NIEMIECKI SYSTEM BANKOWY
Każda próba zaprezentowania wyjątkowego znaczenia oraz osobliwości wsp6lczesnego sektora bankowego w Niemczech musi uwzględniać dwa istotne założenia: po pierwsze - sektor ten powstawał stopniowo przez ponad dwa wieki, przeżywając „wzloty" i „upadki", po drugie - jego rozwój był z natury rzeczywiście powiązany z dziejami niemieckiego państwa i gospodarki.
Na sektor (system) bankowy w Niemczech składają się liczne banki traktowane na ogół jako ”dobra publiczne" i ,instytucje zaufania publicznego". System ten odznacza się różnorodnością form własnościowych i organizacyjnych instytucji bankowych, złożonością powiązań kapitałowych i wysoką gęstością sieci bankowych (tzw. overbanking) Elementami niemieckiego systemu bankowego są banki komercyjne (uniwersalne i specjalistyczne) oraz bank centralny pełniący w systemie szczególnie ważną rolę. Systemy bankowe nie są systemami zamkniętymi, mają wiele różnych powiązań z instytucjami para i poza bankowymi. Istotą modelu niemieckiej bankowości (a dokładniej modelu niemiecko – japońskiego lub reńskiego) jest finansowanie przedsiębiorstw za pomocą kredytów bankowych a nie inwestycji giełdowych. Pokazuje to wyższość systemu bankowego nad giełdą papierów wartościowych. Dlatego osobowością niemieckiego systemu jest ogromna siła finansowa, w której dominują banki uniwersalne. Niemiecki system finansowy jest klasycznym systemem „bankowo zorientowanym”. Oznacza to, że banki mogą oferować wszystkie usługi w jednym miejscu i nie istnieje podział na instytucje depozytowo – kredytowe czy instytucje zajmujące się obsługą piapierów wartościowych. W Niemczech istnieje także szeroko rozbudowany sektor banków specjalistycznych. W niemieckim systemie bankowych dominują banki narodowe. Jest to związane z prawną niedostępnością dla zagranicznych inwestorów, zarówno banków publicznoprawnych (kas oszczędnościowych i banków krajowych), jak i spółdzielczych.
Bankowość centralna:
Niemiecki system bankowy odznacza się dwustopniowością: potrzeby finansowe podmiotów gospodarczych zaspokajane są przez banki komercyjne i spółdzielcze. Natomiast za emisję pieniądza i sterowanie jego strumieniem na rynku odpowiada bank centralny. Centralną jednostką finansową Niemiec jest Niemiecki Bank Federalny (Deutsche Bundesbank) z siedzibą we Frankfurcie nad Menem. Niezależność Bundesbanku, choć jest on instytucją całkowicie państwową, została zagwarantowana prawnie w 1957 r., czyli w momencie jego założenia. Posiada on najwyższy stopień niezależności od wszelkich organów państwa, w tym także od rządu, wśród istniejących banków centralnych. Niezależność ta dotyczy zarówno polityki personalnej, instytucjonalnej jak i funkcjonalnej. W świetle ustawy DB zobowiązany jest do współpracy z rządem federalnym i wspierania rządowej polityki gospodarczej, ale niezależna polityka pieniężna pozostaje priorytetem. Podstawowym celem DB jest regulowanie obiegu pieniężnego i wielkości kredytu, tak aby zapewnić stabilnośc siły nabywczej pieniądza, płynność rozliczeń pieniężnych oraz bezpieczeństwo finansowe systemu bankowego.
Głównymi instrumentami realizacji polityki pieniężnej DB są:
v Refinansowanie banków komercyjnych (udzielanie kredytów redyskontowych i lombardowych)
v Operacje otwartego rynku
v Polityka rezerw obowiązkowych
v Działanie informacyjno – perswazyjne
Deutsche Bundesbank wypełnia także inne typowe dla banków centralnych funkcje:
v Emisyjna (emisja banknotów i regulowanie obiegu pieniężnego)
v Funkcja banku banków
v Banku państwa (główny bankier państwa – sprzedaż rządowych papierów wartościowych, organizowanie konsorcjów dla przeprowadzenia ich emisji, zarządzanie funduszami federalnymi, znajdującymi się na rachunku w DB, funcja doradcy rządu)
v Zarządzanie rezerwami dewizowymi
v Współudział w sprawowaniu nadzoru nad systemem bankowym wspólnie z Federalnym Urzędem Nadzoru Bankowego
BANKU UNIWERSALNE
W niemieckim systemie bankowym tradycyjnie główną rolę odgrywają banki uniwersalne (Universalbanken). Pod względem formy prawnej są to zarówno banki prywatne, banki publicznoprawne, jak i banki spółdzielcze. Niezależnie od formy własności banki mają zagwarantowane prawo do prowadzenia czynności bankowych określonych w ustawie, regulującej działalność instytucji kredytowych. Wartość instytucji kredytowych Niemiec kształtuje się na relatywnie niskim poziomie, co wynika, przede wszystkim, z ich miernej rentowności, przyczynami takiej sytuacji są wysokie koszty działalności i niskie marże wynikające z dużej konkurencji panującej na rynku. Udział w rynku żadnej instytucji kredytowej w tym kraju nie przekracza 10%. W strukturze dochodów banków nadal dominują dochody odsetkowe i bardzo niska rentowność operacji depozytowo – kredytowych, a także spadek prowizji z tytułu bankowości inwestycyjnej i operacji brokerskich. Niemieckie banki, w tym, przede wszystkim, prywatne, od dłuższego czasu czynią starania o powiększenie swojej wartości. W przeciwnym razie mogą stać się obiektami łatwymi do przejęcia. Jednym ze sposobów realizacji tego celu jest wyzbywanie się udziałów w przedsiębiorstwach i przeznaczanie przynajmniej części środków na zakup własnych akcji. W ten sposób następuje charakterystyczne odejście od bankowości bezpośrednio związanej z przemysłem. Instytucje kredytowe koncentrują się na obsłudze wybranych grup klientów lub sektorów działalności bankowej oraz coraz szerzej korzystają z outsourcingu. Od połowy lat dziewięćdziesiątych zmienia się system refinansowania banków, którym do tej pory były przede wszystkim, depozyty od klientów spoza sektora finansowego. Teraz jednakże banki kierują swe oszczędności do instytucjonalnych inwestorów, takich jak firmy ubezpieczeniowe i fundusze inwestycyjne. Natomiast inwestorzy instytucjonalni przynajmniej część w ten sposób pozyskanych środków umieszczają na rachunkach w instytucjach kredytowych. Dla banków niemieckich oznacza to poszukiwanie nowych źródeł refinansowania, co w efekcie podwyższa jego koszty. Od końca lat dziewięćdziesiątych mimo zwiększenia liczby realizowanych przez banki transakcji, systematycznie spada liczba banków i placówek bankowych. Spowodowane jest to licznymi fuzjami jakie dokonują się wśród niemieckich banków, ale także cięciem kosztów przez banki i rozwojem technik umożliwiających kontaktowanie się z klientem na odległość. Duży wpływ ma także przejęcie wcześniej typowo bankowych transakcji, jak np. kredytowanie zakupów dóbr konsumpcyjnych przez pozabankowych oferentów.
Pomimo rozwoju technik kontaktowanie się z klientem za pomocą telefonu i Internetu (Transactions Banking), Niemcy, w porównaniu z innymi narodami, bardzo dużą rolę przywiązują do osobistego kontaktu z doradcą.
