Insulina i doustne leki hipoglikemizujšce Anna Lorenc-Duda Zakład Farmakologii Insulina Rybosomy Aparat Golgiego Retikulum endoplazmatyczne Insulina regulacja wydzielania Insulina regulacja wydzielania Wpływ insuliny na procesy metaboliczne (1) Węglowodany Nasilenie transportu glukozy do komórek Nasilenie syntezy glikogenu Hamowanie glikogenolizy Hamowanie glukoneogenezy Wpływ insuliny na procesy metaboliczne (2) Tłuszcze Wzrost aktywnoci lipazy lipoproteinowej Nasilenie gromadzenia tłuszczu w adipocytach Hamowanie lipolizy Nasilenie syntezy lipoprotein w wštrobie Hamowanie utleniania kwasów tłuszczowych Białka Nasilenie transportu aminokwasów do komórki Nasilenie syntezy białek Hamowanie rozpadu białek Dwa główne typy cukrzycy Typ 1 Typ 2 Poczštek choroby <30 lat >30 lat W rodzinie Rzadko Często Masa ciała Nieotyli Otyli Częstoć występowania w populacji dorosłych Leczenie insulinš Poziom endogennej insuliny 0,5 % Wszyscy pacjenci Brak lub niski 5-8 % Niektórzy pacjenci Normalny Hemoglobina glikowana (HbA1C) Normalny poziom .5% Dobra kontrola glikemii < 7% Zespół metaboliczny (deadly quartet) Nadcinienie Hipercholesterolemia Insulinoopornoć Otyłoć....VLDL; ....HDL Ostre powikłania cukrzycy Kwasica ketonowa pišczka osmotyczna Kwasica mleczanowa Przewlekłe powikłania cukrzycy Retinopatia MiaSdSyca Nefropatia Powikłania o typie makroangiopatii Choroba wieńcowa Zawał mięnia sercowego Nadcinienie tętnicze Choroby naczyń mózgowych Powikłania o typie mikroangiopatii Retinopatia Nefropatia Cele leczenia cukrzycy Wyrównanie zaburzeńmetabolicznych Ustšpienie dolegliwoci subiektywnych charakterystycznych dla okresu niewyrównania choroby Przywrócenie pełnej sprawnoci fizycznej i psychicznej Zapobieganie powikłaniom Leczenie cukrzycy uwagi ogólne Odpowiednia dieta, z duSšzawartocišbłonnika Zmniejszenie podaSy cukru Likwidacja nadwagi Ćwiczenia fizyczne i ruch Zwiększenie aktywnoci tkankowej insuliny Zwiększenie metabolizmu Ułatwienie utrzymania prawidłowej masy ciała Doustne leki przeciwcukrzycowe Insulina Leczenie cukrzycy typu 1 Insulina -lek ratujšcy Sycie Syntetyczny analog amyliny (pramlintyd) Leczenie cukrzycy typu 2 Doustne leki przeciwcukrzycowe! Pochodne sulfonylomocznika Glinidy Biguanidy Glitazony Inhibitory .-glukozydazy Inhibitory DPP-IV Inne leki: syntetyczny analog amyliny (pramlintyd), agonici GLP-1 Insulina Leki zwiększajšce wydzielanie insuliny Leki zwiększajšce wraSliwoć na insulinę Insulina wskazania do stosowania Wszyscy chorzy na cukrzycętypu 1 Chorzy z długotrwałšcukrzycštypu 2, u których doszło do pónej nieskutecznoci pochodnych sulfonylomocznika, chorzy z postępujšcšretinopatiš, nefropatišoraz chorzy z zaawansowanšmakroangiopatiš Okresowo chorzy na cukrzycętypu 2 z kwasicšketonowš, pišczkšosmotycznš, kwasicšmleczanowš, w ostrych i przewlekłych zakaSeniach, zawale serca, cukrzycšcięSarnych, cišSš, podczas zabiegów chirurgicznych wymagajšcych