium Wychowania Fizycznego i Sportu – zajmujące się min. organizacją zajęć z wychowania fizycznego dla studentów uczelni, nadzorowaniem sekcji sportowych, organizacją zawodów;

·         Studium Języków Obcych – w zakres którego wchodzi organizowanie lektoratów dla studentów

·         Studium Pedagogiczne

Ogólnouczelniane jednostki to:

·         Biblioteka główna (mniejsze biblioteki mogą być tworzone w ramach poszczególnych wydziałów czy instytutów)

·         Czytelnia

·         Wydawnictwo uczelni

·         Archiwum

·         Biuro ds. współpracy międzynarodowej

·         Biuro ds. kształcenia

·         Dział techniczny

·         Chór uczelniany

·         Biuro karier

·         Biuro do spraw promocji i rekrutacji

·         Akademicki inkubator przedsiębiorczości

·         Centrum informacyjne

·         Biuro rzecznika prasowego uczelni

Administracyjne jednostki organizacyjne, jakie zwykle występują na uczelniach to:

·         Dział rektora

·         Dział prorektora ds. Nauczania i Polityki Kadrowej

·         Dział prorektora ds. Rozwoju i Polityki Finansowej

·         Dział prorektora ds. Badań Naukowych i Współpracy z Zagranicą

·         Dział prorektora ds. Studenckich

·         Dział kanclerza i jego zastępców

·         Dział zastępcy kanclerza ds. Ekonomicznych

·         Dział zastępcy kanclerza ds. Informatycznych

·         Dział zastępcy kanclerza ds. Technicznych

·         Dział kwestora

·         Biuro kadr

Podstawowe komórki organizacyjne

Oczywiście to wielkość i potrzeby uczelni (czyli przede wszystkim liczba studentów i ilość kierunków na niej prowadzonych) decydują o tym, jak bardzo rozbudowana jest jej struktura organizacyjna i z jakich konkretnie jednostek się składa. Niemniej jednak, istnieją pewne komórki organizacyjne, z którymi stykają się na co dzień studenci każdej uczelni. Należą do nich:

·         Biuro Spraw Studenckich zajmuje się niemal wszystkimi aspektami funkcjonowania studenta na uczelni. Tu przygotowywane są indeksy dla studentów, nadawane indywidualne numery albumów; biuro udziela także porad prawnych i zajmuje się załatwianiem spraw związanych z pomocą materialną.

·         Kwestura zajmuje się sprawami finansowymi; każdy student może wyjaśnić tu wszelkie kwestie finansowe i dowiedzieć się o swoich rozliczeniach z uczelnią.

·         Biura Karier działają na uczelniach by pomagać studentom i absolwentom w znalezieniu pracy. W tym celu zajmują się informowaniem o możliwościach pracy, o technikach poszukiwania pracy, standardach rekrutacji. Biura Karier nawiązują i utrzymują kontakty z potencjalnymi pracodawcami. Niektóre z nich organizują (lub informują o możliwościach) szkolenia i warsztaty, na których studenci i absolwenci mogą podnieść swoje kompetencje i kwalifikacje zawodowe.

·         Rektorat to miejsce, w którym urzędują najwyższe władze uczelni z rektorem na czele. Jeśli musisz z jakiegoś powodu zgłosić się do rektoratu, to znaczy, że jest to sprawa najwyższej rangi.

·         Dziekanat jest komórką wydziału i organizuje studia w ramach prowadzonych przez niego kierunków. Jest to miejsce (zazwyczaj biuro na terenie danego wydziału uczelni) z którym każdy student ma kontakt niemal na co dzień. Główne sprawy, które załatwia się dziekanacie to między innymi: składanie podań adresowanych do dziekanatu, prowadzących, dziekana lub prorektorów, przedłużanie legitymacji studenckiej, pobieranie kart egzaminacyjnych, składanie indeksów na koniec okresów rozliczeniowych. W dziekanatach jest także gromadzona wszelka dokumentacja związana z działalnością dydaktyczną, zarówno ze strony prowadzących, jak i studentów (protokoły, karty egzaminów, karty zaliczeń, indeksy). Dziekanat wydaje także zaświadczenia o studiowaniu. Bardzo istotne są także tablice ogłoszeń, znajdujące się na ścianach obok drzwi niemal każdego dziekanatu. Prowadzący zamieszczają tam bieżące ogłoszenia, skierowane do poszczególnych grup studenckich o zmianach terminów zajęć, wykładów, egzaminów czy dyżurów itp. Warto więc choć raz w tygodniu rzucić okiem na tablicę ogłoszeń.

