Fizjoterapia w geriatrii
Geriatria – dziedzina medycyny zajmująca się schorzeniami wieku podeszłego. Historycznie wywodzi się z interny, jako "królowej nauk medycznych", ale aktualnie obejmuje również inne zagadnienia związane ze schorzeniami wieku podeszłego, czerpiąc z m.in. z medycyny rodzinnej, neurologii czy psychiatrii.
W okresie starzenia się organizmu ujawniają się zmiany inwolucyjne, dolegliwości i schorzenia typowe dla tego wieku, które nakładają się na występujące już wcześniej choroby. „Wielkie problemy geriatryczne” określane są jako przewlekłe i wieloprzyczynowe zespoły starczej niesprawności, prowadzące do utraty niezależności i kontroli nad życiem. Obciążają również opiekunów osób starszych. Do wielkich problemów geriatrycznych zalicza się zaburzenia zwieraczy (nietrzymanie moczu i stolca), zespoły psychopatologiczne (otępienie, depresja, zespoły splątania), upośledzenie lokomocji, równowagi i upadki, upośledzenie zmysłu wzroku/ słuchu. Wraz z procesem starzenia się organizmu w ciele i psychice zachodzą charakterystyczne zmiany. Rozwijają się choroby wieku starczego takie jak choroba Alzheimera, Parkinsona czy nadciśnienie tętnicze. Następują również zmiany w fizjologii, takie jak:
· zanik komórek funkcjonalnie czynnych różnych narządów i zastępowanie ich przez tkankę łączną ( stłuszczanie wątroby);
· przekształcenie budowy i czynności skóry prowadzące do osłabienia jej roli jako bariery ochronnej organizmu;
· spadek podstawowej przemiany materii ze 100% w wieku 40 lat do ok. 80% powyżej 80 roku życia, upośledzenie czynność wątroby, spadek aktywności enzymów;
· procentowy wzrost zawartości tłuszczu w organizmie, a spadek zawartości wody;
· spadek przepływu nerkowego osocza ze 100% w wieku ok. 30 lat do ok. 50% powyżej 80 roku życia; zmniejsza się też przepływ krwi przez inne narządy;
· obniżenie kwasowości soku żołądkowego;
· Zmiany w układzie krążenia:
- zmiany w konfiguracji klatki piersiowej
pogorszenie pracy prawej komory serca
zmniejszenie wymiaru osi długiej
zwiekszenie wymiaru przednio-tylnego
poziome uło_enie serca, le_y na przeponie
utrata elastyczności
- zaburzenie ultenowania tkanek
- spadek wydolnosci krążeniowo-oddechowe
- zmiana toru oddychania
· Zmiany w układzie oddechowym:
- zaburzenia oczyszczania drzewa oskrzelowego
- następstwo deformacji klatki piersiowej
Postępowanie rehabilitacyjne:
- walka z bólem
- zmniejszenie kifozy
- poprawa wydolności oddechowo-krążeniowej poprzez zwiększenie elastyczności klatki piersiowej i
kręgosłupa
- działanie rozluźniające na struktury mięśniowo-więzadłowe – PIR, stretching
- ćwiczenia wzmacniające
- ćwiczenia izometryczne tułowia wykonywane w pozycji antygrawitacyjnej maja
zasadnicze znaczenie dla procesu osteogenezy
- profilaktyka upadków :nauka chodzenia połączona z ćwiczeniami zręcznościowymi i
równoważnymi
- ćwiczenia równoważne, koordynacyjne
- ćwiczenia ogólnokondycyjne i relaksacyjne
- ćwiczenia oddechowe - poprawa mechaniczna klatki piersiowej
Proces starzenia przebiega u ludzi różnie. Suma przeżytych lat, czyli wiek kalendarzowy nie zawsze jest jednoznaczna z wiekiem biologicznym. Wiele osób zachowuje do późnej starości wysoką sprawność fizyczną czy psychiczną. Liczne badania potwierdzają istotny wpływ aktywnego trybu życia na utrzymanie sprawności fizycznej. Podobnie wygląda sprawa w przypadku sprawności umysłowej, która zależy w dużym stopniu od systematycznej pracy intelektualnej. Niestety często człowiek starszy w chwili przejścia na emeryturę w sposób dosłowny traktuje ja jak zasłużony wypoczynek i radykalnie zmienia swój aktywny tryb życia na tryb siedzący (Kabsch 2001). Okazuje się, że taki sedenteryjny sposób spędzania wolnego czasu u seniorów jest niezależnym czynnikiem zagrożenia postępu przewlekłych chorób geriatrycznych, w tym także chorób układu krążenia .