znieczulenia ogólnego Preparaty insuliny Insuliny szybko i krótko działajšce (3,5-8h) Insulina krystaliczna Analogi insuliny Aspart Lispro Insulina glulizynowa Preparaty insuliny Insuliny o działaniu przedłuSonym O rednio długim okresie działania (<24 h) Insulina semilente Insulina lente Insulina izofanowa Długo działajšce (>24 h) Insulina ultralente Insulina glargin Preparaty insuliny Rodzaj insuliny Onset (h) Peak (h) Duration (h) Insulina krystaliczna Insulina lispro 0,250,75 0,5-1 0,75-2,5 0,75-4,5 3,5-4,75 5-7,5 Insulina NPH Insulina lente 1-2 2-4 4-12 7-15 12-24 12-24 Insulina ultralente 3-4 8-16 24-28 Insulinoterapia konwencjonalna/intensywna/pompa insulinowa Pompa insulinowa Małe urzšdzenie do podskórnego podawania insuliny przez 24 h/dobę Mierzy i wywietla na monitorze poziom glukozy Włšcza alarm, gdy poziom glukozy wykracza poza ustalony zakres Wylicza, ile insuliny powinien przyjšć pacjent Koszt!!! Insulina działania niepoSšdane Hipoglikemia Lipodystrofia Reakcje alergiczne Wlew glukozy Hipoglikemia Stan, który rozpoznaje się przy obniSeniu stęSenia glukozy poniSej 55 mg/dl (3 mmol/l) niewiadomoć hipoglikemii nieodczuwanie patologicznie niskich wartoci glikemii Ryzyko hipoglikemii Insulina (mono-i politerapia) Poch. sulfonylomocznika/glinidy (mono-i politerapia) Niewłaciwe dawkowanie ww. leków (wzmoSony wysiłek fizyczny, zmniejszenie iloci kalorii, spoSycie alkoholu) Hipoglikemia postępowanie dorane Chory przytomny Chory nieprzytomny 10-20 g glukozy lub 20% r-r glukozy i.v. napoju słodzonego (Reguła 15/15) Monitorowanie glikemii Trudnoci z dostępem do Sył 1 mg glukagonu i.m. lub s.c. RozwaSyć podanie Po uzyskaniu glukagonu i.m. przytomnoci podanie doustnych węglowodanów Syntetyczny analog amyliny pramlintyd Amylina -hormon peptydowy trzustki; bierze udział w kontroli glikemii Pramlintyd mechanizm działania: Spowalnia opróSnianie Sołšdka Hamuje poposiłkowy wzrost stęSenia glukagonu Zmniejsza apetyt Wskazania: w terapii cukrzycy (typ 1! i 2) niedostatecznie kontrolowanej przez okołoposiłkowe stosowanie insuliny Zastosowanie: s.c. tuSprzed głównymi posiłkami Działania niepoSšdane: ryzyko nasilonej hipoglikemi (zmniejszyćdawkęinsuliny o 50%), nudnoci, wymioty, bóle głowy Nie przyjmowaćjednoczenie leków doustnych Nie mieszaćw tej samej strzykawce z insulinš! Doustne leki przeciwcukrzycowe Pochodne sulfonylomocznika Glinidy Biguanidy Glitazony Inhibitory .-glukozydazy Inhibitory DPP-IV Leki zwiększajšce wydzielanie insuliny Leki zwiększajšce wraSliwoć na insulinę Pochodne sulfonylomocznika tolbutamid, glibenklamid, glipizyd, glimepiryd Mechanizm działania Pobudzanie wydzielania insuliny z komórek b trzustki Nasilenie działania insuliny w wštrobie (zmniejszenie glukoneogenezy) Zmniejszenie poziomu glukagonu w osoczu Nasilenie wišzania insuliny przez tkanki docelowe Leki długo działajšce (1-3x/dobę) Glibenklamid moSliwoćstosowania w cišSy Hamowanie wydalania (niewydolnoćwštroby/nerek) hipoglikemia Działania niepoSšdane: wzrost masy ciała hiperinsulinemia hipoglikemia Glinidy repaglinid, nateglinid Mechanizm działania jak pochodne sulfonylomocznika Leki krótko działajšce! Stosuje się1-30 min przed posiłkiem 2-4x/dobę +metformina duSa skutecznoć Leki kontrolujšce posiłkowe zwiększenie stęSenia glukozy we krwi Biguanidy metformina Mechanizm działania: zmniejszenie glukoneogenezy w wštrobie! zwiększenie wychwytu i zuSycia glukozy w tkankach zmniejszenie wchłaniania glukozy z przewodu pokarmowego Wskazania: cukrzyca typu 2 z towarzyszšcšotyłociši/lub hiperlipidemiš, niewyrównana odpowiednišdietš, w monoterapii lub w połšczeniu z pochodnymi sulfonylomocznika lub insulinš profilaktyka cukrzycy u pacjentów z upoledzonštolerancjšglukozy i hiperlipidemiš zespół policystycznych jajników Objawy niepoSšdane: zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (stopniowe zwiększanie dawek) nasilanie hipoglikemizujšcego działania pochodnych sulfonylomocznika i insuliny Glitazony (tiazolidinediony) pioglitazon, roziglitazon Mechanizm działania: indukcja genów, które zwiększajšdziałanie insuliny w komórkach tkanki tłuszczowej, mięniach i wštrobie Stopniowy rozwój działania hipoglikemizujšcego Wskazania: monoterapia u pacjentów otyłych z przeciwwskazaniami do stosowania metforminy terapia skojarzona -+metformina, +pochodne sulfonylomocznika, +metformina i poch. sulfonylomocznika 1-2x/dobę Działania niepoSšdane: hipoglikemia bóle głowy wzrost masy ciała niedokrwistoć Inhibitory a-glukozydazy akarboza, miglitol Mechanizm działania: kompetycyjne inhibitory a-glukozydaz ršbka szczoteczkowego błony luzowej jelita cienkiego Ž zmniejszajšwchłanianie skrobi i dwucukrów Ž zmniejszenie poposiłkowego wzrostu poziomu glukozy Zmniejszenie glikemii poposiłkowej i zmniejszenie następczego wyrzutu insuliny Wskazania: monoterapia terapia skojarzona (+insulina, pochodne sulfonylomocznika) Na poczštku posiłku, poczštkowo małe dawki Działania niepoSšdane: wzdęcia, nadmierne oddawanie gazów, biegunka, bóle brzucha rozpoczynanie leczenia od małych dawek terapia skojarzona ryzyko hipoglikemii (dawek) -wystšpienie hipoglikemii podaćglukozę! Działania obniSajšce poziom glukozy glukagonopodobnego peptydu 1 (GLP-1) GLP-1 Przewód pokarmowy: OpróSniania Sołšdka Wštroba: Wychwytu glukozy Produkcji glukozy Tkanka tłuszczowa: Wychwytu glukozy Lipolizy? Mózg: sytoci apetytu Trzustka: Syntezy insuliny Syntezy glukagonu Proliferacji kom. ß-cell RóSnicowania kom. ß-cell Apoptozy kom. ß Mięnie szkieletowe: Wychwytu glukozy Aktywnoci syntazy glikogenu Inhibitory DPP-IV (Sitagliptyna) DPP-IV peptydaza IV dipeptydylowa enzym odpowiedzialny za rozkład GLP-1 Wskazania: cukrzyca typu 2 w monoterapii i terapii skojarzonej z metforminš, pochodnšsulfonylomocznika, glitazonem Działania niepoSšdane: infekcje górnych dróg oddechowych bóle głowy ...
kationowa