ISTOTA I POJĘCIE KONSTYTUCJI

Termin konstytucja pochodzi od łacińskiego słowa constituere co oznacza :ustanawiać, urządzać. Już od początku dziejów czynności organów państwowych zmierzają do określenia ustroju politycznego.

Dziś wskazać można na różne znaczenie terminu konstytucja;

-  jest on używany czasem w znaczeniu socjologiczno-politycznym na określenie faktycznego układu sił politycznych istniejących w danym państwie, decydującego o treści prawa.

W tym znaczeniu (tzn. KONSTYTUCJA FAKTYCZNA) konstytucję posiada każde państwo niezależnie od istniejącego systemu politycznego i od istnienia w nim konstytucji pisanej.

używany jest także na określenie całokształtu norm prawnych mających za przedmiot ustrój polityczny państwa, bez względu na ich charakter prawny i formę aktów prawnych, w których są zawarte. Przykładem takiej konstytucji, określanej mianem  KONSTYTUCJI MATERIALNEJ (MATERIALNOPRAWNEJ) jest np. Konstytucja Wlk.Brytanii.

W zakresie administracji publicznej konstytucja określa przede wszystkim ustrój organów administracji publicznej, a także innych podmiotów wykonujących zadania administracji publicznej. Konstytucja określa zadania i kompetencje organów i podmiotów oraz formułuje podstawowe zasady i formy działania tych organów i innych podmiotów. W szczególności wskazuje, jakie akty normatywne są źródłami prawa. Konstytucja kontroluje administrację publiczną poprzez formułowanie zasad prawa administracyjnego. Określone w konstytucji wolności i prawa człowieka i obywatela stanowią określenie granic ingerencji administracji publicznej w sferze tych wolności i praw.
Konstytucyjna mówi o granicach prawnej ingerencji administracji publicznej,ale umożliwia przekraczanie tych granic. Każdy ma prawo wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego i zażądać zbadania czy ustawa lub inny akt normatywny, na postawie którego nastąpiła ingerencja w sferze wolności i praw człowieka i obywatela, jest zgodna z konstytucją. Jednak dotyczy to tylko ingerencji przyjmującej postać orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej.
 

Pod pojęciem konstytucja najczęściej rozumie się akt pisany, konstytucję w znaczeniu formalnym  definiując ja jako :

USTAWA ZASADNICZA ZAWIERAJĄCA NORMY O NAJWYŻSZEJ MOCY PRAWNEJ, REGULUJĄCE PODSTAWY USTROJU POLITYCZNEGO I SPOŁECZNEGO.

Konstytucję w tym znaczeniu może stanowić kilka ustaw o szczególnej mocy prawnej, ściśle ze sobą związanych i tworzących całość(formalnoprawna) np. Konstytucja III Republiki Francuskiej z 1875r., tzw.Mała Konstytucja RP z 1992 r.)

Pierwsze konstytucje powstawały  jako element ograniczenia władzy monarszej. Poprzez spisanie zasad organizacji i funkcjonowania aparatu państwowego uniemożliwiono powrót do absolutyzmu, zapewniono pewną równowagę między władzami.

Konstytucja jako opis ustroju władz państwowych i zasad ich funkcjonowania – walor organizacyjny.

Konstytucja jako wyznaczenie granic, poza które władze też nie mogą wykraczać – walor gwarancyjny.

Nawiązywano w ten sposób do koncepcji umowy społecznej , traktując konstytucję jako pisany wyraz tej umowy. Konstytucja reguluje ustrój władz państwowych .Znaczenie konstytucji jako aktu wyznaczającego granice działania państwa i jego organów.

RODZAJE KONSTYTUCJI :

1. Konstytucje pisane – ujęte w formę aktu lub aktów normatywnych

2. Konstytucje niepisane – oparte na prawie zwyczajowym, konwenansach konstytucyjnych i procesach sądowych ( Wlk.Brytania)

W zależności od mocy prawnej konstytucji w stosunku do aktów zwykłych :

1. Konstytucja sztywna - to taka,która posiada wyższą moc prawną od ustaw zwykłych; ustawy te nie mogą zmieniać konstytucji i muszą być z nią zgodne- wokół tej zasady powstało tzw. sądownictwo konstytucyjne.