Prowadzenie leczenia ruchem u osób starszych wymaga dużo cierpliwości i systematyczności. Ma ono na celu złagodzenie objawów toczących się chorób typowych dla wieku podeszłego, przyśpieszenie powrotu do zdrowia np. po przebytych urazach, oraz zapobieganie przedwczesnemu zniedołężnieniu i uzależnieniu się od stałej opieki ze strony rodziny czy opiekunów. Osoby starsze wymagają nadzoru fizjoterapeuty gdyż szybko rezygnują z zalecanej aktywności fizycznej powracając do mało ruchliwego trybu życia. Aby prowadzona rehabilitacja przebiegała w sposób kompleksowy należy uwzględnić zarówno leczenie jak i problemy środowiska chorego, rodzinne oraz warunki bytowania. Różnice w prowadzonej fizjoterapii osób w podeszłym wieku w porównaniu do osób młodych polegają również na tym, że istnieją u nich często dwie lub więcej chorób przewlekłych. Komunikacja i współpraca ze starszym pacjentem bywa często utrudniona z powodu występujących u niego nierzadko zmian psychoorganicznych czy wspominanych wcześniej wielkich problemów geriatrycznych.
Zanim rozpocznie się leczenie ruchem, należy u osoby starszej przeprowadzić badania wstępne w celu określenia jego możliwości wysiłkowych. Docelową częstość akcji serca jaką należy osiągnąć podczas ćwiczeń można obliczyć następująco: 220 – wiek pacjenta x 0,7. Niezależnie od tego w momencie, gdy pacjent w czasie ćwiczeń zgłasza ból, należy niezwłocznie przerwać ćwiczenia.
Osobom we wczesnym okresie starości (przedział wiekowy 65-75 lat) zaleca się wykonywanie następujących ćwiczeń:
- ogólnie usprawniające
- koordynacyjne
- lokomocyjne
Ćwiczenia powinny angażować do pracy duże grupy mięśniowe, zwłaszcza kończyn dolnych. Należy unikać ćwiczeń izometrycznych
Osoby w wieku zaawansowanym należy przede wszystkim motywować do podjęcia niewielkiej aktywności ruchowej i opuszczenia wygodnego fotela czy łóżka. O ile jest to możliwe należy włączyć do tego rodzinę seniora, która w znacznym stopniu ma wpływ na niego. Większe znaczenie ma tu regularna codzienna aktywność niż ukierunkowane ćwiczenia ruchowe. Zwykły spacer, korzystanie ze schodów zamiast z windy, pielęgnacja ogródka to czynności, które wpływają na poprawę ogólnego stanu osoby starsze.
Rehabilitacja seniorów często stanowi element kompleksowej terapii i uzupełniana jest o terapię zajęciową, fizykoterapię. Należy pamiętać, że wiele schorzeń geriatrycznych wymaga zastosowania odpowiedniego zaopatrzenia ortopedycznego, które umożliwia samoobsługę i lokomocję.
Ćwiczenia
U osób geriatrycznych stosuje sie:
-biofeedback – platforma balansowa – obiektywna ocena niestabilności postawy i wskazuje
zaburzenia równowagi.
-zabiegi fizykalne – ograniczamy do minimum
-ćwiczenia Buergera i Ratchow’a
- masaż leczniczy – stosuje sie w profilaktyce i leczeniu wielu chorób wieku podeszłego
m.in.: ortopedii, reumatologii, chirurgii i neurologii
-terapie zajęciowa- uzupełnienie lub kontrola ćwiczeń stosowanych w gimnastyce leczniczej,
stawia przed chorym cel.
-powtarzany stale ruch jest najlepszym sposobem reedukacji i automatyzacji, powstaje szereg
odruchów łańcuchowych co wpływa na opóźnienie zmęczenia, skrócenie czasu świadomej
reakcji
-zmniejszenie ryzyka upadków należy m.in. ocenić równowagę i chód stosując np. test
„wstań i idź” UP&GO. Równowagę oceniamy indywidualnie np. polecenie stania na
baczność
-przeciwdziałanie upadkom – metoda konwencjonalna lub wstecznego uczenia sie
ruchów. Obrót na bok, podniesienie sie i przejście do pozycji siedzącej.
