Małżeństwo i rodzina w Biblii.pdf

Ks. Leonard Pawlak fDP

MAŁŻEŃSTWO I RODZINA W BIBLII

Cz. I. W Starym Testamencie

1. W planach Stwórcy (w. X-V a. C.)

a) Ustanowienie

b) Zadania

2. U proroków (w. VIII-IV)

a) Ozeasz (w. VIII a. C)

b) Jeremiasz (w.VII)

c) Ezechiel (w. VI)

d) Deuteroizajasz (w. V)

e) Malachiasz (w. IV)

3. W literaturze mądrościowej (III w.) i w Księdze Tobiasza (III/II w.)

NB. Elementy kreatywne

a) Wybór małżonki

b) „Mohar” i wiano

c) Uczta weselna

Cz. II. W Nowym Testamencie.

Ogólne wskazania Jezusa

1. U synoptyków (Mt; Mk; Łk)

2. U św. Pawła (1 Kor 7; Ef 5)

3. W literaturze Janowej

Ks. Leonard Pawlak fDP

Małżeństwo i Rodzina w Biblii

Cz. 1. Małżeństwo i rodzina w ST

1) Małżeństwo i rodzina w planach Stwórcy

W Biblii zostały przekazane, pochodzące z dwóch tradycji: jahwistycznej (w. X a. C.) i

kapłańskiej (w. V a. C.), dwa opowiadania „o początkach” świata i człowieka. W nich też są

zawarte dwa opowiadania o ustanowieniu i zadaniach małżeństwa i rodziny , wg zamysłu

Bożego.

Choć oba te przekazy, zgodnie z właściwościami ich tradycji (Jahwistyczna - obrazowa;

kapłańska - filozoficzna), zostały ujęte w odmiennej formie literackiej, to istnieje w nich

zgodność, co do istotnej treści. W obu tekstach bowiem jest stwierdzenie, że:

- instytucje te były w odwiecznych zamiarach Stwórcy;

- męskość i kobiecość mają tę sama naturę, a różnią się co do funkcji;

- ich łączność jest dziełem Stwórcy;

- Bóg wyznaczył im zadania do spełnienia.

A) Ustanowienie

1. Przekaz tradycji jahwistycznej (J: Rdz 2,18-25).

W tym przekazie, chronologicznie pierwszym (w. X), zamysł Boga, co do ustanowienia

małżeństwa i rodziny, zgodnie z ówczesną mentalnością, został poprzedzony powołaniem do

istnienia mężczyzny (Rdz 2,7), któremu sprzyjały odpowiednie warunki (w. 8-17). Mimo to

hagiograf biblijny stwierdza jego samotność: „Nie dobrze być mężczyźnie samemu" (w. l8a).

Nie wydaje się, aby mogło tu chodzić o zwykłą samotność. Sięga ona raczej samych korzeni

ludzkiej natury. Sam bowiem Bóg podejmuje decyzję, mówiąc: „uczynię mu pomoc przed

nim” (w. 18b). Występujący tu rzeczownik „ezer" - „pomoc”, choć w samym określeniu

brzmi jakby nuta czegoś słabszego, to jednak rzeczownik ten ma tu o wiele głębszy sens:

oznacza osobę. Tym terminem „ezer” zostaje też określony sam Bóg; np. Wj 18,4: „Bóg

mojego ojca był dla mnie pomocą”: Ps 121,2: „Pomoc mi przyjdzie od Pana, co stworzył

niebo i ziemie”. Ukaże to również tzw. „parada zwierząt”, wśród których mężczyzna nie

znajdzie nikogo, kto by mu odpowiadał (w.20). Owszem, ta osoba będzie:

-„przed nim”, „kenegdo” to następne ważkie stwierdzenie wobec kobiety, którą Jahwista

stawia nawet przed mężczyzną jako osobę. Oboje zatem mają równą naturę, a różnią się tylko

daną im przez Boga (Rdz 1,27-28) funkcją w przekazywaniu tego samego życia. Wyraża to

mężczyzna, po paradzie zwierząt (w. 19-20), ze specjalnym podkreśleniem (potrójne: „ta”),

kiedy mówi: „ta jest kość z kości mojej i ciało z ciała mego, tę nazwał mężyną, bo z męża

usunięta ta” (w.23). Jest to obrazowe uwypuklenie tego, co się rozpoznało jako właściwe.