2. Konstytucja elastyczna – to taka , którą zmienia się w takim samym trybie jak ustawy.Samo wyodrębnienie konstytucji opiera się na kryterium materialnym – treści regulacji , a nie formalnym – mocy prawnej regulacji(Wlk.Brytania, Włochy przed I wojną światowa)

1. Jednolite –ujmują całą materię konstytucyjną w jednym akcie .

2.Złożone –składają się z kilku aktów, z których każdy reguluje pewien wycinek materii konstytucyjnej (III republika Francuska [1875-1940] ) na kilku wycinkowych ustawach konstytucyjnych opierala się organizacja aparatu państwowego-(polska 1992-1997- obok Małej Konstytucji obowiązywały utrzymane w mocy dawniejsze przepisy konstytucyjne oraz ustawa konstytucyjna o trybie przygotowania i uchwalenia konstytucji)

1. Konstytucje stabilne – Stany Zjednoczone , gdzie konstytucja obowiązuje już ponad 200 lat

2.Konstytucje zmienne – Francja – w tym samym czasie obowiązywało 13 kolejnych aktów konstytucyjnych .

CECHY KONSTYTUCJI :

·         Szczególna treść

·         Szczególna forma

·         Szczególna  moc prawna

SZCZEGÓLNA TREŚĆ

Polega na zakresie(szerokości)regulowanej przez konstytucję materii i na sposobie (głębokości) regulowanej przez nią materii.

Szerokość, głębokość zależy od państwa.

Konstytucja to jedyna ustawa obowiązująca w państwie ,która kompleksowo reguluje całokształt zagadnień dotyczących :

1. zasad ustroju politycznego państwa

2. relacje pomiędzy państwem a obywatelem, określenie podstawowych praw , wolności i obowiązków jednostki

3.normy określające stosunek prawa wewnętrznego do międzynarodowego.

Ustawa konstytucyjna obowiązywała do 1997 roku, regulowała ona pewne problemy, ale nie regulowała trzech głównych zagadnień w/w jedynie regulowała ustrój polityczny i samorządy terytorialne.

W państwach złożonych (federacje,konfederacje) konstytucja określa też relacje pionowe między władzą centralną a podmiotami lokalnymi –typu republiki, stanu. W państwach unitarnych ustrój władz lokalnych jest też normowany konstytucyjnie .Ocena jakie kwestie uznać należy za istotne ,zawsze będzie mieć charakter polityczny, determinowane są specyfiką danego państwa.Konstytucja z 2 kwietnia 1997 roku składa się ze wstępu oraz 243 art. Ujętych w XIII rozdziałach.

SZCZEGÓLNA FORMA

- polega na szczególnej nazwie (sama nazwa konstytucja)

- polega na szczególnym trybie ustalania, uchwalania konstytucji oraz wszelkich zmian wprowadzanych do niej.

Chodzi tu o szczególne wymogi np.by dokonać zmiany konstytucji - potrzebne jest 2/3 głosów posłów , deputowanych ;- ustalenie konkurencyjnych lub wykluczających się procedur zmian; - ustanowienie zakazu zmiany konstytucji w szczególnych okresach

W Polsce  jest trudno zmienić i uchwalić nową konstytucję. Prawo inicjowania zmian przyznano 1/5 ustawowej liczby posłów (92) Senatowi i Prezydentowi.

Nie posiada go ani Rząd ,ani żadna liczbowo określona grupa obywateli. W celu dokonania zmiany konstytucji musi dojść do uchwalenia przez Sejm i Senat ustawy o jednakowym brzmieniu. Ustawa taka dochodzi do skutku kwalifikowaną większością 2/3 w Sejmie i bezwzględną większością w Senacie ( nie później niż w ciągu 60 dni) Prezydent ma obowiązek podpisania ustawy, nie przysługuje mu prawo weta.

Art.253 Onstytucji

SZCZEGÓLNA MOC PRAWNA

Jest to nadrzędność konstytucji w systemie prawa.

Konstytucja jest ustawą szczególną , ustawą zasadniczą ,a więc :

1. Jest zbiorem praw kardynalnych stanowiących fundament politycznego i społecznego ładu, gwarantuje prawa ,wolności i obowiązki jednostki.

2.Zawiera podstawowe zasady dotyczące treści(aksologii)prawa , określa jego formy(hierarchie aktów prawnych) i tryb stanowienia(kompetencje organów do wydawania aktów prawnych określonego rodzaju)

3.Zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii aktów normatywnych, jest więc aktem w tej hierarchii nadrzędnym.

