Neuropsychologia marzec,2001
Zaliczenie: należy wykonać badanie pacjenta oraz zdać egzamin w formie testu.
Badanie pacjenta: to może być chory z oddziału klinicznego, badanie może być wykonane
pod kierunkiem psychologa. Może to być chory w starszym wieku. Chodzi o pokazanie zmian
organicznych. Metoda badania: np. test Wechsiera, próby kliniczne, lub inne Należy znaleźć
defekt podstawowy. W wyniku badania można postawie pewną hipotezę ,ale nie twierdzenie
na temat stanu pacjenta. Dowodem na trafność hipotezy jest dopiero badanie tomograficzne.
Należy wykazać czy jest to afazja ,czy apraksja czy demencja i spróbować zlokalizować ten
problem.
Zaburzenia apraktyczne związane są z płatem ciemieniowym
Przekrój boczny płata ciemieniowego:
Nie ma tu wyraźnych granic anatomicznych, są tylko granice umowne. Za bruzdą Rolanda znajduje się bruzda zaśrodkowa. Zakręt nadbrzeżny znajduje się nad bruzdą Sylviusza, poniżej znajduje się zakręt kątowy (dwie najważniejsze struktury. Bruzda ciemieniowa dzieli płat ciemieniowy na :
• Płat ciemieniowy górny
• Płat ciemieniowy dolny
Na powierzchni przy środkowej znajduje się:
• Zakręt zaśrodkowy
• Przedklinek
Płaty ciemieniowe integrują bodźce somestetyczne w celu rozpoznania i przypomnienia kształtu, struktury i wagi. Kojarzą także bodźce dotykowe z innymi doznaniami . W dominującej półkuli dolne pole ciemieniowe zawiaduje funkcjami matematycznymi i włącza się ściśle w poznanie językowe oraz pamięć słowną. W niedominującym prawym płacie ciemieniowym zachodzą głównie procesy integrujące samoświadomość przestrzenną i orientację pozacielesną. Niewielkie uszkodzenie kory zaśrodkowej powoduje asterognozję (utratę rozpoznawania dotykiem) w przeciwstronnej ręce i połowie ciała. Większe uszkodzenie płata (dolnej części w dominującej półkuli) są często połączone z ciężką afazja, mniejsze mogą wywołać apraksję, trudności w liczeniu i czasami dezorientację prawo-lewo oraz agrafię. W ostrych urazach uszkadzających znaczną część niedominującego płata ciemieniowego pacjent nie zdaje sobie sprawy z ciężkości i natury swojej choroby (anozognozja), a także lekceważy a nawet neguje niedowład obejmujący przeciwstronną Można wyraźnie wyróżnić okolice funkcjonalne:
Czuciowa: za bruzdą Rolanda. Są tu analizatory czuciowe. Dokonuję się tu różnicowanie
czucia .dopływają bodźce z różnych receptorów czuciowych: dotykowych, z narządów,
błędnika, bólowych.
Somatostezja —doświadczenia związane z dotykiem .czuciem bólu, położeniem ciała,
wibracji,,
Najwięcej receptorów czuciowych znajduje się na dłoniach i języku oraz w okolicach
narządów płciowych.
Za okolica czuciową : komórki kojarzeniowe: II-rzędowa okolica asocjacyjna (dochodzi tutaj do łączenia różnych rodzajów czucia -bólu, temperatury, różnych rodzajów czucia z różnych rejonów ciała)
Poniżej okolicy czuciowej jest okolica III-rzędowa -skroniowe- ciemieniowo-potyliczna (tutaj dochodzi do integracji bodźców-informacji słuchowych, ruchowych i czuciowych z płata ciemieniowego) W różnych badaniach uzyskuje się różne wyniki dotyczące somatostezji. Uszkodzenie zakrętu
zaśrodkowego powoduje utratę czucia dotykowego rozpoznawania przedmiotów ,zaburzenie
rozpoznawania przedmiotów, faktury, stróktury. Zaburzenia te występują po przeciwnej
stronie od uszkodzenia.
Badanie Sequine- Goddond :badany dostaje specjalną deskę, w niej są powycinane różne
figury, za pomocą dotyku rozpoznaje ich kształt. Ważne jest też rozpoznawanie struktury
przedmiotu. Przy uszkodzeniu tego zakrętu pacjent nie może rozpoznać kształtu, ale
rozpoznaje strukturę. Pacjent musi różnicować bez kontaktu wzrokowego.