Dla Jahwisty więc osoba kobiety ma być wobec mężczyzny pomocą etyczną i moralną,

stanowiąc dopełnienie w ich wspólnym życiu. Dopiero zatem oboje - z ustanowienia Bożego -

stanowią pełną wspólnotę osobową, wzajemnie się uzupełniając, tak pod względem

psychiczno-duchowym, jak i fizycznym. „Dlatego opuści mężczyzna ojca swego i matkę

- 2 - .

Ks. Leonard Pawlak fDP

Małżeństwo i Rodzina w Biblii

swoją i łączy się z żoną swoją i będą ciałem jednym” (w.24). Przy tym wyrażenie „ ciałem

jednym” jest synekdochą, tzn. figurą literacką, w której się bierze część ("ciało") zamiast

całości ("człowiek") [por. J 1,14]. Cały zaś zwrot ukazuje - wynikające z natury tych osób -

dążenie do ich integracji, nawet wbrew najsilniejszym więzom rodzinnym, jakimi są więzy

krwi. A integracja osób - to monogamia (awers). Taki właśnie monogamiczne małżeństwo

ustanowił sam Bóg, które jest nierozerwalne ( rewers).

2. Przekaz tradycji kapłańskiej (P: Rdz 1,26-28).

Ten przekaz ma charakter zwięzły i filozoficzny. Tutaj, Bóg "stwarza" ("bara": ) człowieka

(„adam”), tzn. gatunek ludzki, "na swój obraz" (becalmenu kidmutenu). Podkreślona tu

zostaje wyjątkowa godność człowieka, którego sam Bóg powołuje do istnienia, jako

„mężczyznę i kobietę”. Od Stwórcy więc pochodzi, tak równość ich natury, jak i odmienność

płci. Ta odmienna płeć zostaje wyrażona w sposób wyraźny, przez użycie właściwych sobie

terminów (w J jest gra słów: „isz” – „iszszah”: mąż – żona): „zacar” - oznacza wszelki rodzaj

męski u ludzi i u zwierząt oraz „neqebah” - wszelki rodzaj żeński, a zatem wszystko inne jest

wynaturzeniem, choćby nawet bez wpływu człowieka.

Niestety, pod wpływem dualizmu greckiego ("duch" jako dobry jest dziełem bóstw;

"ciało" [seks] jako złe pochodzi od złych mocy) odmienna płeć była tylko tolerowana, jako

„zło konieczne” co było wbrew ujęciu biblijnemu, wg którego, cały człowiek (duch i ciało)

jest dziełem tego samego Boga i jest czymś „bardzo dobrym” (Rdz 1,31), ciesząc się Bożym

błogosławieństwem (Rdz 1,28).

Małżeństwo więc ustanowił sam Stwórca, powierzając mu zadania do wypełnienia,

najpierw przez założenie - z Jego woli - rodziny.

B) Zadania

1. W przekazie jahwistycznym

Do podstawowych zadań małżeństwa wy planu Stwórcy, należą: prokre acja, a więc

zaludnianie świata, a w konsekwencji jego administrowanie.

2) prokreacja: wskazuje na nią określenie kobiety (coś niezwykłego przy ówczesnej

dominacji rodzaju męskiego), jako „matki wszelkiego życia” (Rdz 3,20) oraz stwierdzenia

relacjach

małżonków

(Rdz

4,1.17.25).

3) administrowanie: zadanie to zostało ukazane poprzez umieszczenie człowieka w

„ogrodzie Eden", aby go „uprawiał i strzegł" (Rdz 2,15). Człowiek więc, z woli Boga, ma

obowiązek pracy. Toteż Psalmista stwierdza: „Gdy słońce wzejdzie człowiek wychodzi

do pracy i do trudu swojego aż do wieczora” (Ps 104,23). Stąd to w Biblii jest

napiętnowane wszelkiego rodzaju lenistwo i próżniactwo (Prz 6,6-11; 10,26; 13,4; 15,19

itd.)

- 3 - .