NADRZĘDNOŚĆ :

a) wynika z faktu, że konstytucja normuje podstawowe zasady ustroju i porządku prawnego państwa (uzasadnienie materialne)

b) jest konskwencją nadania konstytucji najwyższej mocy prawnej , dzięki czemu jej normy, jakow yraz woli suwerena(ustrojodawcy) nie mogą być zmienione przez inne akty prawne(uzasadnienie formalne)

Przez to organy tworzące prawo nie mogą ustanawiać norm sprzecznych z regulacją konstytucyjną (tzw negatywny aspekt nadrzędności )  oraz powinny w swej działalności kreować i rozwijać (realizować) postanowienia konstytucji ( tzw.nadrzędność pozytywna)

ŻRÓDŁA PRAWA POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCEGO

W demokratycznym państwie prawa podstawowym regulatorem życia społecznego oraz funkcjonowania państwa jest prawo.

Z uwagi na wielkość organów państwowych stanowiących normy prawne  mamy do czynienia z różnorodnością aktów normatywnych.

Konstytucje z reguły określają kompetencje organów państwowych , wymieniają także i akty prawne przez nie stanowione.

USTAWA ZASADNICZA wymienia powszechnie obowiązujące źródła prawa RP , do których zalicza:

KONSTYTUCJĘ

–jako akt uznany za źródło ustalania podstawowych zasad mających wyznaczać reguły systemu stanowienia prawa , stoi na czele całego systemu prawnego.

- w nauce prawa konstytucyjnego podkreśla się że bezpośrednie stosowanie konstytucji jest możliwe wówczas gdy jej normy zostały sformułowane w sposób jednoznaczny i wystarczający do zastosowania , bez potrzeby odwoływania się do innych przepisów

- stanowi prawo konstytucyjne sensu stricto

USTAWA

- konstytucja posługuje się tym terminem w sposób jednolity, dla oznaczenia aktu o jednorodnie określonych cechach prawnycj.

- występują tylko w Polsce „ustawy zwykłe”, nie ma podziału według różnych kryteriów. Obowiązujące prawo pozwala jedynie na wyodrębnienie specyficzne ustaw pod względem podmiotu regulacji i częściowo trybu uchwalania , ustawy budżetowe(finansowe)i ustawy ratyfikacji niektórych umów międzynarodowych

- pozostaje aktem najściślej związanym z funkcją tworzenia prawa

- akt o charakterze normatywnym, pochodzącym od parlamentu, uchwalony w szczególnym trybie

- jest aktem nieograniczonym,. tzn. ma nieograniczony zakres materialny,który nie oznacza pełnej dowolności ustawodawcy przy stanowieniu ustaw i określaniu ich materialnej treści

- jest podporządkowana konstytucji co oznacza wymóg zgodności jej norm z wartościami, zasadami i normami konstytucyjnymi.Trybunal Konstytucyjny ma prawo do kontroli tej zgodności.

W porządkach prawnych różnych państw występują ustawy: zasadnicze (konstytucje), organiczne i zwykłe.

Ustawa organiczna - ustawa, która z punktu widzenia mocy prawnej jest usytuowana między konstytucją a ustawą. Różni się od konstytucji i od ustawy trybem uchwalenia i treścią. Uchwalana jest najczęściej większością bezwzględną. Ustawy te są aktami prawnymi o charakterze rozwojowym. Określa się nimi: kwestie ordynacji wyborczych, kwestie związane z funkcjonowaniem konstytucyjnych organów państwa, kwestie praw, wolności i obowiązków człowieka i obywatela.

UMOWA MIĘDZYNARODOWA (RATYFIKOWANA)

-jest nowością na tle dotychczasowych konstytucji

- ratyfikowane umowy międzynarodowe  są źródłem powszechnie obowiązującego prawa RP, jest ona bezpośrednio stosowana , chyba że stosowanie umowy uzaleznione jest od wydania ustawy

- umowy międzynarodowe usytuowane są poniżej konstytucji dlatego powinny być z nią zgodne .Do orzekania o ich zgodności z Ustawą zasadniczą upoważniony został Trybunał Konstytucyjny , który czyni to na ogólnych zasadach, oraz na wniosek Prezydenta skierowany przed ratyfikacją

- te które są ratyfikowane przez Prezydenta za uprzednią zgodą Parlamentu wyrażoną w Ustawie i które są ogłaszane w trybie wymaganym dla ustawy, mają moc prawną ustawy.

- umowa ma pierwszeństwo przed ustawą jeżeli ustawy nie da się pogodzić z umową.

- umowy ratyfikowane bez upoważnienia ustawy w przypadku kolizji norm ustępują ustawie , ale mają pierwszeństwo przed innymi aktami prawnymi.

ROZPORZĄDZENIA

- akt ściśle związany z ustawą, wydany przez organy wskazane w konstytucji na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania.

Upoważnienie to powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści tego aktu.

- prawo do wydawania rozporządzeń przyznano :

·         Prezydentowi RP (art.142ust.1)

·         Radzie Ministrów (art.146ust4pkt2)

·         Prezesowi rady Ministrów (art.148pkt3)

·         Ministrom kieującym działem administracji rządowej(art.149 ust.2)

·         Krajowej Radzie Radiofonii i telewizjii(art.213ust.2)

- jest aktem wykonawczym do ustawy. Może zatem wyjątkowo i z woli ustawy regulować te sprawy,które są niezbędne dla jej realizacji, a nie zostały w niej wyczerpująco uregulowane.

- organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać, ani zaniechać wydania tzw.rozporządzenia obligatoryjnego.

Obok tej kategorii aktów prawnych wymienia ona także akty obowiązujące tylko na obszarze działania organu, który je ustanowił, są to tzw.

AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO

- mają ograniczony terytorialnie zasięg, obowiązują one wyłącznie na obszarze działania organów, które je ustanowiły

- stanowienie prawa miejscowego należy do „organów samorządu terytorialnego oraz do terenowych organów administracji rządowej

- prawo orzekania o zgodności aktów prawa miejscowego z ustawami posiada Naczelny Sąd Administracyjny i inne sądy administracyjne

Od aktów prawa powszechnie obowiązującego Konstytucja oddziela tzw. Prawo wewnętrzne – czyli przepisy prawne obowiązujące tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty.

Tworzą one grupę zróznicowaną zarówno z punktu widzenia podmiotów uprawnionych do ich stanowienia, jak też podstawy prawnej ich wydania.

Konstytucja w art.93 do tej kategorii aktów prawa wewnętrznego zalicza :

-          UCHWAŁY RADY MINISTRÓW

-          ZARZĄDZENIA PREZESA RADY MINISTÓW I MINISTRÓW

Prawo wydania zarządzeń przyznano także Prezydentowi RP oraz przewodniczącym komitetów powołanych w składzie Rady Ministrów.

System ten nie ma konstytucyjnego nakazu ,by przepisy ustawowe upoważniały także inne podmioty do stanowienia zarządzeń czy uchwał bądź też nawet aktow inaczej nazwanych, ale także odpowiadających charakterystyce aktu o charakterze wewnętrznym.

Za źródła prawa konstytucyjnego można uznać także , te które zawierają normy odnoszące się do przedmiotu  prawa konstytucyjnego,a więc te które regulują zasady ustroju politycznego oraz jednostki w państwie.

INNE ŻRÓDLA PRAWA KONSTYTUCYJNEGO :

Czasem konstytucje obok ustaw przewidują istnienie w systemie prawa aktów o mocy ustaw wydanych przez organ władzy wykonawczej . Są to :

- DEKRETY LUB ROZPORZĄDZENIA z mocą ustawy , które mogą wynikać z postanowień konstytucji lub być każdorazowo udzielone przez Parlament w formie ustawy

- REGULMINY PARLAMENTARNE – są szczególnym źródłem prawa konstytucyjnego- mają formę uchwały , ich przedmiotem jest określenie zasad organizacji  i funkcjonowania izb oraz praw i obowiązków ich członków

- NORMY PRAWA MĘDZYNARODOWEGO – przejawiają się one w różnych formach, jako :

- traktaty ; umowy ; zwyczajowego prawa międzynarodowego

FUNKCJE KONSTYTUCJI-to zespół skutków społecznych, jakie stale w danej społeczności, w odniesieniu do określonej sfery rzeczywistości wywoływane są istnieniem konstytucji. Funkcje te wzajemnie się przenikają , nie można też uważać jednej funkcji za nadrzędną, w stosunku do drugiej. Wyróżnia się:
1)Funkcje prawną- polega ona na możliwości pełnienia przez konstytucję roli aktu prawnego w zakresie stosunków politycznych, społecznych i gospodarczych, które są przez nią regulowane.
2)Funkcję stabilizacyjną (petryfikującą)- utrwalenie czegoś w pewnej niezmiennej formie
3)Funkcję programową (dynamiczną)- konstytucja musi być otwarta na przyszłość i wyznaczać cele
4) Funkcja integracyjną – czyli stymulowanie obywateli z państwem, u którego podstaw leży konstytucja
5)Funkcja organizatorską- czyli taką w której konstytucja określa zasady organizacji i funkcjonowania państwa oraz jego struktury wewnętrznej
6)Funkcję wychowawczą- ma ona dwojaki cel: upowszechnienie jednych wartości, zasad i idei, a jednocześnie stymuluje przyjmowania nowych.

Gałęzie prawa w Rzeczpospolitej Polskiej

· prawo państwowe (konstytucyjne)
· prawo cywilne
· prawo rodzinne
· prawo pracy
· prawo administracyjne
· prawo finansowe
· prawo gospodarcze
· prawo karne
· prawo procesowe

1) Prawo państwowe (konstytucyjne)- podstawowym jego źródłem jest ustawa zasadnicza, czyli Konstytucja, oraz inne akty prawne z nią związane, np. ordynacje wyborcze do Sejmu i Senatu. Prawo to reguluje działania najważniejszych instytucji wymienionych w Konstytucji oraz podstawowe prawa i obowiązki obywateli.
2) Prawo cywilne - wprowadza ład w stosunki majątkowe między podmiotami prawa oraz w niektóre sprawy niemajątkowe, jak np. prawo do nazwiska, ochrony czci, praw autorskich i związane z nimi roszczenia majątkowe.
3) Prawo rodzinne - normuje stosunki osobiste i majątkowe między małżonkami, stosunki między rodzicami i dziećmi oraz wynikające z przysposobienia, opieki i kurateli.
4) Prawo pracy - zawiera normy prawne regulujące stosunki pracy i płacy. W jego zakresie znajdują się także zagadnienia dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy.
5) Prawo administracyjne - stanowi zbiór norm prawnych regulujących stosunki społeczne powstałe w wyniku działalności organów administracji publicznej.
6) Prawo finansowe - jest zbiorem norm dotyczących finansów publicznych i zajmujących się nimi instytucji. Dotyczy ono budżetów, podatków i opłat, działalności banków, zakładów ubezpieczeń i innych instytucji finansowych.
7) Prawo gospodarcze - stanowi swego rodzaju ujęcie w odrębną całość zagadnień z dziedziny prawa cywilnego, administracyjnego i finansowego. Przedmiotem jego regulacji są przedsiębiorcy, ich działalność oraz środki służące realizacji tej działalności, jak umowy, weksle, czeki, akcje, obligacje, itp.
8) Prawo karne - jest zbiorem norm określających, co w świetle prawa jest przestępstwem i jaka kara grozi za jego popełnienie. Z prawem tym łączy się problematyka wykroczeń (ujęta w odrębnym kodeksie) oraz prawo karne wykonawcze.
9) Prawo procesowe - ( cywilne, karne ) - stanowi zespół norm regulujących postępowanie przed sądami w sprawach cywilnych i karnych. Odmiennym systemem regulującym tok postępowania przed organami administracji publicznej są normy zawarte w kodeksie postępowania administracyjnego. Z prawem procesowym łączy się zbiór przepisów dotyczących organów ochrony prawnej, sądownictwa, prokuratury, adwokatów, radców prawnych, notariuszy oraz organów wykonawczych sądownictwa i organów ścigania.

KONSTYTUCJE

Konstytucja 3-go Maja (1791)
Najważniejszym aktem prawnym uchwalonym przez Sejm Wielki była „Ustawa Rządowa 3 Maja”, zwana Konstytucją 3 Maja. Była to pierwsza konstytucja europejska, a druga na świecie (po amerykańskiej uchwalonej w 1787 roku). Wprowadzała ona w Rzeczypospolitej monarchię parlamentarną.
Zawierała ustawy rządowe i 11 tekstów ustaw Sejmu Wielkiego, które dotyczyły ustroju politycznego i społecznego Rzeczy Pospolitej. Na prawym marginesie znajdowały się wcięcia tzw. Boczki, na których zapisane były tytuły kolejnych ustaw zawartych w publikacji.

