I. Wiadomości o języku jako systemie znaków.
Znak to układ rzeczy lub zjawisk wg określonych reguł - nazywanych regułami znaczeniowymi, które są przyjęte lub też znane
1. ogólnie – dostępne powszechnie bez ograniczeń
2. nadawcy i odbiorcy - szyfry języki hermetyczne - zawodowe
3. tylko samemu sobie (supełek).
Oznaka to zjawisko, które współwystępując z jakimś konkretnym zjawiskiem powoduje, że myślimy o tym zjawisku - np. 1/ dym jest to oznaką ognia, 2/ wypadek - kredą miejsce denata.
Art. 60 k.c. mówi, że dokonując czynności prawnej wystarczy w sposób dostateczny wyrazić swoją wolę. Może to być; kiwnięcie głową, zatrzaśnięcie drzwi taksówki, wejście do tramwaju, przybicie ręki a czasem bierne zachowanie - jeśli przedtem uzgodniono, że brak odpowiedzi jest przyjęciem warunków.
Substrat znaku może być trwały - pismo, kamień graniczny, znak drogowy - lub nietrwały; mowa ludzka, rakieta znak migowy. To jest płynne, bowiem technika stwarza coraz nowe możliwości - taśma magnetofonowa, komputer.
Znaki słowne, język;
Zbiory znaków słownych tworzą języki. Uwaga istnieją też języki nie będącymi słownymi – np. znaki drogowe, języki komputerowe. Najczęściej rozumiemy język jako system znaków obejmujący zbiór znaków słownych z regułami nakazującymi powiązania określonych znaków z danymi zdarzeniami. Są trzy grupy reguł;
1/ reguły wyznaczające zasób słów danego języka,
2/ reguły znaczeniowe,
3/ reguły składniowe (syntaktyczne).
Rozróżniamy języki słowne naturalne - powstałe spontanicznie i sztuczne np. "esperanto". Obecnie języki narodowe stanowią mieszaninę języków naturalnych i sztucznych, gdyż wiele znaków słownych wprowadza się umownie np. w prawie - terminy ustawowe (lokal zastępczy i socjalny).
Z punktu widzenia semiotyki języki różnią się słownictwem i składnią;
A/ Słownictwo - to zasób słów mających ustalone znaczenie w danym języku. Homonim jest to wyraz, który tak samo się pisze i tak samo się wymawia ale ma kilka znaczeń (mają inny zakres desygnatów) zamek, pióro, koza. Idiomy czyli wyrażenia złożone, które mają swoiste znaczenia odmiennie od swoistych znaczeń wyrazów składniowych "pal go sześć", "stracić twarz".
B/ Składnia - to reguły dotyczące sposobu wiązania wyrazów i ich rozumienia.
Rozróżniamy wypowiedzi, które coś głoszą -„świeci słońce” oraz te, które mówią o wypowiedziach pierwszego rodzaju – „nieprawda, że teraz świeci słońce”. Są też wypowiedzi wyższych stopni. "To prawda, że Jan powiedział, że teraz świeci słońce".
Kategorie syntaktyczne - są to wyrażenia wyróżniane za względu na ich role w budowaniu wyrażeń złożonych. Dzielimy na
1/ Nazwy to pies, skała, człowiek.
2/ Zdania - stwierdzenie czegoś np. słońce świeci- deszcz pada
3/ Funktory to nie są zdania czy nazwy ale służą one do wiązania wyrażeń w wyrażenia bardziej złożone. Istnieją funktory zdaniotwórcze, funktory nazwotwórcze, funktory funktorotwórcze, które łączą funktory w bardziej złożone. Wyrazy czy wyrażenia, które są przez funktor wiązane są to argumenty. Wyróżnimy funktory 1/ o argumentach nazwowych i 2/ zdaniowych oraz 3/ funktory o większej ilości argumentów.
4. Role semiotyczne wypowiedzi;
1. opisową "słońce świeci" i także nasze przeświadczenia "Jan jest chory".
2. ekspresywną, przeżycia bólu lub radości, oj!!
3. sugestywna wywołuje reakcję pali się, baczność"
4. performatywna - wydanie wyroku, nadanie imienia - powstają określone nakazy i zakazy.
II. NAZWY
1. Nazwy powinny być jednoznaczne ale czasem to dopiero wynika z kontekstu. Są nazwy proste i złożone "wykład; wykład z logiki; wykład z logiki dla studentów prawa”.