Organa uczelni

Każda uczelnia ma także określone organa, które dzielą się na:

·         Organa kolegialne – senat i rady podstawowych jednostek organizacyjnych (np. rady wydziałów)

·         Organa jednoosobowe – rektor czyli osoba kierująca działalnością uczelni i kierownicy podstawowych jednostek organizacyjnych (dziekani)

W skład senatu uczelni wchodzą przedstawiciele nauczycieli akademickich, doktorantów, studentów oraz pracowników nie będących nauczycielami akademickimi. Tryb wyboru senatu i procentowy udział poszczególnych grup społeczności akademickiej określa statut. Do kompetencji senatu uczelni należy między innymi:

·         Uchwalenie statutu uczelni;

·         Uchwalenie regulaminu studiów regulaminu studiów doktoranckich, regulaminu studiów podyplomowych oraz zasad przyjęcia na studia i studia doktoranckie;

·         Ustalanie głównych kierunków działalności uczelni;

·         Ustalanie zasad działania uczelni oraz wytycznych dla rad podstawowych jednostek organizacyjnych w zakresie wykonywania podstawowych zadań uczelni;

·         Ocena działalności uczelni oraz działalności rektora.

Rektor jest przewodniczącym senatu uczelni, on także kieruje działalnością uczelni, reprezentuje ją na zewnątrz, jest przełożonym pracowników, studentów i doktorantów uczelni.

Nauczyciele akademiccy i zajmowane przez nich stanowiska

Większość szkół wyższych to ogromne instytucje, które, aby sprawnie funkcjonowały, potrzebują odpowiedniej liczby pracowników. Generalnie, pracowników uczelni można podzielić na dwie kategorie: na pracowników, którzy są zatrudnieni jako nauczyciele akademiccy oraz na pracowników nie będących nauczycielami akademickimi.

Do pierwszej grupy – nauczycieli akademickich – zaliczani są:

·         Pracownicy naukowo-dydaktyczni

·         Pracownicy dydaktyczni

·         Pracownicy naukowi

·         Dyplomowani bibliotekarze oraz dyplomowani pracownicy dokumentacji i informacji naukowej, którzy są zatrudniani na stanowiskach:

o         starszego kustosza dyplomowanego, starszego dokumentalisty dyplomowanego,

o        kustosza dyplomowanego, dokumentalisty dyplomowanego,

o        adiunkta bibliotecznego, adiunkta dokumentacji i informacji naukowej,

o        asystenta bibliotecznego, asystenta dokumentacji o informacji naukowej.

Z kolei pracownicy naukowo-dydaktyczni i naukowi zatrudniani są na stanowiskach:

·         Profesora zwyczajnego – na tym stanowisku może być zatrudniona osoba posiadająca tytuł naukowy profesora,

·         Profesora nadzwyczajnego – na tym stanowisku może być zatrudniona osoba posiadająca stopień naukowy doktora habilitowanego lub tytuł naukowy profesora,

·         Profesora wizytującego – na tym stanowisku może być zatrudniona osoba będąca pracownikiem innej uczelni, posiadająca stopień naukowy doktora habilitowanego lub tytuł naukowy profesora,

·         Adiunkta – na tym stanowisku może być zatrudniona osoba posiadająca co najmniej stopień naukowy doktora,

·         Asystenta – na tym stanowisku może być zatrudniona osoba posiadająca tytuł zawodowy magistra lub tytuł równorzędny.

Pracownicy dydaktyczni zatrudniani są na stanowiskach:

·         Starszego wykładowcy

·         Wykładowcy

·         Lektora lub instruktora

·         Docenta – jeśli takie stanowisko przewiduje statut danej uczelni; osoba zatrudniona na tym stanowisku musi posiadać co najmniej stopień naukowy doktora.

Podstawowym obowiązkiem pracowników naukowo-dydaktycznych jest kształcenie i wychowywanie studentów. Ponadto zobowiązani są do prowadzenia własnych badań naukowych, rozwijania dorobku naukowego lub artystycznego, uczestniczenia w pracach organizacyjnych uczelni. Pracownicy naukowi nie mają obowiązku prowadzenia zajęć ze studentami – w zamian mogą skupić się na rozwoju swojej pracy naukowo-badawczej. Natomiast od pracowników dydaktycznych nie wymaga się, by zajmowali się badaniami naukowymi i rozwojem twórczości naukowej.

Pracownicy nie będący nauczycielami akademickimi to najczęściej:

·         Pracownicy administracyjni (np. księgowe, sekretarki, kierownicy dziekanatów)

·         Pracownicy naukowo-techniczni, którzy zapewniają wsparcie dla pracowników naukowo-dydaktycznych i naukowych (np. informatycy, laboranci)

·         Pracownicy porządkowi (np. portier)

Stopnie i tytuły naukowe

Zatem nauczycielami w szkołach wyższych są osoby posiadające różne stopnie naukowe, tytuły i stanowiska. Wśród nich są doktorzy, profesorowie zwyczajni i nadzwyczajni, asystenci. Warto znać hierarchię stopni naukowych oraz stanowisk na uczelni, przede wszystkim po to, żeby wiedzieć kim jest osoba, z którą w danej rozmawiamy, jak do tego kogoś należy się zwracać, by nie popełnić przy tym jakiejś gafy.

Czym w takim razie różni się stopień naukowy od tytułu naukowego?