Konstytucja Marcowa (1921)
Konstytucja marcowa, ustawa zasadnicza uchwalona przez Sejm Ustawodawczy 17 III 1921 większością zaledwie 12 głosów. Jej założenia miały charakter burżuazyjno-demokratyczny, ustalała republikańską formę państwa (Republika) i deklarowała zwierzchność narodu.
Zachowując zasadę trójpodziału władzy, wprowadziła ustrój o znacznej przewadze władzy ustawodawczej nad wykonawczą. Zgromadzeniu Narodowemu (Sejmowi i Senatowi) podporządkowany był prezydent oraz rząd. Prezydent miał być wybierany przez Zgromadzenie Narodowe na 7 lat, jego kompetencje były mocno ograniczone: nie posiadał prawa weta w stosunku do ustaw, formalnie stał na czele władzy wykonawczej, lecz nie wchodził w skład Rady Ministrów, działania rządu nie podlegały jego kompetencjom.
Kadencja Sejmu i Senatu, wybieranych na podstawie pięcioprzymiotnikowej ordynacji wyborczej, trwała 5 lat, przy czym Sejm był praktycznie nierozwiązywalny. Prezydent chcąc rozwiązać Sejm musiałby uzyskać zgodę kwalifikowanej większości (3/5) Senatu. Konstytucja marcowa gwarantowała niezawisłość sądów, zapewniała swobodę zachowania praw językowych i kulturowych mniejszościom narodowym. Uwzględniała szeroki samorząd terytorialny, gwarantowała podstawowe prawa i swobody obywatelskie. Wprowadzała obowiązek powszechnego i bezpłatnego nauczania w zakresie szkoły podstawowej. W 1935 Konstytucja marcowa została zastąpiona nową konstytucją, tzw. kwietniową.

Konstytucja Kwietniowa (1935)
Konstytucja kwietniowa, ustawa zasadnicza z 23 III 1935 uchwalona przez sanacyjną większość sejmową z naruszeniem przepisów Konstytucji marcowej: przy nieobecności posłów opozycyjnych, bez wymaganego quorum, podpisana przez Prezydenta Rzeczpospolitej 23 IV 1935.
Postanowienia konstytucji
Przenosiła punkt ciężkości władzy państwowej z Sejmu na prezydenta, którego władzę wzmocniono poprzez przekazanie mu zwierzchnictwa zarówno nad rządem, Sejmem, jak i siłami zbrojnymi. Prezydent odpowiadał za losy państwa tylko "wobec Boga i historii", miał być wybierany przez liczące osiemdziesiąt osób grono elektorów wyłonionych przez obie izby lub referendum narodowe.
Konstytucja kwietniowa wzmacniała rolę rządu, znacznie uniezależniając go od Sejmu, który zachował wprawdzie prawo kontroli nad rządem. W praktyce Konstytucja kwietniowa utrudniała bieżącą kontrolę władzy wykonawczej przez Sejm. Kosztem Sejmu wzmocniona została także pozycja Senatu: zatwierdzał on uchwały Sejmu, współdecydował o odpowiedzialności rządu, wnosił poprawki do projektów ustaw, w przypadku wakatu na urzędzie prezydenta zastępował go marszałek Senatu, a nie jak dotąd Sejmu.
Konstytucja kwietniowa zatwierdziła formalnie istniejący już w praktyce system rządów autorytarnych. Na jej treść obok J. Piłsudskiego duży wpływ mieli: S. Car, W. Sławek, K. Świtalski.

Konstytucja PRL (1952)
Konstytucja lipcowa, uchwalona została 22 lipca 1952 i przekształcona 29 grudnia 1989 w Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej. Opracowana w pierwotnej postaci według wzoru stalinowskiej konstytucji ZSRR z 1936. Legalizowała komunistyczne ustawodawstwo i praktykę sprawowania władzy po 1944 roku.
Była nowelizowana 24 razy, m.in. ustawą z 10 lutego 1976, która stwierdzała, że Polska jest państwem socjalistycznym (w miejsce dotychczasowego określenia - państwo demokracji ludowej), a PZPR - przewodnią siłą społeczeństwa w budowie socjalizmu. Wpisano również wieczystą przyjaźń ze Związkiem Radzieckim.
Konstytucja zrywała z przyjętym w polskiej praktyce konstytucyjnej trójpodziałem władzy - obowiązującym na mocy konstytucji marcowej (formalnie do 1952 roku!) - wprowadzając wzorowaną na konstytucji sowieckiej zasadę jednolitości władzy państwowej. Tak więc władza najwyższa należała do sejmu jako emanacji "woli ludu", któremu podporządkowane były inne instytucje: sądownictwo oraz władza wykonawcza z rządem i Radą Państwa.
Sejm składał się z 460 posłów. Sejm większością głosów przyjmował ustawy i podejmował uchwały, wybierał ze swego grona Prezydium (funkcja marszałka zawsze przypadała przedstawicielowi ZSL), na pierwszym swym posiedzeniu powoływał Prezesa Rady Ministrów wraz z Radą Ministrów oraz Radę Państwa. Uchwalał budżet i narodowe plany społeczno-gospodarcze. Miał prawo przyjmować petycje od obywateli. Do niego należały też niektóre uprawnienia kreacyjne, m.in. wybór szefa NIK, członków Trybunału Stanu i Konstytucyjnego oraz Rzecznika Praw Obywatelskich (trzy ostatnie instytucje powołane dopiero w latach osiemdziesiątych). Parlament obradował w trybie sesyjnym. Sesje zwoływane były w określonych terminach przez Radę Państwa.
Władza wykonawcza należała do Rady Ministrów i Rady Państwa. Rada Państwa była organem kolegialnym wybieranym co cztery lata na pierwszym posiedzeniu sejmu. W jej skład wchodzić mogli posłowie na sejm PRL oraz inne osoby, którym powierzono tę zaszczytną funkcję. Sądownictwo w PRL działało z zgodzie z zasadą jednolitości - Sąd Najwyższy był zwierzchnikiem wszystkich pozostałych sądów, które z kolei dzieliły się na: rejonowe, wojewódzkie oraz partykularne (w praktyce administracyjne i wojskowe). W 1980 roku powołano Naczelny Sąd Administracyjny, nie udało się natomiast powołać wojewódzkich sądów administracyjnych. Nowelą z 1982 roku do konstytucji wprowadzono znany w Polsce przedwojennej Trybunał Stanu oraz dwie zupełnie nowe instytucje: Rzecznika Praw Obywatelskich oraz Trybunał Konstytucyjny. Ten ostatni miał kompetencje podobne do obecnych, z tym że istniała możliwość odrzucania jego orzeczeń przez sejm. Ponadto posiadał prawo ustalania powszechnie obowiązującej wykładni ustaw i występowania z wnioskiem o postawienie przed Trybunał Stanu. Wszystkie wyżej wymienione instytucje były realizacją (dawnych) postulatów Stronnictwa Demokratycznego.


Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 6 kwietnia 1997 r.
NACZELNE ZASADY USTROJU POLITYCZNEGO RP
Polska jako państwo demokratyczne opiera swoja działalność na konstytucji z 1997r., która określa podstawowe zasady prawne ustroju państwa: zwierzchnictwa narodu, państwa prawnego, podziału władzy oraz pluralizmu politycznego.
ZASADA ZWIERZCHNICTWA narodu oznacza, ze obywatele polscy sprawują rzeczywista władze w państwie. Podstawa są wolne i powszechne wybory, w których naród wybiera swoich przedstawicieli- posłów, senatorów i radnych. Naród polski sprawuje również władze w sposób bezpośredni, wyrażając swoja wole w referendum.
ZASADA PANSTWA PRAWNEGO polega na tym, ze wszystkie organy państwa działają na podstawie prawa i w granicach prawa, które gwarantuje wszystkim obywatelom państwa polskiego równość. Granice działalności władzy państwowej wyznaczają prawa i wolności obywatelskie zawarte w Konstytucji RP i w wynikających z niej ustawach zwykłych. Najważniejsze z nich to: wolność słowa i druku, wolność zrzeszania się, wolność sumienia i wyznania, wolność działalności gospodarczej i własności prywatnej.
ZASADA PODZIALU WLADZY stanowi, ze ustrój polityczny RP opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej i władzy sadowniczej. Podział ten zgodny z koncepcja Monteskiusza, u...