Funkcje wychowania
Wychowanie spełnia funkcję:
1) Ingerencyjną – wiąże się z intencjonalnym, świadomym i planowanym, systematycznym wkraczaniem w czyjeś życie, stwarzaniem warunków stymulujących rozwój we wszystkich sferach osobowości, kształtowaniem mentalności, rozumienia świata i wyobrażenia sensu własnego życia
2) Integracyjną – łączącą wiele teoretycznych aspektów (spojrzeń) wychowania w spójną, wzajemnie dopełniającą się wizję rozumienia procesu wychowania; holistyczna perspektywa wychowania, na który składają się szczegółowe ujęcia typowe dla nauk pomocniczych
Funkcja w naukach społecznych
Jakie jest usytuowanie działalności wychowawczej na tle innych obszarów działalności człowieka?
Schemat relacji i uwarunkowań poszczególnych sektorów działalności człowieka („praxis” ludzkiej)
Wzajemne warunkowanie:
1. Działalność wychowawcza jest zdeterminowana realiami społeczno-kulturowymi i politycznymi, w których zachodzi. A zatem w rożnych epokach historycznych odmienne jest jej oblicze (cele, formy, metody, oczekiwania itp.)
2. Działalność wychowawcza wpływa na jakość i charakter innych obszarów aktywności człowieka ze względu na to, że kształtuje jego aspiracje, kompetencje, postrzeganie i rozumienie świata, mentalność. Ten proces dokonuje się w perspektywie całych pokoleń.
Socjalizacja i wychowanie – uwagi wstępne
Socjalizacja inaczej uspołecznienie
To proces kojarzony z:
- Adaptacją społeczną
- Naśladownictwem społecznym
- Kompetencjami społecznymi
- Rolami społecznymi
- Kontrolą społeczną
- Stratyfikacją społeczną
- Postawami społecznymi
- Porządkiem społeczno-prawnym
- Interioryzacją kultury narodowej
- Świadomością dziedzictwa kulturowego
- Identyfikacją społeczną, narodową, kulturową, religijną
Wychowanie (konteksty):
Paidagogos, Kalokagatia, Wy-chowanie
1) To proces kojarzony z:
- dojrzewaniem do egzystowania
- samopoznawaniem
- odkrywaniem i nadawaniem sensu
2) To proces kojarzony także z:
- Przygotowaniem do życia w społeczeństwie
- Postawami społecznymi (np. patriotyzm, lojalność, uczciwość pracowitość, niesienie pomocy)
Definicje wychowania i socjalizacji
1.Wychowanie:
Def. (tradycyjna): Oddziaływanie na czyjąś osobowość, jej formowanie, zmienianie i kształtowanie; wyzwalanie w drugiej osobie bądź grupie społ. Pożądanych stanów, jak rozwój, samorealizacja, czy wzrost świadomości ważnych kwestii.
Def. (humanistyczna): Całokształt procesów i oddziaływań zachodzących w toku wzajemnych relacji pomiędzy dwiema osobami, pomagających im rozwijać własne człowieczeństwo. Bazuje na uznaniu i afirmacji wolności, dzięki której obie strony interakcji mogą ujawniać i urzeczywistniać wobec siebie wartości nadające sens ich życiu.
2. Socjalizacja:
Def.: Proces i rezultat procesu przekazywania jednostce systemów wartości, norm i wzorów zachowań obowiązujących w danej zbiorowości, a także określonych umiejętności, w tym zwłaszcza związanych z:
a) opanowaniem narzędzi
b) przyswojeniem reguł komunikowania i współpracy w środowisku społecznym
c) wejściem w świat społecznych instytucji
Socjalizacja dokonuje się poprzez oddziaływania środowiska społ., osób i instytucji
Cechy socjalizacji i wychowania
Socjalizacja to proces:
a) spontaniczny
b) chaotyczny
c) nieprzewidywalny
d) cało życiowy o zmiennej dynamice
e) obejmujący wszystkie obszary rzeczywistości społecznej
f) rozwijający jak i deprawujący jednostkę i grupę
g) grupowy ze względu na dobro grupy
Wychowanie to proces:
a) intencjonalny
b) świadomy
c) planowany
f) wyłącznie rozwijający jednostkę i grupę
g) grupowy ze względu na dobro jednostki
Struktura procesu wychowania – tzw. kręgi wychowania
1. Naturalne – realizowane przez środowisko rodzinne i czasami sąsiedzkie
a) niesformalizowane (bez planu zajęć; określenia form, środków, metod…)
b) intuicyjne (bez określenia sposobów i okoliczności realizacji treści wychowania a oparte na wyczuciu i wspólnych z dzieckiem doświadczeniach rodzinnych i w szerszym rozumieniu społecznych)
c) „amatorskie” (z silnym wyeksponowaniem więzi emocjonalnych, bez przygotowania fachowego z pedagogiki)
2. Bezpośrednie – realizowane przez instytucje utworzone dla działalności opiekuńczo-wychowawczej i edukacyjnej (szkoły, domy dziecka, świetlice, pogotowia opiekuńcze, domy kultury itp.)