-Należy pamiętać że na równowagę wpływa wiele leków
-spadek zjawiska hipotonii ortostatycznej- pomocne są pończochy elastyczne, opaski,
krzyżowanie nóg podczas stania – wzmaga krążenie i napięcie mm ,zapobiegają nagłym
spadkom ciśnienia tętniczego
-Zaburzenia równowagi – nauka chodu przy barierkach, balkoniku, trójnogu lub o lasce
-Należy zwrócić uwagę na wyrobienie właściwego stereotypu chodu, koordynacji ruchów i
wytrzymałości, technika prawidłowej asekuracji
-stopniowanie trudności
-chód po schodach
W niektórych przypadkach rehabilitacji a ma decydujące znaczenie w procesie leczenia
-po incydentach mózgowych np. udar
-po zabiegach operacyjnych (zespolenie ,złamanie szyjki kości udowej ,amputacje)
POCHP (przewlekła obturacyjna choroba płuc)i astma oskrzelowa
- ćwiczenia dużych grup mięśniowych
- system ćw. – aerobowe
- basen
- rower stacjonarny
-
OSTEOPENIA i osteoporoza
- ćwiczenia siłowe 4x tyg. przez 45-60 min.
W bezpiecznym przemieszczaniu sie olbrzymia role odgrywa odpowiednie obuwie.
Dobór odpowiedniego gorsetu do unieruchomienia lub odciążenia
Odpowiedni dobór wózka, kul itp.
Odpowiednie wyposażenie łazienki
Po 65r._ nadwagę ma 45% kobiet
Opracowanie realnego, zindywidualizowanego programu uwzględniającego oczekiwania
pacjenta i lekarza.
Wiele osób w podeszłym wieku przyjmuje leki które w czasie wysiłku fizycznego mogą
wywołać objawy niepożądane:
-leki przeciwnadciśnieniowe – beta adrenolityki i antagoniści wapnia wywołują bradykardie
i maskują objawy hipoglikemii
-leki moczopędne- odwodnienie, hipotonia ortostatyczna, dyselektrolitemi oraz kurcze mm.
-beta adrenolityki – upośledzają zużycie glukozy przez pracujące mm
-psychotropowe – hipertermia, odwodnienie
-przeciwdepresyjne i uspokajające – senność i hipotonie ortostatyczna
-insulina i pochodne sulfonylomocznika – hipoglikemia
-leki przeciwkrzepliwe – ryzyko krwotoku
Dobór ćwiczeń:
Dobór ćwiczeń – program ćwiczeń powinien zawierać ćwiczenia
- aerobowe,
- elementy treningu
- siły
- równowagi
Ważna role odgrywa oświetlenie, temperatura, bezpieczeństwo i brak przeszkód w miejscu ćwiczeń.
Cwiczenia oddechowe :
1) dmuchanie w butelke z rurka – nie czest max.6 razy na dobe po 5 minut
-wdech bez butelki
-wydech do butelki
2) oklepywanie od dołu do góry po plechach nad piersiami z przodu opuszkami palców lub
całymi rekami
3) sprezynowanie – na bokach lub na plecach , brzuchu ( nad piersiami ale tylko nad
szczytami płuc )
Cwiczenia równowa_ne :
1)
- ruchy tułowia do przodu i do tyłu ( therapi master )
-pas stabilizujacy miednice
-dla utrudnienia pod posladki kra_ek , zamkniecie oczu, pod stopy kra_ek
2)
pozycja wyjsciowa ; stanie przodem do drabinek , kkg trzymaja sie szczebelków
kra_ek gumowy pod jedna kkd
-jedna uniesiona kkd piszemy ró_ne litery ( wyrazy )
-utrudnienie zamkniecie oczu
4) z Parkinsonem
www.pandm.prv.pl
2
-chodzenie po sladach _ slady musza byc dobrze przyklejone do podłogi, poniewa_
cwiczacy mo_e sie na nich poslizgnac
-chodzenie po kratownicy
-chodzenie za pacjentem ale razem z nim i wymuszanie ruchu - kolano terapeuty popycha
kolano cwiczacego _ cw.wed.Frenkla
5) Cw...
dziubusek30