2. Nazwy :
1/ konkretne znaki rzeczy lub ludzi - stół, student
2/ abstrakcyjne nie są znakami rzeczy lub ludzi; wolność miłość.
Czasami ten sam zwrot jest w jednym kontekście konkretny a winnym abstrakcyjny "wyrok na papierze" i "wyrok w ogóle".
Błąd hipostazy polega na tym, że używamy zamiast nazwy abstrakcyjnej konkretnej np. wola pastwa, .
Istnieje ugruntowany pogląd, iż nazwa odnosi się tylko do nazw konkretnych a nie do abstrakcyjnych
3. Desygnat nazwy to przedmiot rzeczywisty np. skrypt, ławka.
4. Nazwy "indywidualne" Kowalski, Częstochowa, nazwy "generalne" np. krzesło. Można przemiennie „stolica polski” - generalna, Warszawa-indywidualna. Prawo jest generale ale stosując je czynimy je indywidualnym np. wyroki.
5. Treścią nazwy jest zespół cech samochód (koła, dach, silnik, kierownica itp.) czasem trzeba więcej, czasem mniej, cech by prawidło nazwać przedmiot, np. samochód ciężarowy, samochód wyścigowy.
6. Zbiór wszystkich desygnatów danej nazwy jest nazywany zakresem tej nazwy uwaga zbiór to według matematyki a w naszym rozumieniu będzie to dana klasa elementów. Zakres nazwy indywidualnej z założenia obejmuje tylko jeden desygnat zakres generalnej "człowiek, notariusz" niezliczoną.
Z uwagi na ilość desygnatów rozróżniamy; nazwy ogólne - więcej niż jeden desygnat, szafa, pies. Nazwy jednostkowe jeden desygnat - Wisła.
Nazwy puste bez desygnatów "syn bezdzietnej matki" - „smok” one niczego nie oznaczają ale coś jednak znaczą
7. Nazwy zbiorowe.
Nazwy są to także agregaty np. las (agregat drzew, mieszkańcy miasta agregat ludzi. W prawie np. pewne rzeczy są nazwami zbiorowymi (kolektywnymi) i np. spółdzielnia jako całość ma osobowość prawną natomiast członkowie spółdzielni nie.
8. Ostrość zakresu nazwy dla prawników b. ważna. "student" - "nie student" ostre. "łysawy" - nieostra "łysy" ostrzejsza.
Stosunki między zakresami nazw.
Ta sama rzecz lub osoba może być desygnatem wielu nazw - np. szafa sprzęt drewniany, sprzęt do chowania odzieży, szafa - mebel ozdobny itp.
Klasa uniwersalna to taka, która obejmuje wszystkie rzeczy na świecie - np. "coś" ale też i agregat (wszechświat).
Klasa negatywna jeśli wyróżnimy klasę w obrębie klasy uniwersalnej mającą desygnaty ta reszta to właśnie klasa negatywna człowiek - nie człowiek to wszystko co nie jest człowiekiem. Uwaga tu możliwe są liczne nieporozumienia
2. Rodzaje stosunków miedzy zakresami nazw. Relacje pomiędzy dwoma nazwami, które mają co najmniej jeden desygnat;
1/ stosunek zmienności zakresów S i P; istnieją przedmioty, które są jednocześnie desygnatami nazwy S i P S jest P
2/ stosunek podrzędności S< P każde S jest P a nie każde P jest S
3/nadrzędności S > P
4 krzyżowania są S, które są P
5/ wykluczania - może on być
a/ stosunkiem sprzeczności student - nie student
b/ przeciwieństwa gdy zakres nazw nie tworzą wspólnej klasy; dom. ptak
Definicje
1. Definicja realna i nominalna.
Definicja realna to zdanie podające taką charakterystykę danego podmiotu czy przedmiotu, którą można tylko tym przedmiotom lub podmiotom przypisać. Musi ujmować istotę np. „człowiek ma mózg” - „Człowiek nie ma piór” - nie.
Definicja nominalna jest wypowiedzią drugiego stopnia podaje informację o znaczeniu definiowanego słowa oznacza to zastępowanie niezrozumianego terminu innym znanym uprzednio "dacza" dom.
2. Rodzaje definicji ze względu na ich zadania;
a/ definicja sprawozdawcza to taka, która wskazuje, jakie znaczenie ma (lub miał) wyraz definiowany w danym języku "mieszkam w budynku zbudowanym z betonowych segmentów - czyli w bloku " to dziś znaczy w budynku wielomieszkaniowym dawniej kamienicy. Takie definicje formułujemy dla kogoś kto nie zna używanego znaczenia,
b/ definicja projektująca to ustalanie znaczenia na przyszłość np. w ustawie "zwanego dalej najemcą".