Stopnie naukowe to stopień doktora i doktora habilitowanego określonej dziedziny nauki, uzyskany w zakresie danej dyscypliny naukowej. Zaś tytuł naukowy to tytuł profesora określonej dziedziny nauki. Osoba, która chce uzyskać stopień doktora bądź, w dalszej kolejności, doktora habilitowanego, musi złożyć wniosek o wszczęcie odpowiedniego przewodu (doktorskiego lub habilitacyjnego).
Stopień doktora nadaje się osobie, która:

·         Posiada tytuł zawodowy magistra, magistra inżyniera, lekarza lub inny równorzędny,

·         Zdała egzaminy doktorskie w zakresie określonym przez radę jednostki organizacyjnej,

·         Przedstawiła i obroniła rozprawę doktorską.

Do wszczęcia przewodu habilitacyjnego może być dopuszczona osoba, która:

·         Posiada stopień doktora,

·         Uzyskała znaczny dorobek naukowy lub artystyczny,

·         Przedstawiła rozprawę habilitacyjną.

Warto zapamiętać, że rozprawa doktorska i rozprawa habilitacyjna mają wspólną nazwę: dysertacja, co z jęz. łac. oznacza ‘badać, rozumować’.

Profesor zwyczajny (z jęz. łac. ‘professor ordinarius’) to nazwa stanowiska zajmowanego na uczelni. Jest ono przewidziane dla pracowników naukowych lub naukowo-dydaktycznych, którzy posiadają tytuł naukowy profesora (według art. 114, ust. 1 Ustawy z dn. 27 lipca 2005 roku Prawo o szkolnictwie wyższym, Dz. U. 2005, Nr 164, poz. 1365 z późn. zm.). Stanowisko profesora zwyczajnego jest ukoronowaniem kariery naukowej pracowników uczelni i wiąże się z największym prestiżem. Przyznaje się je osobom szczególnie zasłużonym dla uczelni i mającym wybitne osiągnięcia naukowe.

Profesor zwyczajny jest stanowiskiem wyższym rangą niż profesor nadzwyczajny, co często jest przyczyną nieporozumień. Obowiązujący skrót to: Prof. zw. dr hab.

Profesor nadzwyczajny (z jęz. łac. ‘professor extraordinarius’) to również nazwa stanowiska na uczelni. Jest ono przewidziane dla pracowników naukowych lub naukowo-dydaktycznych, którzy posiadają tytuł naukowy profesora lub stopień naukowy doktora habilitowanego (według art. 114, ust. 2 Ustawy z dn. 27 lipca 2005 roku Prawo o szkolnictwie wyższym, Dz. U. 2005, Nr 164, poz. 1365 z późn. zm.). Prawo dopuszcza jednak zatrudnienie na stanowisku profesora nadzwyczajnego osoby, która posiada tylko stopień naukowy doktora oraz znaczne i twórcze osiągnięcia w pracy naukowej, choć jedynie na podstawie umowy o pracę. Jeśli chodzi o zapis skrótowy, jakiego używa się dla oznaczenia tego stanowiska, to wygląda on najczęściej tak (i jest przyjęty jako poprawny): dr hab. (tu nazwisko) prof.,
po czym następuje akronim uczelni, w której dana osoba jest zatrudniona (np. dr hab. Jan Wiśniewski, prof. UW – doktor habilitowany Jan Wiśniewski profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Warszawskiego). Można się spotkać jeszcze z następującą pisownią:

·         dr hab. Jan Wiśniewski, prof. nadzw. UW

·         prof. UW dr hab. Jan Wiśniewski

Należy zapamiętać, że profesor zwyczajny i profesor nadzwyczajny to stanowiska, nie należy ich mylić z tytułem naukowym profesora.

Tytuł naukowy profesora i odpowiednio – profesora sztuki jest nadawany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek uczelni macierzystej, po wcześniejszym zatwierdzeniu przez Centralną Komisję do Spraw Stopni i Tytułów. Może otrzymać go osoba, która uzyskała już stopień naukowy doktora habilitowanego, posiada osiągnięcia naukowe lub artystyczne znacznie przekraczające wymagania stawiane w przewodzie habilitacyjnym oraz posiada znaczne osiągnięcia dydaktyczne, w tym w kształceniu kadry naukowej.

Stanowiska funkcyjne występujące w szkołach wyższych

Pracownicy uczelni mogą także zajmować następujące stanowiska funkcyjne:

·         rektor

·         prorektor

·         dziekan

·         prodziekan

·         kanclerz

·         kwestor

·         dyrektor jednostki organizacyjnej

·         kierownik jednostki organizacyjnej

Rektor to najwyższa godność na każdej uczelni. Rektor zarządza uczelnią i podejmuje decyzje we wszystkich sprawach dotyczących uczelni, z wyjątkiem spraw zastrzeżonych przez ustawę lub statut do kompetencji innych organów uczelni lub kanclerza, a w szczególności:

·         Reprezentuje uczelnię na zewnątrz

·         Jest przewodniczącym senatu uczelni

·         Jest przełożonym pracowników, studentów i doktorantów uczelni

·         Decyduje w sprawach dotyczących mienia i gospodarki uczelni

·...