a) sformalizowane (z planem zajęć; ze szczegółowym określeniem metodyki przekazu treści kształcenia)
b) zaprojektowane (polegające na przygotowaniu i inicjowaniu sytuacji edukacyjnych i wychowawczych po to by zrealizować zaplanowane wcześniej treści kształcenia)
c) sprofesjonalizowane (realizowane przez nauczycieli, pedagogów – osoby odpowiednie wykształcone, respektujące określone wymagania zawodowe)
3. Pośrednie – realizowane przez osoby i instytucje, które podejmują działalność wychowawczą jako poboczną z własnej woli
a) sformalizowane (projekty ze scenariuszem ukierunkowane na cel wychowawczy)
b) kooperacyjne (jedynie konsultowane z pedagogami pod kątem wiedzy fachowej)
c) doraźne (związane z realizacją projektów budżetowanych przez sponsorów)
1. Krąg wychowania naturalnego – ma charakter:
a) Podmiotowy (dotyczy konkretnej osoby wychowanka; bazuje na relacji interpersonalnej i współtworzy proces)
b) Zindywidualizowany (przebiega w toku wielokierunkowych interakcji bezpośrednich: wychowawca - wychowanek)
c) Aktywizujący (aktywnie uczestniczy w interakcji i wpływa na jej przebieg i treść)
2. Krąg wychowania bezpośredniego – ma charakter:
a) Przedmiotowy (dotyczy wielu wychowanków uczestniczących w systemie oświaty, bazuje na relacji grupowej i adaptowaniu się do realiów procesu)
b) Grupowy (przebiega w klasach szkolnych, zespołach ćwiczeniowych i zadaniowych; bazuje na jednokierunkowym przekazie treści edukacyjnych: nauczyciel – grupa uczniów [klasa szkolna] )
c) Odtwórczy (mają niewielki wpływ na przebieg i treść zajęć dydaktycznych)
3. Krąg wychowania pośredniego – ma charakter:
a) Przedmiotowy (dotyczy większości ludzi, którzy mogą znaleźć się w trudnych sytuacjach życiowych; bazuje na relacji impersonalnej i skutecznej perswazji)
b) Zbiorowy (przebiega za pośrednictwem mediów lub działań instytucji użyteczności publicznej [policja, straż pożarna, służby medyczne] w postaci kampanii społecznych; bazuje na jednokierunkowym przekazie komunikatu: medium – społeczeństwo [grupy społeczne] )
c) Asymilacyjny (nie mają żadnego wpływu na treść i formę komunikatu)
Warunki konieczne dla wychowania
1) Otwarcie się na drugiego człowieka
2) Podmiotowe traktowanie drugiego człowieka
3) Rozpoznanie tego, co ważne i dobre dla niego
4) Gotowość do poświęcenia mu czasu, obcowania z nim
5) Empatyczne przeżywanie jego spraw
6) Wspieranie go w radosnych i trudnych momentach
7) Odpowiedzialność za drugiego człowieka
8) Konsekwentne kierowanie się systemem wartości (własnym logos)
9) Świadomość tego, że dialogowa interakcja z drugim jest podłożem poszukiwania i poznawania sensu własnego życia – ponieważ w tym objawia się głębia podmiotowego traktowania drugiego
Struktura procesu socjalizacji
Struktura socjalizacji:
1. Pierwotna – tzw. wczesna socjalizacja związana z oddziaływaniami przez grupę pierwotną (rodzinę, przyjaciół i sąsiadów)
2. Wtórna – zyskująca znaczenie w późniejszym okresie rozwoju społecznego człowieka związana z oddziaływaniami w grupach wtórnych
Prawidłowości socjalizacji – większy wpływ pierwotnej niż wtórnej
1) Wczesna socjalizacja stanowi pierwsze i podstawowe doświadczenia społeczne człowieka. Ma większe niż wtórna znaczenie:
- dla formowania się cech osobowości
- poznania i uwewnętrznienia norm i zasad życia w grupie społecznej
2)Wpływ grupy pierwotnej (bliskiej rodziny, sąsiadów i bliskich) jest znacznie większy (niż wtórnych) ze względu na trwałą i silną więź emocjonalną, jaką z nimi kształtujemy w pierwszych latach życia
3)Interakcje w grupie pierwotnej wśród osób, które doskonale się znają, trwają w bliskich i intymnych stosunkach społecznych są:
a) codzienne, b) intensywne, c) w przestrzeni osobistej (domu)
4)Długotrwałe więzi w grupie pierwotnej pomiędzy osobami, które:
- kochają się i są za siebie odpowiedzialne (dzieci – uczą się jej znaczenia)
- poświęcają sobie czas i widzą w tym źródło radości (sens)
- wspólnie przeżywają sukcesy i porażki
- wspierają się nawzajem i opiekują adekwatnie do sytuacji życiowej
- są gotowi do wzajemnych poświęceń
mają znacznie większe znaczenie dla formowania się osobowości niż więzi krótkie i przelotne pomiędzy osobami z grup wtórnych
Porównanie procesów wychowania i socjalizacji
Odkrywanie i internalizacja
Wychowanie → Wartości
• Dobrem jednostki
• Optymalizowaniem warunków rozwoju jednostki
• Ukazywaniem sensu życia człowieka
• Odkrywaniem własnego potencjału
• Aktualizowaniem osobowego potencjału twórczego i praktycznego (w sferach artystycznej, społecznej, sportowej, rzemieślniczej, naukowej, medialnej itp.)
Respektowanie i utrwalenie
Socjalizacja → Porządku grupy społecznej
• Wartościami uznawanymi przez grupę
• Zasadami i normami ustanowionymi przez grupę
• Regułami życia utrwalonymi w tradycji grupy
• Wzorcami ról społecznych tej grupy
Wychowanie jest zgodne z dobrem jednostki. Ważny jest człowiek, którego interakcje wychowawcze wewnętrznie ubogacają!
Socjalizacja to zintegrowanie grupy społecznej. Ważne jest dobro grupy, której jednostka ma się podporządkować!
...
Kaaroollcia