Ocena położenia przestrzennego bodźca -rola płata ciemieniowego. Bada się za pomocą:
testu Bentona, figury Reya, klocków Wechsiera, testów wieży.kiedy pacjent ma za zadanie ułożyć pewną strukturę w przestrzeni. Zaburzenia związane z płatem ciemieniowym:
Zaburzenia kojarzenia wielo-zmysłowego (wielomodalne),trudności w pisaniu i czytaniu, podobne do dysleksji zaburzenia syntezy symbolicznej tzn. zebraniu w całość materiału czytanego, pacjent nie zbiera informacji w całość, podobnie w liczeniu. Nasz system dziesiętny jest systemem przestrzennym, ważne jest rozmieszczenie bodźca w przestrzeni. Chory może źle liczyć ze względu na zaburzenia przestrzenne ,a nie zaburzenia pamięci arytametycznej to jest zasadnicza różnica. Do badania zaburzeń można używać zeszytów Łódzkiego:
Jest taka próba :"brat ojca i ojciec brata" -ważna jest tutaj kolejność, rozmieszczenie przestrzenne i kiedy pacjent czyta takie zdanie to nie rozróżnia ,bo o znaczeniu decyduje tutaj rozmieszczenie przestrzenne. Są różne próby w tym badaniu dotyczące : zaburzeń mowy, orientacji przestrzennej.
Przy uszkodzeniach płata ciemieniowego występują także : problemy z lokalizacją względną i bezwzględną (badanie testem Bentona)-jeżeli pacjent nie potrafi rozmieścić kilku obiektów względem siebie to oznacza ,że ma zaburzenia lokalizacji względnej. Inne testy badające funkcjonowanie płata ciemieniowego:
Test pałeczek-test zapałek-chory ma ułożyć figurę. Następnie znowu układa figurę tak jakoby
siedział obok. Pacjent
Test odbicia w wodzie-bada lokalizację przestrzenną
Należy rozróżnić zaburzenia amnestyczne -zapamiętywanie przestrzenne i zaburzenia
przestrzenne.
Scenkowe testy-np. scenki wiejskie-analiza położenia przestrzennego.
Test Bentona. Jest kilka wersji w teście Bentona.trzeba wiedzieć co się bada i czy jedne
funkcje nie maskują innych. Pacjenci z zaburzeniami zlokalizowanymi w płatach czołowych
wykonują ubogie rysunki. U pacjent z uszkodzeniem ciemieniowym rysunek nie jest taki
ubogi, ale nie są zachowane relacje przestrzenne. Mówimy o zaburzeniach orientacji
przestrzennej w kategoriach topograficznych.
Należy pamiętać o zróżnicowaniu funkcji przestrzennych i zaburzeń pamięci. Należy
sprawdzić czy jedne zaburzenia nie maskują innych.
Przy zaburzeniach w płatach ciemieniowych zaburzenia pamięci topograficznej (na mapie , w
terenie, w mieście),trudności w lokalizacji. Najsilniejsze i najwięcej objawów : przy
uszkodzeniu lewego płata ciemieniowego. Pojawiają się trudności w naszkicowaniu drogi, w
odwzorowaniach w formie graficznej. W pamięci nie ma reprezentacji mapy, pacjent
rozpozna ale nie posiada w pamięci odwzorowania (przy uszkodzeniu lewego płata
ciemieniowego)Pacjent nie potrafi trafić do domu, on rozpozna tę okolicę ale i tak nie może
trafić.
Przy uszkodzeniu prawego płata ciemieniowego występują deficyty w identyfikacji
zewnętrznych obiektów.
Uszkodzenie lewego płata czołowego; zaburzenia orientacji w zakresie własnego ciała. Taki
układ objawów jest stały ,one się wykluczają. To potwierdza teorie podwójnej dysocjacji
objawów: jeden objaw wyklucza drugi.
Uszkodzenia lewego płata czołowego; trudności ze znajdywaniem drogi, agnozja
przedmiotów (trudność rozpoznawania pewnych struktór), amnezja topograficzna,
jednostronne zaniedbywanie przestrzeni.
APRAKSJA
Zaburzenia ruchowe po uszkodzeniu mózgu. Pacjent rozumie polecenie ,nie ma niedowładów.
porażeń, nie ma uszkodzeń szlaków, nie ma tez zaburzeń czucia.nie ma uszkodzeń móżdżku,
a chory nie jest w stanie wykonać czynności ruchowej przy zachowanych funkcjach
ruchowych, badany nie potrafi wykonać zadania ruchowego, przy zachowanej sprawności.
Nie może wykonywać pewnej czynności ruchowej, mimo, że aparat ruchowy jest sprawny.
Litman pisze o apraksji jako niemożności angażowania segmentów ciała do ruchów.
Konorski definiuje apraksję jako zaburzenie czynności ,wykonywania skomplikowanych
ruchów.
Metoda badania apraksji:
Szuka się okolicy uszkodzenia .Bada się związek uszkodzenia z lateralizacją i stopień
sprawności przewodzenia. Należy zbadać czynności płata ciemieniowego i kory
przedruchowej płata czołowego.