Ks. Leonard Pawlak fDP

Małżeństwo i Rodzina w Biblii

2. W przekazie kapłańskim

a) prokreacja (Rdz l ,28a): W tej późniejszej tradycji zostało to wyrażone wprost:

„rozradzajcie się i rozmnażajcie się”. To synonimiczne polecenie, odnośnie do

„początków” rodzaju ludzkiego, ma swe podłoże w ówczesnym środowisku, w

którym zresztą istniało przekonanie o licznym potomstwie, jako o Bożym błogosła-

wieństwie (por. Rdz 17,16; 22,17; Pwt 7,14; Ps 127,3; 128,2-4; Prz 17,6 itd.), a jego

brak uchodził za wyraz kary Bożej (por. Rdz 20,18; 38,8-10; 1 Sm 1,1-11 itd.).

Gdy chodzi o prokreację, należy wziąć pod uwagę, że jesteśmy na „początku

pradziejów", a więc umieszczenie jej na pierwszym miejscu jest zupełnie

zrozumiałe. Należy ona zawsze do służby rodzinie. Mając to na uwadze, przy

obecnym rozpoznaniu małżeństwa i rodziny, został jedynie uwypuklony akcent tego,

co było od początku, ale co w świetle NT zostało podkreślone w sakramencie

małżeństwa, a mianowicie: najpierw wzajemna miłość , następnie: wzajemna pomoc ,

a konsekwencją tego jest dopiero prokreacja . Tak to jest ujęte w K.K.K 1643:

„Miłość małżeńska zawiera jakąś całkowitość. Wymaga ona nierozerwalności i

wierności w całkowitym wzajemnym obdarowaniu i otwiera się na płodność" (zob.

też nr 1652). Natomiast o przypadkach trudnych i nieprawidłowych w małżeństwie

jest mowa w FC 77-84: m.in.: małżeństwo na próbę, wolne związki, tylko ślub

cywilny, żyjący w separacji i rozwiedzeni, którzy nie zawarli nowego związku,

rozwiedzeni, którzy zawarli nowy związek. .

b) administrowanie (Rdz l,28b): „i podporządkujcie ją” (hebr.: „kabasz" znaczy:

dosłownie: deptać, stąpać nogami, a przenośnie; poddać, podporządkować, podbić

[sobie]. Sam czasownik „kabasz”. występujący w Biblii, w swej prostej formie Qal,

osiem razy (Rdz 1,28; 2rn 28.10; Ne 5,5; Est 7,8; Jr 34,11.l6; Mi 7,19; Za 9,15),

odnosi się do sytuacji przygnębiających, kiedy jego podmiotem jest człowiek, a raz

tylko ma wydźwięk pozytywny, kiedy jego podmiotem jest Bóg, który „depcze”

grzech, w tym sensie, że go gładzi. Toteż, wydaje się, że to Boże polecenie najlepiej

jest oddać przez polski odpowiednik „podporządkować”, jest najmniej agresywny i

najbardziej zbliżony do funkcji administratora ziemi, którym - z woli Stwórcy - ma

być człowiek. „I panujcie": (hebr.: „radah” - w Qal:

a. „deptać”, ar. ,,rada(j) – deptać”;

b. „dominować, panować, rządzić, uciskać". Jako synonim poprzedniego

czasownika, wyraża zatem tę samą myśl o człowieku, będącym „królem

stworzenia".)

Wiersz 28 przeto wskazuje na wielką władzę, jaką Stwórca obdarza ludzi, którzy mają tym wszystkim

administrować w Jego imieniu, a więc zgodnie ze zbawczym planem Bożym. Toteż w tej otrzymanej

od Stwórcy władzy dostrzega się „obraz Boga” w człowieku, który ma pracować, tworząc cywilizację.

Tak więc już w planach Stwórcy małżeństwo i rodzina, powołane do istnienia przez Niego

samego, miały najpierw stanowić przedłużenie stwórczego dzieła Boga, a następnie całym

stworzeniem, w Jego imieniu, administrować, tak dla dobra własnego, jak i potomnych.

- 4 - .

Ks. Leonard Pawlak fDP

Małżeństwo i Rodzina w Biblii

2) Małżeństwo i rodzina u proroków

Instytucja małżeństwa i rodziny nic stanowiła pierwszorzędnego zainteresowania

proroków Izraela. Bezpośrednim przedmiotem ich rozważań było przymierze Boga z ludem.

Jeśli zatem poruszają oni związek małżeński i rodzinę, to jako najbardziej adekwatne obrazy

dla wyrażenia bogactwa tegoż przymierza w jego ziemskiej realizacji. Cała bowiem treść tych

Bożych instytucji: sprzeczności i napięcia, przeszłość i troska o nieznaną przyszłość, pamięć

przeżytych radości i trudne chwile kryzysu miłości - to wszystko najlepiej odzwierciedlało

losy przymierza Boga z ludźmi.

Jeśli jednak tak się stało, to tylko dlatego, że sam Bóg nadal tym instytucjom walor religijny. Stąd to w

procesie ukazywania przymierza poprzez te instytucje zachodzi jakby wzajemne „naświetlanie”.

Prorocy przedstawiają te instytucje, ustanowione przez Boga, jako przymierze, a ich przymierze przy

pomocy pojęć zaczerpniętych z tych instytucji.

W ten sposób jurydyczne ujęcie małżeństwa i rodziny w planach Bożych, u proroków

otrzymuje akcent bardziej duchowy. Oto monogamiczny, a zarazem nierozerwalny charakter

przymierza małżeńskiego, uwypukla najpierw prorok Ozeasz (w. VIII a. C.) w postawie Boga

wobec Izraela. Bóg –Oblubieniec jest jeden i jedną ma tylko oblubienicę – Izraela. Bóg sam

dokonał wyboru (Wj 33,19). Tej swojej zaś oblubienicy – narodowi Bóg powierzył

niezwykle trudne zadanie: utrzymywanie i przekazywanie - w sposób jak najbardziej wierny -

czystego monoteizmu (wiary w jedynego Boga) w środowisku politeistycznym. Otóż postawa

Boga-Oblubieńca wobec Izraela-oblubienicy była niezmienna . Wyrażała się ona, ze strony

Boga, w zobowiązaniu się do wierności w dochowywaniu danych obietnic, mimo nawet

częstej niewierności drugiej strony. Tę właśnie postawę Boga zilustrował Ozeasz na

przykładzie własnego małżeństwa (Oz 1-3). Choć wziął on za żonę niewiastę cudzołożną, to

jednak nie przestaje jej kochać, owszem, jest gotów na nowo obdarzyć ją miłością i

serdecznością. Taką bowiem postawę zachowuje Jahwe wobec Izraela, który przez swoje

niewierne życie, postępuje jak cudzołożna małżonka. Bóg jednak tym się nie zraża. Kocha

swój naród, mimo jego grzechów, a czekając na jego opamiętanie się, żywi dla niego

niewzruszoną miłość. Owszem, miłość Jahwe wobec Izraela nie znała granic. To przekonanie

wyraził z kolei prorok Jeremiasz (w. VII a. C.) Skierowany do niego zakaz Boży (Jr 16,1-2),

aby nie brał sobie żony, jest symbolem, ukazującym - o krok dalej - niewierność Izraela

wobec Boga, a mianowicie: już jako Jego opuszczenie ze strony ludu: a przecież i to nie

naruszyło wierności Jahwe wobec Izraela. Taka też winna być, wy proroka postawa małżonka

wobec swej żony, albowiem ich związek jest przymierzem wiecznym, a zatem jedynym i

nierozerwalnym.

Postawy Boga wobec narodu wybranego nie pominie też prorok Ezechiel, działający w

VI w. a. C. w niewoli babilońskiej. Również i on całą historię Izraela (16,1-63) ukazuje pod

symbolem swojego małżeństwa. Także i jego małżonka (Izrael) okazała się niewierną.

Postępowała jednak odwrotnie niż nierządnice: nie tylko nie przyjmowała zapłaty, ale sama

obdarzała partnerów podarkami. Tak postępował Izrael wobec swoich sąsiadów. A przecież

Jahwe go nie opuścił, zapowiadając: „ustanowię z tobą przymierze wieczne” (w.59b).

Owszem, „Odnowię moje przymierze z tobą, gdy ci przebaczę wszystko, co uczyniłaś" (w.

62-63). Ujęcie to odzwierciedla ludzkie drogi, które ciągle pragnie naprawiać Bóg. Tak też

jest w małżeństwach i rodzinach. Koegzystują więc z sobą ludzkie cienie z Bożymi blaskami,

które stanowią zachętę do poprawy dla człowieka.

- 5 - .

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: