1. Sformułować prawo popytu i podaży.
Prawo popytu i podaży, podstawowe prawo ekonomiczne regulujące działanie mechanizmu rynkowego, określające wzajemne zależności pomiędzy wielkością popytu, wielkością podaży, a poziomem ceny towaru. Mówi, że w warunkach niezmienności innych zjawisk rynkowych popyt zmienia się z reguły w odwrotnym, a podaż w tym samym kierunku, co cena. Nadwyżka popytu nad podażą powoduje wzrost ceny, nadwyżka podaży nad popytem jest przyczyną spadku ceny.
2. Co to jest cenowa elastyczność popytu?
Cenowa elastyczność popytu – stosunek względnej zmiany ilości pożądanego dobra, do względnej zmiany jego ceny, wyrażony współczynnikiem cenowej elastyczności popytu:
gdzie:
· Ed(p) – cenowa elastyczność popytu,
· – wyrażona w procentach zmiana zgłaszanego zapotrzebowania na dobro w sztukach,
· – wyrażona w procentach zmiana ceny.
Innymi słowy cenowa elastyczność popytu mówi o tym, o ile procent zmieni się chęć zakupu wyrażona w sztukach towaru, jeżeli cena danego towaru zmieni się o 1%.
· Dla Ed(p) < 0, wzrost ceny powoduje spadek popytu:
o dla Ed(p) < − 1 popyt elastyczny - procentowa zmiana popytu jest większa niż procentowa zmiana ceny
o dla Ed(p) = − 1 popyt proporcjonalny - procentowa zmiana popytu jest równa procentowej zmianie ceny
o dla popyt nieelastyczny - procentowa zmiana popytu jest mniejsza niż procentowa zmiana ceny
· Dla Ed(p) = 0 popyt doskonale nieelastyczny (popyt sztywny) zmiana ceny nie wywołuje zmiany popytu
· Dla Ed(p) > 0 wzrost ceny powoduje wzrost popytu:
o dla popyt nieelastyczny - procentowa zmiana popytu jest mniejsza niż procentowa. Produkty należące do dóbr niższego rzędu
o dla Ed(p) = 1 popyt proporcjonalny - procentowa zmiana popytu jest równa procentowej zmianie ceny
o dla Ed(p) > 1 popyt elastyczny - procentowa zmiana popytu jest większa niż procentowa zmiana ceny
· Dla popyt doskonale elastyczny - minimalna zmiana ceny wywołuje maksymalną zmianę popytu
Popyt sztywny
Popyt nieelastyczny
Popyt proporcjonalny
Popyt elastyczny
Popyt doskonale elastyczny
3. Jakie czynniki decydują o wielkości popytu?
Popyt, ilość towaru, którą nabywcy są skłonni kupić w określonym czasie przy ustalonej cenie. Przy niezmienności innych warunków rynkowych wzrost ceny powoduje zmniejszenie wielkości popytu, a obniżka ceny wywołuje wzrost wielkości popytu.związane z rynkiem:
o wielkość dochodów, gdy wzrasta dochód, wzrasta również popyt na dane dobro (i odwrotnie)
o cena towaru: (ceny substytutów, ceny dóbr komplementarnych, przewidywania co do kształtowania się cen w przyszłości,
nie związane z rynkiem (pozarynkowe):
o preferencje konsumentów: (gusty konsumentów, upodobania i przyzwyczajenia,
o moda,
o czynniki demograficzne: liczba ludności, struktura wiekowa konsumentów, struktura płciowa konsumentów, stan cywilny, poziom wykształcenia, wyznanie,
o warunki geograficzne
o warunki klimatyczne,
o pora roku,
o poziom zamożności,
o sytuacja gospodarcza,
4. Jakie czynniki decydują o wielkości podaży?
Podaż to ilość dóbr, oferowana na rynku przez producentów przy określonej cenie, przy założeniu niezmienności innych elementów charakteryzujących sytuację na rynku. Zależność między ceną a podażą przedstawia krzywa podaży
Czynniki decydujące o wielkości podaży:
1. cena danego dobra, czyli ilość pieniędzy jaką producent otrzymuje ze sprzedaży każdej jednostki tego dobra
2. ceny czynników produkcji, czyli płace, opłaty za energię, czynsz, ceny urządzeń i surowców, procenty od zaciągniętych kredytów – czyli poziom kosztów produkcji
3. technologia, czyli postęp techniczny
4. ceny dóbr substytucyjnych (zamienników) i komplementarnych (uzupełniających)
5. liczba producentów na danym rynku
6. cele przedsiębiorstwa
7. oczekiwania dotyczące zmian cen
8. eksport oraz import
9. wielkość rezerw
10. czynniki przypadkowe, np. pogoda
11. czas, jakim dysponują producenci
12. interwencyjna polityka państwa, dotacje, subwencje, warunki prawne
13. elastyczność podaży
5. Jakie są ekonomiczne funkcje ceny?
· Informacyjno - bodźcowa - parametru, który pozwala określić wielkość przychodów ze sprzedaży, a także parametru pobudzającego do określonego działania. Nabywcę ceny informują o ile zmniejszą się jego zasoby pieniężne, jeśli dokona on zakupu. Sprzedającego ceny informują o ile zwiększy się jego przychód, jeśli dokona on sprzedaży.
· Redystrybucyjna (wtórny podział, rozdział). Ceny są narzędziem podziału dóbr i usług, oraz przesuwania dochodów od jednych grup społecznych do innych i do budżetu państwa. Państwo również może dokonywać redystrybucji dochodów przy pomocy cen - różnicując obciążenie cen podatkami, ustalając ceny minimalne / maksymalne czy dotując pewne gałęzie gospodarki.
· Stymulacyjna - narzędzie oddziaływania na dostawców i odbiorców - im wyższy jest poziom cen, tym większa jest opłacalność produkcji. Stymuluje to producentów do zwiększania rozmiarów produkcji. Niższy poziom cen zniechęca producentów i powoduje ograniczenia produkcji. Wyższy poziom cen może skłaniać producentów do zwiększenia produkcji a nawet podnoszenia wartości użytkowej wyrobów (jakość, estetyka, funkcjonalność). Zazwyczaj wyższy poziom cen skłania konsumentów do ograniczenia spożycia a niższy stymuluje wzrost spożycia.
Przy pomocy cen państwo może stymulować wzrost spożycia niektórych wyrobów tj. modyfikować strukturę spożycia, a także regulować poziom dochodów realnych w społeczeństwie.
· Agregacyjna - umożliwia sumowanie niedodawanych w sensie fizycznym wielkości
6. Na czym polegają paradoks Giffena i paradoks Veblena?
Paradoks Giffena - sytuacja ekonomiczna, w której popyt na dane dobro wzrasta pomimo wzrostu ceny. Sytuacja taka ma miejsce przy bardzo niskich dochodach konsumentów i przy wzroście cen dóbr niższego rzędu, zwanych dobrami Giffena. Cena dobra Giffena jest relatywnie niższa od innych substytutów lub dane dobro nie posiada bliskich substytutów (np. chleb), dlatego popyt rośnie. Paradoks Giffena jest jednym z dwóch (obok paradoksu Veblena) przypadków w mikroekonomii, zaprzeczających działaniu krzywej popytu (wg której wzrost ceny danego dobra powoduje spadek popytu na to dobro).
Paradoks Veblena (efekt demonstracji, efekt prestiżowy), zwany także paradoksem Veblena, dotyczy dóbr luksusowych i najbogatszych grup społecznych, jest to wzrost wielkości popytu na dobra luksusowe mimo wzrostu cen tych dóbr. Posiadanie takich dóbr jest środkiem dowartościowania się, dlatego popyt na nie jest tym większy, im mniej ludzi je posiada, i – paradoksalnie – rośnie wraz z ceną. Przyczyna tego zjawiska tkwi w chęci ukazania przez najzamożniejsze grupy społeczne swojego statusu materialnego za sprawą posiadanych dóbr luksusowych. Przykładami tego rodzaju dóbr są rzadkie dzieła sztuki i markowe ubiory znanych projektantów mody.
