2572839620196337001163156302.pdf

„Emigrować i wracać”

Migracje zarobkowe Polaków po 1 maja

2004 r.*

Wrzesień 2006

Jakub Wiśniewski

Maciej Duszczyk (konsultacja merytoryczna)

Ekspertyza Instytutu Spraw Publicznych stanowi część raportu przygotowanego na zamówienie Platformy

Obywatelskiej

Spis treści

GŁÓWNE WNIOSKI ........................................................................................................................................... 3

WSTĘP ................................................................................................................................................................... 7

MIGRACJE POLAKÓW PRZED 1 MAJA 2004 ROKU ................................................................................. 9

MIGRACJE POLAKÓW W OKRESIE OD MAJA 2004 DO CZERWCA 2006 ROKU ............................ 10

Z ASADY ZATRUDNIANIA OBYWATELI POLSKICH W KRAJACH EOG ............................................................... 10

S KALA MIGRACJI – WERYFIKACJA DANYCH .................................................................................................... 13

K IERUNKI MIGRACJI – ZMIANY W OKRESIE OD MAJA 2004 DO CZERWCA 2006 ROKU ( CASE STUDY

DOTYCZĄCY S KANDYNAWII ) ............................................................................................................................ 17

P ROFIL POLSKIEGO PRACOWNIKA MIGRUJĄCEGO ......................................................................................... 19

P OTENCJAŁ EMIGRACYJNY P OLAKÓW W UJĘCIU TERYTORIALNYM ............................................................. 21

P RACA NIELEGALNA ......................................................................................................................................... 23

E MIGRACJA DO S TANÓW Z JEDNOCZONYCH ................................................................................................... 24

SKUTKI MIGRACJI DLA KRAJÓW PRZYJMUJĄCYCH ........................................................................ 25

S KUTKI EKONOMICZNE .................................................................................................................................... 26

S KUTKI SPOŁECZNE .......................................................................................................................................... 29

SKUTKI MIGRACJI DLA POLSKI ................................................................................................................ 30

S KUTKI EKONOMICZNE .................................................................................................................................... 30

S KUTKI SPOŁECZNE .......................................................................................................................................... 34

PROGNOZY NA PRZYSZŁOŚĆ ..................................................................................................................... 36

REKOMENDACJE ............................................................................................................................................ 38

BIBLIOGRAFIA ................................................................................................................................................. 41

Główne wnioski

1. Polacy mają swobodny dostęp do rynków pracy Czech, Cypru, Estonii, Finlandii,

Grecji, Irlandii, Islandii, Litwy, Łotwy, Malty, Portugalii, Słowacji, Słowenii,

Szwecji, Węgier, Wielkiej Brytanii i Włoch. Do państw, które częściowo

zliberalizowały dostęp do swoich rynków pracy, ale gdzie – co do zasady –

zatrudnienie Polaków regulowane jest prawem krajowym należą Dania, Francja,

Holandia, Liechtenstein i Norwegia. Państwa, w których zatrudnienie Polaków

regulowane jest prawem krajowym, zgodnie ze stanem prawnym obowiązującym 1

maja 2004 roku to Austria, Belgia, Luksemburg, Niemcy.

2. Rozszerzenie Unii Europejskiej nie wywołało niekontrolowanych, masowych ruchów

migracyjnych w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG). Na

podstawie wszystkich zebranych danych i ich weryfikacji należy przyjąć, że w

państwach EOG, różnego typu legalne zatrudnienie podejmuje rocznie około 800

tysięcy obywateli polskich. Wspomniana liczba 800 tysięcy dotyczy wszystkich,

którzy podejmują, choćby incydentalnie, zatrudnienie w innym państwie

członkowskim w danym roku. Wiele osób wraca do kraju, a następnie ponownie

wyjeżdża za granicę w celach zarobkowych w kolejnych latach. Rocznie z Polski w

celach zarobkowych wyjeżdża średnio około 400 tysięcy osób więcej niż przed 1

maja 2004 roku. Sumowanie liczb pracowników migrujących z poszczególnych lat

jest o tyle nieuzasadnione, że w kolejnych latach pracę podejmują często te same

osoby. Ponieważ brak jest informacji o migracjach powrotnych i tzw. migracji

wahadłowej, dokładne określenie liczby osób, które zdecydowały się osiedlić na stałe

w innym państwie członkowskim nie jest możliwe. W ramach wspomnianej liczby

800 tysięcy osób nie uwzględniono tych, którzy poszukiwali pracy za granicą, ale jej

nie podjęli.

3. Brakuje wiarygodnych analiz dotyczących potencjału emigracyjnego poszczególnych

regionów Polski. Dostępne wyniki badań wskazują, że stosunkowo większym

potencjałem emigracyjnym charakteryzują się regiony mniej zurbanizowane. Duże

miasta Polski opuszcza stosunkowo mniejszy odsetek ludności, co wiąże się

niewątpliwie z mniejszą stopą bezrobocia i wyższym wskaźnikiem zatrudnienia w

dużych aglomeracjach miejskich. Istotne znaczenie mają także sieci migracyjne, co w

sposób szczególny odnosi się do niektórych regionów wiejskich i małych miast.