BANKI PRYWATNE
v Banki kredytowe –
W statystykach DB do grupy „banki kredytowe” zaliczano banki uniwersalne, będące podmiotami prawa prywatnego i działające jako spółki akcyjne. Zalicza się do niej:
Ø Wielkie banki
Ø Banki regionalne, pozostałe banki kredytowe i banki prywatnych bankierów
Ø Oddziały banków zagranicznych
Wielkie banki są zajmują znaczące miejsce w bankowości niemieckiej, nie tylko ze względu na wielkość aktywów ale także na formy aktywności. Działają niemal we wszystkich obszarach banku uniwersalnego, a nawet niektóre operacje prowadzą przez wykwalifikowane spółki – córki. Wszystkie wielkie banki angażują się w bankowość inwestycyjną. (Deutsche Bank AG, Bayerische Hypo- Und Vereinsbank AG, Dresdner Bank AG, Commerzbank AG)
Poza wielkimi bankami na rynku niemieckim, działalność prowadzą także banki regionalne i inne banki kredytowe. Do tej grupy zalicza się banki regionalne, banki lokalne, banki należące do dużych koncernów handlowych i przemysłowych, w tym banki „samochodowe” i „branżowe” oraz banki prywatnych bankierów. Znalazły się tutaj także banki specjalizujące się w udzielaniu kredytów ratalnych – konsumpcyjnych (wcześniej tworzyły one odrębną grupę bankowości specjalistycznej) oraz banki z grupy bankowości bezpośredniej. Banki te są prowadzone w formie spółki akcyjnej, spółki komandytowej lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Największe banki z tej grupy nie ograniczają się tylko do prowadzenia działalności w swoim regionie, niektóre nawet funkcjonują na rynkach zagranicznych. (NAJWIEKSZE: Postbank AG, Beriln AG, BHF Bank AG, Deutsche Bank 24, Deutsche Kreditbank AG). Ważną cechą banków prywatnych jest to, jaką dużą rolę odgrywa kredyt krótkoterminowy, chociaż na znaczeniu zyskuje także długoterminowy, doradztwo w zakresie lokat i inwestycji oraz obrót papierami wartościowymi. Należy jednak podkreślić, że istnieją między nimi ogromne różnice w wielkości, strukturze organizacyjnej, formie prawnej, geograficznym rozmieszczeniu transakcji, specjalizacji produktów i usług bankowych.
v Publicznoprawne Banki Uniwersalne
Właścicielem takich banków jest państwo lub korporacje prawa publicznego, czyli np. kraje federacji, jednostki samorządu terytorialnego. Banki uniwersalne obsługują klientów zgodnie z zasadą „wszystko pod jednym dachem”, czyli zapewniając całkowitą obsługę, od prowadzenia rachunku bankowego do doradztwa w inwestowaniu giełdowym. Do tej kategorii należą także banki krajów federalnych i central Żyrowych. Są one instytucjami użyteczności publicznej, a ich statutowym obowiązkiem jest służenie dobru powszechnemu. Jako instytucje prawa publicznego podlegają nadzorowi państwowemu, który w poszczególnych krajach związkowych jest odmiennie stosowany, najczęściej przez jedno z ministerstw: gospodarki, finansów, spraw wewnętrznych, lub też jednocześnie przez wszystkie. Założyciele banku wyposażają go w kapitał zakładowy oraz odpowiadają za zobowiązania tej instytucji w sposób nieograniczony i na ogół proporcjonalnie do udziału w kapitale założycielskim. Bank może korzystać z tych gwarancji tylko wtedy, gdy na pokrycie roszczenia nie wystarcza jego nagromadzony majątek. Organ założycielski musi także utrzymać zdolność do funkcjonowania takiej jednostki przez udostępnienie wymaganych środków bądź też w inny sposób. Publicznoprawne banki także mają zobowiązania wobec swoich właścicieli. Większość z nich spełnia zadania banku państwa federacji i komunalnego, czyli pełnią rolę głównego powiązania bankowego swoich krajów i wspomagają realizację jego celów. Udzielają kredytów komunalnych i finansują przedsięwzięcia strukturalne, co oznacza, że przez nie przechodzi większość wydatków rządowych krajów związkowych. Banki krajów federacji pośredniczą w przekazywaniu środków pochodzących z rządowych, regionalnych i unijnych programów wspierających rozwój gospodarczy. Landsbanken przygotowują firmy do wejścia na giełdę, prowadzą również bankowe transakcje depozytowe oraz obroty papierami wartościowymi, są także instytucjami uprawnionymi do emisji hipotecznych listów zastawnych i obligacji komunalnych.