Apraksja ujmowana jest także jako paraliż psychiczny.
Litman -apraksja motoryczna -obszar uszkodzenia -okolica czuciowo-ruchowa, zaśrodkowa.
Akty ruchowe mogą być celowe i wyobrażeniowe. Aby wykonać celowy ruch potrzebne jest
jego wyobrażenie. To wyobrażenie przekładane jest na pewne sekwencje ruchowe.
Aby została wykonana czynność celowa muszą wystąpią następujące warunki:
• Wyobrażenie sekwencji ruchowej
• Posiadanie engramów kinestetycznych (schematów wykonywania ruchu)
• Prawidłowy przekład ruchu na engramy
• Prawidłowy aparat nerwowo- mięśniowy
Litman podzielił apraksje na
1. Wyobrażeniowe (ideacyjne)
Ruchy mimowolne są wykonywane ,ale złożone czynności celowe już nie.są utrudnione/ niemożliwe do wykonania, ponieważ zaburzony jest plan działania. Następuje zaburzenie planu ruchowego, chory ma trudności w wyobrażeniu i powiązaniu w całość elementów ruchu. Apraksja wyobrażeniowa występuje przy uszkodzeniu lewego płata ciemieniowego (choroby mózgu, otępienie, miażdżyca) ,dotyczy lewej i prawej strony ciała
2. Ruchowe
Jest to apraksja przeciwstawna (do uszkodzenia) Zaburzona jest czynność ruchowa, ruchy
niepewne, drżenia, plan czynności jest zachowany Uszkodzenie: w okolicy przedruchowej.
3. Apraksj a wyobrażeniowo-ruchowa
Plan czynności jest zachowany. Chory wie jak to zrobić ale nie potrafi wykonać. Zachowuje
się tak jakoby zapomniał jak się dana czynność wykonuje.
Są perseweracje.
Lokalizacja uszkodzenia:
zakręt nadbrzeżny (płat ciemieniowyO
ciało modzelowate
Badanie: za pomocą zeszytów Łódzkiego Apraksja ruchowa: chory niezbornie wykonuje czynności Apraksja mieszana .chory ma trudności z pokazaniem czynności. Podział apraksji wg Bensztaina:
Wymienia się 5 poziomów organizacji czynności ruchowych
1. Organizacje paleokinetyczne (rdzeń,jądro czerwone)
2. Poziom synergii thalamopalidalnej
Stacja przekaźnikowa jest tutaj :wzgórze i gałka blada, ze wzgórza biegną szlaki rzutowe
3. pola przestrzenne-dotyczą ciała prążkowanego, układu piramidowego, komórek piramidowych Baetsa
4. poziom działania przedmiotowego-okolice cierni eniowo -przedruchowe
5. etap dotyczący koordynacji symbolicznych. Okolice nakładania się czynności złożonych Apraksja dotyczy tylko poziomu 4 (wg Bensztaina)
Apraksja konstrukcyjna Bellona -upośledzone czynności łączenia i organizowania pewnych elementów gdzie konieczne jest spostrzeganie szczegółów i tła. Jest to niezdolność do rysowania i budowania prostych konstrukcji. Może tu występować zaniedbywanie jednej strony np. apraksja ubraniowa-pacjent ma trudności z założeniem ubrania. Ujawniają:
dowolny rysunek-analiza pomiędzy częściami
- rysowanie eg wzoru figury
test analizy przestrzennej
testy wieży
testy figur abstrakcyjnych-3-wymiarowych Prawy płat ciemieniowy bardziej się wiąże z relacjami przestrzennymi Lewy płat ciemieniowy związany bardziej z całością działania, zaplanowaniem czynności w czasie, funkcjami ruchowymi.
Bardzo ważne jest współdziałanie pomiędzy dwoma płatami Uszkodzenia są widoczne w wykonywanym rysunku: uszkodzenie prawego płata-pojawia się dużo szczegółów, lewego płata: rozpad planu ,rysunek ubogi, podobny do rysunku pacjenta z uszkodzeniami płata czołowego
Apraksja zdarza się w przebiegu wielu chorób metabolicznych i organicznych mózgu. W typowych przypadkach pacjent nie może spełnić polecenia lekarza ,chociaż je rozumie i może wykonać jego poszczególne elementy składowe.
Dysleksja przestrzenna :fiksacja na tekście jest przypadkowa. Pacjent spostrzega tylko
początek i koniec .Zespół jednostronnego zaniedbywania przestrzeni. Dotyczy prawej półkuli
.zakrętu nadbrzeżnego i kątowego z przyległymi okolicami, lewego płata czołowego i struktur
podkorowych wzgórza.
Pacjent widzi całość przestrze...
witu1