4. Największy wzrost migracji wystąpił w przypadku Wielkiej Brytanii i Irlandii.

Jednocześnie jednak, biorąc pod uwagę wielkość rynku pracy, najbardziej widoczny

jest napływ Polaków do Irlandii.

5. Nie zmienił się główny kierunek migracji zatrudnieniowych, którym nadal pozostają

Niemcy. Zatrudnienie w tym kraju ma jednak głównie charakter sezonowy (do trzech

miesięcy). Jeżeli zestawić dane dotyczące migracji Polaków w ujęciu całorocznym to

okazuje się, iż skala migracji do Wielkiej Brytanii i Niemiec jest na podobnym

poziomie.

6. Pełna liberalizacja przepływów siły roboczej jest istotnym, ale nie decydującym

powodem, dla którego Polacy podejmują decyzję o wyjeździe zarobkowym.

Potwierdza to przykład Norwegii, gdzie pomimo utrzymania restrykcji znalazło

zatrudnienie wiele więcej osób niż w Szwecji, która całkowicie zliberalizowała

dostęp do rynku pracy. Najważniejszym czynnikiem przyciągającym pracowników

jest popyt ze strony zagranicznych pracodawców.

7. Należy przyjąć, że wydłuża się średni okres zatrudnienia za granicą. Jednocześnie

nadal zatrudnienie sezonowe i okresowe przewyższa wyjazdy na stałe.

8. Niezmiernie trudno jest określić wpływ otwierania rynków pracy na skalę

zatrudnienia nielegalnego. Z jednej strony likwidacja restrykcji umożliwia legalizację

pobytu i zatrudnienia. Z drugiej – jednak może sprzyjać napływowi imigrantów,

którzy są zainteresowani nielegalnym zatrudnieniem. Utrudnione są również

możliwości ujawniania nielegalnego zatrudnienia.

9. Zarówno ekonomiczne, jak i społeczne skutki migracji obywateli polskich dla krajów

przyjmujących są w znacznej mierze korzystne. Podobnie jest w przypadku

konsekwencji emigracji dla Polski, choć w skali regionalnej mogą pojawić się

określone problemy związane z deficytem siły roboczej lub utratą spójności

społecznej.

10. Wpływ emigracji na polski rynek pracy pozostaje ograniczony. Spadek stopy

bezrobocia jest związany raczej ze zmianami demograficznymi i wzrostem inwestycji

wewnętrznych.

11. Typowy polski pracownik migrujący to w ostatnich latach osoba młoda, bezdzietna,

podejmująca zatrudnienie nie tylko w wielkich metropoliach państw EOG, ale także

miasteczkach oraz na wsi, stosunkowo dobrze wykształcona, wykonująca z reguły

prace nie wymagające wysokich kwalifikacji lub prace wymagające wąskich

kwalifikacji.

12. Pomimo alarmistycznych apeli w prasie nie dochodzi do masowego opuszczania

Polski przez pracowników najwyżej kwalifikowanych. Już teraz jednak można

zaobserwować lokalne niedobory spowodowane emigracją. Dotyczy to przykładowo

anestezjologów.

13. Skala nadużyć w odniesieniu do pracy Polaków w Europie pozostaje ograniczona, a

nawet należy założyć, że się zmniejsza. Faktem jest jednak, iż w większości

przypadków wykonują oni pracę, której nie chcą podejmować rodzimi pracownicy.

Jednocześnie konieczne jest wzmożenie kampanii informacyjnej dla obywateli

polskich udających się do pracy za granicę na temat swobodnego przepływu

pracowników i praw im przysługujących.

14. Należy założyć, że w przeciągu drugiego okresu obowiązywania uregulowań

przejściowych pozostałe państwa zdecydują się na otwarcie swoich rynków pracy.

Pewne restrykcje mogą zostać utrzymane przez Niemcy i Austrię.

15. W najbliższym czasie obecny model migracji zatrudnieniowych Polaków zostanie

utrzymany. Po ustabilizowaniu się liczby wyjazdów na obecnym poziomie w ciągu

najbliższych 3-5 lat tempo przyrostu wyjazdów zagranicznych Polaków będzie w

perspektywie średniookresowej osłabiać się.

16. Z punktu widzenia oceny migracji zatrudnieniowych Polaków i związanych z nią

korzyści lub kosztów kluczowa będzie skala powrotów. Emigracja będzie miała

jednoznacznie pozytywne korzyści, jeśli po okresie wyjazdów wystąpią powroty.

Dlatego też wskazane byłoby opracowanie pakietu działań skierowanych dla

„typowego” emigranta zarobkowego. Pozwoliłoby to zarówno zahamować odpływ

młodych ludzi, jak i zachęcić ich do powrotu.

17. Kluczową kwestią jest przeprowadzenie badań, które odpowiedziałyby na pytanie,

kiedy i w jakich okolicznościach osoby zatrudnione za granicą zdecydują się na

powrót.

18. Polska powinna kontynuować zmiany w doktrynie migracyjnej. W coraz większym

stopniu powinien być liberalizowany dostęp obywateli państw trzecich do polskiego

rynku pracy.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: