Starodruk – wg. K. Estreichera, książka wydana między 1501 a 1800 rokiem. Szacuje się, że od XV do XVIII wieku na terenie Polski wydano 73 000 tytułów.
Inkunabuł (z języka łacińskiego), najwcześniejsze druki, powstałe przed 1501, których wygląd zewnętrzny (krój czcionek, układ kolumn, stosowanie kustoszy, kolofonu itd.) naśladował książki rękopiśmienne. Były to zamierzone działania, mające podwyższyć cenę książki drukowanej przez podobieństwo do drogiej, rękopiśmiennej, jak też zadowolić gusta miłośników sztuki pięknego pisania. Elementy graficzne wykonywali ręcznie iluminatorzy, ale niedługo potem przejęli te funkcje drukarze (drzeworyt).Za początek powstawania inkunabułów przyjęto datę ukazania się pierwszego inkunabułu: Biblii 42-wierszowej wydanej przez Johannesa Gutenberga w roku 1455.
tom (łc. tomus z gr. tómos) 1. część dzieła literackiego lub naukowego, zazwyczaj odrębnie oprawiona. 2. egzemplarz książki.
wolumen || wolumin (łc. volumen ‘księga, zwój pisma, tom’) 1. jednostka biblioteczna, introligatorska, tom – bez względu na to, czy zawiera całość, czy tylko część dzieła.
Żywa pagina - informacja drukowana u góry strony nad tekstem. Jest to najczęściej tytuł dzieła lub rozdziału, a w encyklopediach i słownikach pierwsze lub ostatnie słowo (lub jego pierwsza sylaba) na stronie.
Paginacja – przypisywanie kolejnych liczb (lub wyrażeń liczbowych) do kolejnych stron rękopisu lub druku. Jedna z dwóch metod numeracji obok foliacji polegającej na numerowaniu kolejnych kart.
Paginacja jest sposobem liczenia i porządkowania wszystkich stron znajdujących się w publikacji, niezależnie od tego, czy są one opatrzone liczbą (strony liczbowane), czy też są jej pozbawione (strony nieliczbowane, w bibliografiach oznaczane skrótem nlb.). Liczbowania dokonuje się za pomocą umieszczenia na danej stronie paginy.
Sposoby paginacji:
· paginacja ciągła – jedna w skali całego dzieła lub fizycznego tomu,
· paginacja wielokrotna (przerywana) – każda część tomu, np. kolejne dzieło, lub kolejne wydanie periodyku we wspólnej oprawie, posiadają własną paginację liczoną od początku.
Cymelia (albo cimelia; l.poj. cymelium) - są to najcenniejsze druki i rękopisy w bibliotece, często trzymane w sejfie bibliotecznym.
Cymelia to najstarsze i najrzadsze obiekty biblioteczne, posiadające własną historię, zawierające autograf lub odręczne notatki autora. Mogą stanowić również pamiątkowe przedmioty osobiste pisarza.
Są przechowywane i udostępniane zazwyczaj nie jako oryginały, lecz w postaci fotokopii, mikrofilmów lub, ostatnio coraz częściej, w wersji cyfrowej. Dostęp do szczególnie cennych oryginałów jest zarezerwowany na ogół dla ściśle określonej kadry bibliotecznej i naukowej.
Do cimeliów zaliczamy m.in. rękopisy, inkunabuły, druki bibliofilskie, ekslibrisy.
Szwabacha (niem. Schwabacher) to pismo gotyckie, przez wielu paleografów uznawane za odmianę bastardy. Szwabacha dała początek narodowemu pismu niemieckiemu stosowanemu do naszych czasów, zwłaszcza jako tzw. Schreibschrift, czyli niemiecka kursywa. Warto zauważyć, że szwabacha była pierwszym pismem od początku posiadającym własne litery majuskulne; pisma wcześniejsze adoptowały litery majuskulne najczęściej z kapitały i uncjały. Szwabacha należy do grupy pism łamanych. Powstała w XV wieku, była grubsza, bardziej otwarta i szersza niż tekstura gotycka. Szwabacha była od końca XV do połowy XVI wieku przodującym pismem niemieckim. Wyparta została przez frakturę, jednak była nadal popularna do XX wieku.
Szwabachą posługiwali się drukarze w XVI wieku do zapisu tekstów w języku polskim, w odróżnieniu od antykwy, która służyła do zapisu tekstów łaciny. Odstąpiono od tego w XVII wieku, ale nadal była używana w społecznościach polskich zamieszkujących Prusy Książęce, czyli Mazurów. Ich ewangelickie przekłady Biblii i książki w języku polskim pisane były gotykiem.
Szatanirro