Historia myśli socjologicznej – Wykłady
Początek historii socjologii – wyodrębnienie socjologii z filozofii.
Za oficjalny początek socjologii jako nauki przyjmuje się początek XIX wieku. To wtedy August Comte ogłosił powstanie nowej dyscypliny wiedzy, która miała porządkować wiedzę o rzeczywistości i pomóc w zrozumieniu tego, co dzieje się w społeczeństwie.
Socjologia jest nauką filozoficzną.
Za czasów Comte`a socjologia stała się nauką akademicką (XIX w.).
Comte – przedstawiciel pozytywizmu
Karol Marks – materializm dialektyczny, wyobcowanie człowieka (XIX w.) Zastosował teorie Hegla – idealizm dialektyczny. Teza, antyteza, synteza.
Organicyzm - kierunek w socjologii XIX w. głoszący, że społeczeństwo będące częścią przyrody i czymś więcej niż sumą przypadkowo zgromadzonych jednostek, spełnia te same funkcje, jakie spełniają organizmy biologiczne wyższego rzędu; wśród zwolenników, m.in. A. Comte, H. Spencer, A. Schäffle, R. Worms.
Marks uważał, że bieg historii napędza ekonomia, materia, byt ludzki, a nie idee.
Socjologizm - kierunek socjologiczny uznający zjawiska społeczne za pierwotne, życie zaś psychiczne i kulturowe jednostki za pochodne. Wg socjologizmu warunki społeczne określają kulturę, wiedzę, moralność, sztukę i inne zjawiska nieprzyrodnicze. Do badania wszelkich przejawów życia psychicznego należy stosować metody socjologiczne. Socjologizm zdobył największą popularność na przełomie XIX i XX w., a jego najwybitniejszym przedstawicielem był E. Durkheim.
Idealizm dialektyczny - Polega na założeniu, że pojęciem rządzi prawo sprzeczności, będące źródłem i zasadą wszelkiego ruchu w świecie w którym pojęcie się urzeczywistnia. Metoda dialektyczna powinna ująć w system ten rozwój bytu wywodzącego się z absolutnej idei i wykazać jak idea ta po urzeczywistnieniu się w przyrodzie, kulturze i historii powraca do siebie samej i zdobywa pełnię swojej świadomości.
Materializm dialektyczny – filozoficzny pogląd. Stosując zasady dialektyki Hegla , K. Marks i F. Engels uznali, że wszystko, co jest realne, jest postacią materii - zarówno to, co mechaniczne, jak i niemechaniczne. Wśród postaci materii wymieniali także: życie, świadomość, życie psychiczne.
Po Durkheimie i Marksie nastąpił przełom humanistyczny. Od M. Webera rozpoczyna się socjologia humanistyczna.
Socjologia humanistyczna - nurt w socjologii na początku XXw., ukształtowany w opozycji do pozytywizmu, głoszący, że nauki o człowieku są zasadniczo inne od przyrodniczych, i że wymagają odmiennych metod badania. Przedstawiciele: Max Weber, Ferdinand Tönnies, Georg Simmel, Florian Znaniecki. Poza Polską określana jako socjologia rozumiejąca.
Socjologia rozumiejąca (socjologia humanistyczna) - orientacja teoretyczno-metodologiczna zapoczątkowana przez Maxa Webera. W ujęciu tym podkreśla się, że zasadnicza cecha wyjaśniania zjawisk społecznych (a zwłaszcza działań) jest tzw. rozumienie. Oznacza ono próbę poznania motywów, celów, dążeń, postaw i wartości, którymi kieruje się działający podmiot (aktor). Tylko w ten sposób badacz może zrozumieć w pełni czyjeś działania. Rozumienie jest jedną z osobliwości nauk społecznych. Niekiedy podkreśla się, że typem rozumienia działań społecznych jest empatia. Rozumienie nie jest jednak tożsame z empatią, ani nie jest przez nią warunkowane. Z uwagi na specyfikę zjawisk społecznych, która nie występuje w obszarze nauk przyrodniczych, przeciwstawia się niekiedy \"wyjaśnianie\" i \"rozumienie\". W gruncie rzeczy jednak rozumienie jest pewnym rodzajem wyjaśniania. Orientację tę zalicza się do humanistycznego, a zarazem antynaturalistycznego, nurtu w socjologii (wyjątkiem jest stanowisko teoretyczne Floriana Znanieckiego).
George Mead – interakcjonizm symboliczny, analiza małych grup społecznych
Interakcjonizm symboliczny - teoria socjologiczna, wg której kluczowym mechanizmem kształtowania się struktur społecznych jest ciągła wymiana i ewolucja znaczeń symboli, odbywająca się w trakcie wszelkich procesów oddziaływań zachodzących między ludźmi. Teoria ta wywodzi się z amerykańskiego paratygmatyzmu filozoficznego.
Terminu „symboliczny interakcjonizm” po raz pierwszy użył Herbert Blumer w 1937 roku. Nazwa ta dobrze oddaje podstawowy obszar zainteresowania całej orientacji koncentrującej się na analizie procesów wzajemnych oddziaływań, pojętych jako wymiana symbolicznych znaczeń. Wymiana zachodzi miedzy świadomymi, ciągle definiującymi sytuacje partnerami. Konsekwencją tych procesów jest ukształtowanie osobowości partnera i funkcjonowanie grup społecznych.
"Ojcem" I.S. jest George Herbert Mead, który dokonał syntezy teorii Williama Jamesa, Charlesa H. Cooley'a i Johna Dawey'a w jedną - opisującą społeczeństwo jako: skonstruowane wzory uporządkowanego działania, które utrzymują się i zmieniają dzięki interakcji symbolicznej między jednostkami i wewnątrz nich.
Podstawowe założenia:
· Ludzie działają na bazie znaczeń, jakie mają dla nich rzeczy.
· Znaczenia pochodzą z interakcji.
· Znaczenia są modyfikowane przez ich interpretacje, dokonywane przez ludzi w aktualnych sytuacjach.
Czterema podstawowymi dla interakcjonizm społecznego kategoriami analizy są:
· Umysł - rozumiany jako proces; proces myślenia, który pociąga za sobą umiejętność "rozważania" alternatywnych możliwości działania - są to tzw. próby generalne w wyobraźni
· Jaźń - jednostkowa tożsamość z samym sobą, świadomość swojej odrębności
· Interakcja - wzajemne oddziaływanie na siebie dwóch lub więcej jednostek, polegające na obustronnym wpływaniu na swoje zachowania
· Społeczeństwo - forma życia zbiorowego ludzi, oparta na interakcjach pomiędzy jednostkami, które tworzą samowystarczalną zbiorowość
SOCJOLOGIZM NOMINALIZM
(REALIZM SOCJOLOGICZNY) (BUDOWANIE RELACJI MIĘDZY JEDNOSTKAMI,
SPOŁECZEŃSTWO BUDUJE SIĘ W TOKU
INTERAKCJI, DZIAŁAŃ LUDZKICH)
MARKS SIMMEL
DURKHEIM ZNANIECKI
SPENCER MEAD
COMTE COOLEY
SCHUTZ
Nominalizm – głosił że nie istnieje nic takiego co określa się jako społeczeństwo czy grupa społeczna. Są to terminy puste nie posiadające realnego desygnatu. Realnie, zdaniem nominalistów istnieją tylko ludzie.
Florian Znaniecki – kulturalizm, metoda biograficzna, współczynnik humanistyczny, system aksjo-normatywny (wartości i normy).
Kulturalizm - socjologia powinna zajmować się wytworami kultury, ponieważ jest ona nauką o kulturze. Kultura która się różni nie tylko od przyrody (natury), ale także od świadomości jednostkowych. Zdaniem Znanieckiego rzeczywistość składa się z wielu porządków: fizyczno-przyrodniczego, jak również psychicznego, społecznego i idealnego.
Paleosocjologia – humorystyczne nazwanie socjologii klasycznej.
Klasyczna socjologia szuka własnego języka. W XIX wieku rozpadają się normy, więzi , odchodzi społeczeństwo tradycyjne., feudalne, przychodzi nowoczesne społeczeństwo, urbanizacja, industrializacja, wykorzenienie, rewolucje, migracje. Wędrówki społeczeństw (100-150 lat), upada społeczeństwo, które trwało kilka wieków, socjologia próbuje opisać ten kryzys, nazwać, przewidzieć i zapobiec skutkom.