1/ Mogą to być definicje konstrukcyjne ustalają arbitralnie znaczenie chociaż to słowo już ma jakieś znaczenie np. słowo sól chemicy nadali jej nowe znaczenie. Definicja konstytucyjna nie może być ani prawdziwa ani fałszywa jedynie może być używana powszechnie lub nie. Ustalmy ją gdy zachodzi potrzeba, gdyż zmieniły się warunki.
2/ Definicja regulująca; mówi np., że adwokatem może być osoba, która ma egzamin adwokacki lub inny plus 3 lata pracy w zawodzie prawniczym np. sędzia, prokurator. Te definicje spotykamy najczęściej w ustawach.
Rodzaje definicji ze względu na ich budowę.
A Definicja równościowa składa się z trzech części.
1/ zwrotu językowego zawierającego wyraz definiowany (definiendum), 2/ stwierdzenie, że definiedium ma takie samo znaczenie jak wyrazy zawarte w trzeciej części, 3/ określenie znane już (definies),
definiedium +łącznik+ definiens –
Bursztyn ------- to ---- skamieniała żywica (Uwaga czasami skład definiens musi być rozbudowane.)
1/ definicja klasyczna. Tradycyjnie uważa się, że definicja równościowa powinna być zbudowana -A znaczy tyle co wyrażenie "B mające cechę C". Sędzia to jest urzędnik wydający wyroki w imieniu państwa, dom to budynek mieszkalny.
2/ Definicja równościowa nieklasyczna jest wówczas gdy w definicji wskazujemy pewne zakresy nazw np. przez termin x będziemy rozumieli a, b, c, d. Zboża w rozumieniu ustawy jest proso gryka itd.
Stylizacje;
1/Słownikowa pewien wyraz czy wyrażenie ma takie samo znaczenie jak inne; "rozporządzenie" - "akt prawny".
2/semantyczna oznacza, że taki wyraz to takie przedmioty lub ma takie i takie cechy "drewno" to ścięte drzewo, stół to drewno.
3/ przedmiotowa wskazuje znaczenie wyrazu definiowanego mówiąc o cechach tego do czego wyraz się odnosi tu występuje intencja poinformowania o znaczeni danego przedmiotu.
B/ Definicja nierównościowa to definicja przez postulaty. Polega na wstawieniu danego wyrazu do kilku zdań i w ten sposób ukażemy na tych przykładach co znaczy omawiany wyraz.
WARUNKI POPRAWNOŚCI DEFINICJI
1/ ignotum per ignotum -nieznanego nieznanym Każda definicja musi być dostosowana do odbiorcy na jego poziomie, gdyż nie możemy nieznanego wyjaśniać nieznanym.
2/ idem per idem - to samo przez to samo;
-błędne koło bezpośrednie - drzewo liściaste jest to drzewo
-błędne koło pośrednie - krakowski złodziej.
3/ definicja z szeroka sędzia to pracownik sądu zła bo w sądzie
jeszcze pracują sekretarki , woźni sprzątaczki itp.
4/ definicja za wąska definiesa nie obejmuje wszystkich przedmiotów należących do definiendum bez znaczenia np. krzesło to przedmiot drewniany do siedzenia koloru zielonego, bez oparcia - to definicja zielonego taboretu.
5/ błąd przesunięcia kategorialnego, definiens podajemy jako określenie rodzajowe zasadniczo odmienny zakres w innej kategorii ontologicznej np. stosunek pokrewieństwa
Zdanie.
Zdanie w sensie logicznym jest to wyrażenie jednoznacznie stwierdzające na gruncie reguł danego języka, że tak coś jest lub nie jest, nie musi ono być zgodne z rzeczywistością, dlatego zdanie w sensie logicznym może być prawdziwe a także fałszywe. Zdanie w sensie logicznym odróżnia się od innych zdań tym, że w takim zdaniu następuje stwierdzenie faktu - który może być prawdziwy lub fałszywy. Dlatego zdania pytające nie są zdaniami w sensie logicznym.
Jednakże można wypowiedzieć zdanie zawisłe czyli stwierdzenie o pytaniu - Czy Kowalski lubi żur? - zawisłe "dzisiaj pytałem Kowalskiego czy lubi żur". Podobnie jest z tonem rozkazującym "Kowalski zamknij okno" - nie jest zdaniem w sensie logicznym ale będzie nim "Mówiłem Kowalskiemu by zamknął okno".