7. Co to jest użyteczność (korzyść?) krańcowa i na czym polega jej związek z ceną?
Korzyść krańcowa - korzyść jaką odnosi konsument ze zwiększenia konsumpcji danego dobra o jedną jednostkę. Stanowi przyrost korzyści w związku z konsumpcją dodatkowej jednostki dobra. Przy danej wielkości konsumpcji danego dobra konsument odnosi określone korzyści. Jeżeli zwiększy swoją konsumpcję o jedną jednostkę dobra, wówczas całkowite korzyści jakie czerpie z konsumpcji zmienią się. Różnica w wielkości korzyści jakie konsument odnosił wcześniej i korzyści jakie odnosi po zwiększeniu konsumpcji stanowi właśnie korzyść krańcową.
prawo malejącej użyteczności krańcowej, zgodnie z którym korzyść krańcowa każdej kolejnej konsumowanej jednostki dobra jest mniejsza od korzyści krańcowej poprzedniej jednostki dobra. Tym samym konsument zwiększając konsumpcję o kolejne jednostki powoduje zwiększenie odnoszonych korzyści, ale przyrost tych korzyści z każdą jednostką dobra jest coraz mniejszy.
8. Wymienić główne cechy gospodarki planowej?
Gospodarka planowa - gospodarka, opierająca się na założeniach planów kilkuletnich, określających najważniejsze cele rozwoju państwa. Plany takie popularne są w państwach o ustrojach socjalistycznych, a ich tworzenie i realizowanie jest jednym z najważniejszych zadań kierownictwa partii. Uchwalane są często na określony czas podczas zjazdów partyjnych lub plenum. W historii PRL powszechnie znany jest plan trzyletni i plan sześcioletni. W gospodarce centralnie planowanej to władze ustalają, co, jak i dla kogo ma być produkowane. Ustalane są także ceny poszczególnych produktów. System planowania gospodarczego we wszystkich krajach okazuje się nieefektywny i prowadzi do obniżenia stopy życiowej obywateli.
9. Na czym polega konkurencja monopolistyczna?
Konkurencja monopolistyczna – powszechnie występująca forma rynku (inne to konkurencja doskonała, oligopol, monopol) wyróżniona ze względu na możliwość kształtowania ceny przy jednoczesnej dużej liczbie podmiotów na rynku i gdzie producenci próbują odróżniać się od swoich konkurentów.
Rynek ma postać konkurencji monopolistycznej, jeżeli:
· występuje na nim ograniczona lecz stosunkowo duża liczba producentów (znacznie mniejsza niż przy konkurencji doskonałej, ale wyraźnie większa niż przy oligopolu) i wielka liczba kupujących,
· dostawcy próbują się odróżniać i wytwarzają zróżnicowane (choć podobne) produkty – produkt jest niejednorodny
· krzywe popytu są wysoce elastyczne, więc zmiana rozmiarów produkcji ma wpływ na poziom ceny.
· dostawcy i odbiorcy posiadają doskonałą wiedzę o rynku.
W konkurencji monopolistycznej istnieje konkurencja zarówno cenowa jak i na polu cech produktu. Każdy produkt ma określone cechy, których nie ma inny. Producent ma ograniczoną kontrolę nad ceną. Konkurencja odbywa się głównie na poziomie reklamy, promocji, także przez doskonalenie wyrobów, różnicowanie wyglądu, sprawność obsługi i napraw. Wejście na rynek nie jest łatwe, potrzebny jest duży kapitał do promocji.
10. Co to jest rynek doskonały?
Rynek doskonale konkurencyjny występuje w przypadku, gdy liczba kupujących i sprzedających jest na tyle duża, iż ich indywidualne decyzje nie wpływają na poziom cen (będący wynikiem działania podaży i popytu). Panuje tu informacja doskonała - każdy posiada dokłądną informację o rynku. Firma na takim rynku jest cenobiorcą i będzie ustalać wielkość swojej produkcji w miejscu, gdzie cena towaru będzie równa kosztowi krańcowemu z jego wytworzenia.
11. Co to jest monopson?
Monopson to taka forma rynku, na którym istnieje tylko jeden odbiorca (przedsiębiorstwo pośredniczące w handlu) oraz wielu dostawców pewnego towaru lub usługi. Monopsonami są zazwyczaj firmy państwowe, np. kupujące ropę naftową, gaz ziemny lub usługi zdrowotne. Przedsiębiorstwo mające taką pozycję dąży do zakupu po zaniżonych cenach podczas negocjacji z dostawcami.
12. Co to jest kartel?
Kartel – zmowa (umowa) państw lub przedsiębiorstw posiadających decydujący wpływ w tej samej lub podobnej gałęzi gospodarki, mająca na celu całkowitą kontrolę nad rynkiem i jego regulację (ce...
knsia