Kasy Oszczędnościowe
Dlatego też dzisiejsze kasy oszczędnościowe, są zakładami prawa publicznego, r6wnież oznacza, iż bezpośrednim i jedynym celem ich działalności jest osiąganie zysku, chociaż oczywiście w swojej działalności kierują się rachunkiem ekonomicznym. Działalność winna mieć charakter usługowy I może być prowadzona w takim zakresie, w jakim służy realizacji zbiorowych potrzeb o charakterze użyteczności publicznej. Ponieważ jednocześnie jednak nie mogą otrzymywać kapitału dotacyjnego, stąd dążąc do spełnienia norm dotyczących posiadanego kapitału własnego muszą uwzględnić ten element w podziale zysku. Na kasy oszczędnościowe nałożono obowiązek realizacji określonych zadań. Po pierwsze, służą bezpiecznym lokatom pieniężnym i budowie majątku społeczeństwa. Są także instytucjami promującymi ideę oszczędzania o ile prywatne banki komercyjne niechętnie gromadzą małe oszczędności, to kasy oszczędnościowe mają ustawowy obowiązek powszechnego, bez ograniczeń podmiotowych czy ich wielkości, otwierania kont oszczędnościowych i rozrachunkowych.
Z dniem 19 sierpnia 2005 r. (zgodnie z decyzją Komisji Europejskiej z 2001 r.) zostały zniesione gwarancje rządowe (tzw. odpowiedzialność poręczycielska) dla wszystkich niemieckich banków krajowych (landowych) i kas oszczędnościowych. Likwidacja gwarancji rządowych będzie prowadziła, w dalszej kolejności, do zaostrzenia się konkurencji w ramach całego systemu bankowego tj. pomiędzy bankami prywatnymi, krajowymi/kasami oszczędnościowymi i bankami spółdzielczymi – szczególnie w odniesieniu do klientów indywidualnych.
BANKI SPECJALISTYCZNE
Są to instytucje kredytowe obejmujące prywatne banki hipoteczne, mieszane banki hipoteczne jak i publicznoprawne zakłady. Specjalizują się w długoterminowym finansowaniu i posiadają jedyne prawo do emisji listów zastawnych
Prywatne banki hipoteczne są instytucjami prawa prywatnego. Środki na finansowanie długookresowe uzyskują dzięki emisji specjalnych papierów wartościowych (listów zastawnych). Mogą także udzielać pożyczek komunalnych osobom prawa publicznego. Dzięki udzielonym gwarancjom i na podstawie ich wierzytelności emitują publiczne listy zastawne (obligacje komunalne). Działalność banków hipotecznych podlega bardzo wielu regulacjom i ograniczeniom, które nie występują w przypadku innych instytucji kredytowych. To przez nie, wszelkie operacje cechuje ograniczony stopień ryzyka
Ponadto do banków specjalistycznych należą:
v Bank zbiorowego przechowywania papierów wartościowych
v Bank poręczeń kredytowych
v Banki powołane do realizacji zadań specjalnych
Niemiecki system finansowy jest klasycznym systemem „bankowo zorientowanym”. Charakterystyczna w nim jest przewaga finansowania przedsiębiorców za pomocą kredytów bankowych nad finansowaniem za pomocą rynku papierów wartościowych. System bankowy w Niemczech zaliczany jest do najefektywniejszych i najbezpieczniejszych na świecie, jest także reprezentatywny dla całej Unii Europejskiej i w wielu przypadkach służy jako praktyczny przykład rozwiązywania różnych problemów bankowych w innych państwach.
luke168