Jest to istotne dla prawników, gdyż np. przy prawie własności; "X jest właścicielem ˙Z w dniu 1.1.1995 r.". ale już to samo "Z jest moją własnością może powiedzieć Y w dniu 2 .01.1995 gdy je".
Wartość logiczna zdania.
Istotnym jest by wyjaśnić co to znaczy, że zdanie jest fałszywe lub prawdziwe w sensie klasycznym rozumienia tych słów.
Świat nie jest stabilny. Jeżeli opisujemy dany fragment to możemy powiedzieć, że w danej chwili jest on, taki a taki. Zatem zdanie prawdziwe opisuje rzeczywistość zgodną przynajmniej z danym wycinkiem rzeczywistości. Zdanie fałszywe to takie które opisuje rzeczywistość w sposób sprzeczny z faktami np. Włocławek jest stolicą Polski,
Są zdania o których możemy powiedzieć, że są w przybliżeniu prawdziwe gdy np. fałsz jest nie istotny i nie ma wpływu na to co chcieliśmy przekazać, np. w Włocławku mieszka 121.521 mieszkańców. W tym zdaniu informuje się nas, że ok. 120.000 a czy 521 to nie ma znaczenia bo jeśli mieszka 120855 to u tak zdanie spełniło swe zadanie.
obiektywny charakter prawdziwości i fałszywości zdań.
Wartość logiczna zdania jest czymś obiektywnym i poglądy jakieś
osoby nie mają tu żadnego znaczenia. Liczy się tylko rzeczywistość i jeżeli mówiono, że Słońce się kręci wokół Ziemi to znaczy, że to był fałsz, chociaż w średniowieczu wszyscy tak uważali.
O wartości logicznej zdania przesądza sens użytych słów jeżeli są one znane ogólnie np. 1 metr to 100 cm lecz jeśli ktoś nie rozumie co to "cm" to trzeba najpierw mu to wyjaśnić. Ale jeśli zakładamy minimalną znajomość rzeczy to takie zdania, które jest prawdziwe ze względu na to jakich użyto wyrazów nazywamy zdaniem analitycznym.
Zdanie którego fałszywość jest przesądzona ze względu na samo znaczenie użytych w nim słów, nazywamy zdaniem wewnętrznie kontradyktorycznym oczywiście w obrębie danego języka. Np. "kula jest prostokątem"
Dla określenia zdań, które są analityczne a które wewnętrznie kontradyktoryczne konieczne jest odwołanie się do reguł wyznaczających znaczenie danych słów. Wszystkie inne zdania, których wartości logicznych nie możemy ustalić nazywamy syntetycznymi. Dla tych zdań by stwierdzić czy odpowiadają rzeczywistości musimy znaleźć probierz prawdziwości. Tu odwołujemy się do doświadczenia - zgodnej praktyki wielu osób. To jest bardzo trudne a czasem nic nie dające, między innymi dlatego, że stan wiedzy jest zmienny np. Słońce - Kopernik. Zmienny jest także stan np. wiedzy o sprawie np. wówczas gdy pojawią się nowe fakty. Prawomocny wyrok- wznowienie postępowania gdy nowe dane.
Może też zdarzyć się, że zdanie w sensie logicznym ma wartości niezależnie od tego czy my o tym wiemy; czy jest prawdziwe czy fałszywe.
Wypowiedzi niezupełne.
Wypowiedź zdaniowa niezupełna to takie wyrażenie, które wprawdzie na gruncie danego języka nie jest zdaniem w sensie logicznym lecz spełnia rolę zdania w sensie logicznym, o ile słuchacz zdaje sobie sprawę z pewnych domyślnych uzupełnień wypowiedzi pominiętych w zdaniu, są oczywiste dla rozmówców np. piszcie!!! słuchajcie. Nie ma sensu ich całymi zdaniami wypowiadać i tak wiadomo kogo dotyczą.
Niejednoznaczność - w zależności od układu odniesienia dom stoi ale tylko względem ziemi ale nie księżyca, słońca, wszechświata. Dążyć powinniśmy do maksymalnej konkretyzacji tak by było jasne co chcieliśmy powiedzieć.
Funkcje zdaniowe.
Funkcja zdaniowa to jest wyrażenie opisowe, które zawiera zmienne. "Każde S jest P " otrzymujemy zdania prawdziwe lub fałszywe. „Każdy prawnik jest sędzią” (fałszywe) a „każd...
prawozaoczne