T. Parsons – funkcjonalizm socjologiczny
Funkcjonalizm socjologiczny ( zwany także analizą funkcjonalną, podejściem strukturalno-funkcjonalnym ) - orientacja, zwłaszcza w socjologii amerykańskiej, koncentrująca uwagę na badaniu funkcji zjawisk społecznych, tj. ich wpływu na całokształt systemu społecznego, a zwłaszcza tego, jak przyczyniają się do jego przetrwania;
V. Pareto – teoria krążenia elit, funkcjonalizm socjologiczny
Teoria krążenia elit - koncepcja stworzona niezależnie przez Gaetana Moskę i Vilfreda Pareta. Zgodnie z tą teorią, w życiu politycznym istnieje cykliczny proces polegający na tym, że elity po przegranej walce o władzę przechodzą do opozycji i wkładają więcej wysiłku, aby dojść do władzy. Tym samym ich szanse na objęcie władzy zwiększają się, zaś po dojściu do władzy elity tracą impet w dalszej o nią walce. W ten sposób następuje ciągła wymiana pozycji społecznych elit z opozycji i koalicji.
George Simmel – formalizm społeczno-socjologiczny. Ojciec postmodernizmu, zajmujący się szczegółami.
Ch. H. Cooley – interakcjonizm symboliczny, analiza małych grup społecznych, , jaźń odzwierciedlona.
Alfred Schutz – fenomenologia socjologiczna, etnometodologia, socjologia życia codziennego,
Etnometodologia - nurt analiz socjologicznych zapoczątkowany w 1954 przez H. Garfinkla, którego głównym przedmiotem zainteresowania są procesy potocznego ustanawiania znaczeń przez działające jednostki. Etnometodologia odrzuca dominujący w socjologii pozytywistycznej obiektywny punkt widzenia zewnętrznego obserwatora i stara się wykorzystywać punkt widzenia obierany przez jednostki usytuowane w centrum analizowanej sytuacji społecznej. Etnometodologia koncentruje się przede wszystkim na tym, w jaki sposób (przy wykorzystaniu jakich metod) działające jednostki konstruują swój własny świat i w jaki sposób dochodzi między nimi do negocjacji wspólnych znaczeń.
Nauki przyrodnicze – wzorzec socjologii. = Comte, Spencer, Marks, Durkheim.
Emile Durkheim – socjologizm. Rzeczywistość społeczna jest ponad jednostkowa; rzeczywistość sama w sobie; religia jako rzeczywistość stricte społeczna. Rzeczywistość społeczna jest gotowa - człowiek przychodząc na świat taką ją zastaje; musi się do tej rzeczywistości przystosować, nie możemy jej zmienić. W religii społeczeństwo czci siebie.
Weber – socjologia nazywająca, rozumiejąca.
Weber zauważa, że człowiek, który zastaje rzeczywistość jest w stanie zmienić ją bo potrafi działać twórczo, poprzez małe grupy społeczne.
Budowanie systemu społecznego (działania racjonalne, typy działań).
Weber buduje swoje teorie na działaniach.
1. Rys biograficzny Augusta Comte`a
2. Pozytywizm – czym jest w kontekście nauk społecznych
3. Claude Saint -Simon (1760-1825)
4. Diagnoza społeczeństwa XIX wieku
5. Socjologia i jej misja praktyczna
6. Wizja historii
7. Hierarchia nauk i miejsce socjologii w tej hierarchii
8. Badanie statyki i dynamiki społeczeństwa oraz inne metody socjologii pozytywistycznej
Ad. 1
Auguste Comte (1798-1857) :
ü Nie lubił uniwersytetów , bo upaństwawiają myślenie, czynią człowieka poddańczym jakiejś instytucji i urabia ludzi posłusznych, ale nie myślących
ü Proletariat – wolność myślenia, jest nieskażony schematami narzucanymi przez instytucje
ü W wieku 30 lat stwierdził, że nic nie będzie czytał, stworzył swoją naukę, jego przemyślenia doprowadziły go do szpitala dla obłąkanych
ü Poślubił Karolinę Nasyi – prostytutkę aby uchronić ją od tej profesji
ü W szpitalu wpadł na pomysł, że więzi społeczne to raczej więzi spontaniczne a nie racjonalne czy wyrachowane
ü Aby społeczeństwo było harmonijne nie może być mechaniczne
ü Krytyka umowy społecznej – twierdził, że jej nie było, nie było możliwe zawieranie takiego aktu, w dużych grupach więzi ewoluują
ü Harmonia społeczna może być ograniczona, rozwijać się jak organizm, tworzy się i rozwija sama przez się
ü Zmiany społeczne mają zmieniać się przez zmiany egzogeniczne i endogeniczne
ü Od Darwina do Spencera (ewolucjoniści), społeczeństwo rozwija się endogennie
ü Egzogenne zmiany są w funkcjonalizmie
ü Wiedza, którą tworzy Comte i inni pozytywiści ma być tworzona na wzór religii wolnej od Boga , kapłani tej religii (socjologowie) mają pokazać czym jest rzeczywistość w której żyjemy , wskazać sposoby zapobiegania patologii, poznanie ma być syntetyczne
ü Postuluje „religie ludzkości”
ü Agnostyk
ü Poznanie ma być syntetyczne, wiedza pozytywna, to synteza wszelakiej wiedzy, powinna nas kierować do całościowego ujmowania rzeczywistości (holizm)
ü Badanie socjologii w sposób obiektywny wolny od wartościowań
ü Zbieramy dane o rzeczywistości , gdy je mamy możemy porównywać (odsłania nam podobieństwa i różnice)
ü Pokazanie różnic pozwala mediować
ü Nie jest przychylny religii oraz demokracji (oddaje głos przypadkowej masie – przeczy, wymaganiom rozumu i zaradnego rozsądku, większość nie może mieć wyobrażenia , panowanie liczby, silna ręka - władza, panowanie elity nad społeczeństwem
ü Pozytywistyczny romantyk – scientyzm (na bazie rozumu), ale tworzy utopie (projekt społeczeństwa bez wad – kierowanie społeczeństwem)
ü By społeczeństwo mogło funkcjonować w sposób harmonijny to nie może funkcjonować na zasadzie racjonalnych mechanizmów
ü Comte jest przeciwny umowie społecznej
ü Pozytywistyczna wiedza = synteza wszelkiej wiedzy
ü Wiedza holistyczna
ü Poznanie poprzez organizację danych o rzeczywistości
ü gdy mamy dane o społeczeństwie możemy stworzyć porównanie tych społeczeństw
ü Metoda porównawcza – odsłania podobieństwo między grupami społecznymi itp., a po drugie ukazuje różnice
ü Demokracja oddaje głos przypadkowi
ü Demokracja – panowanie liczby.
ü Był zwolennikiem twardej władzy, która będzie jednoczyła jakąś społeczność (panowanie elity, rozumu)
Ad. 2
ü Antykrytycyzm – to co jest określone jako pozytywne (realnie pożyteczne, pewne i konstruktywne), przeciwstawiamy temu co jest negatywne, urojone, nie czytane w jakiś kontekstach społecznych
ü Krytyka metafizyki i fenomenalizmu . metafizyka polega na poszukiwaniu utajonych zjawisk pod jakąś określoną powierzchnią (poszukuje struktury bytu), to przeczy wiedzy pewnej, operuje na bardzo abstrakcyjnych pojęciach nauka pozytywna (socjologia XIX w) w porównaniu do metafizyki zajmuje się wyłącznie zjawiskami
ü Fenomenalizm (arystotelowska przyczynowość) reguła fenomenalizmu zwraca się przeciwko przyczynowości, przeciwstawia istnienie pewnych związków między zjawiskami
ü Naturalizm – przyrodoznawstwo jako nauka wzorcowa w sensie normatywnym i opisowym zakładała, że metody społeczne nie różnią się od metod nauk przyrodniczych, nauki przyrodnicze dostarczają nam wzorcowych pojęć do nauk społecznych. Chęć zastosowania w naukach społecznych metod , które wcześniej wykazały swą skuteczność i zarazem uchodziły za metody naukowe (można zweryfikować po jakimś czasie; nauka społeczna zgadza się z wzorcami nauk przyrodniczych, inżynieria społeczna (wpływa na rzeczywistość społeczna) nauki przyrodnicze pełnią rolę godną poparcia bo wytwarzają postawy niezależności (podatne na racjonalne argumenty)
ü Poznanie między podmiotem a przedmiotem, świat jako zespół cech niezależnych pod obserwatorem , fakty społeczne – zespoły zjawisk niezależnych od obserwatora , fakty społeczne to wielość rzeczywistości społecznych , religia zbiór faktów społecznych
ü ...
Inusia88