1. Etapy procesu badawczego w psychologii.
1- Sformułowanie procesu badawczego ( formułowanie pytania naukowego ).
Np. Jakie czynniki powodują agresję?
2- Sformułowanie problemów ( hipotez ) istotnościowych ( szczegółowe pytania/hipotezy ).
Np. Czy patologiczna rodzina powoduje agresje?
Jakie cechy osobowości powodują agresje?
Jakie stężenie hormonów powoduje agresję?
3 – Operacjonalizacja zmiennych
Np. zmienna zależna – agresja
Zmienna niezależna – rodzina -bada czy rodzina wpływa na agresję
Badacz musi przejść od zmiennej teoretycznej do zmiennej empirycznej, którą można zmierzyć za pomocą jakiegoś narzędzia.
4 – Wybór modelu badawczego;
- eksperymentalny – model inwazyjny / badacz ignoruje, manipuluje.
- korelacyjny - model nieinwazyjny / pomiar dwóch zmiennych w tym samym czasie i sprawdzanie czy jest jakaś zależność.
- ex post facto – EPF- ( odmiana korelacyjnego ) model nieinwazyjny ; bada zależność między czynnikami, ale czynniki , które wywołały zjawisko działały w przeszłości.
5- Dobór próby badawczej ( dobór osób )à poprawny jest dobór losowy.
6- Wybór modelu statystycznego; ANOVA/MANOVA korelacja-regresja(do korelacyjnego)
7- Weryfikacja hipotez – na podstawie danych statystycznych ( 6 ) decydujemy , które hipotezy odrzucamy , które przyjmujemy.
8- Interpretacja i generalizacja rezultatów badawczych ( związana z próbą badawczą-5- im bardziej reprezentatywna tym bardziej uogólniamy wyniki )
2. Formułowanie hipotez
Problem – pytanie
Twierdzenie – hipoteza ( adekwatna odpowiedź na problem )
Klasyfikacja hipotez :
1 – dotyczy wartości zmiennych
2 – dotyczy zależności między zmiennymi ;
a) istotnościowe:
- jakie X wpływa na Y
- hierarchia w obrębie X ( co bardziej co mniej wpływa)
- interakcja X
b) kształt zależności między zmiennymi ( liniowa/nieliniowa ) – dotyczy zmiennych ilościowych.
Cechy dobrze sformułowanej hipotezy :
- adekwatna
- najprostsza postać
- nie może przyjmować postaci zbyt szerokiej generalizacji
- musi być tak sformułowana by łatwo było ją przyjąć lub odrzucić
Zmienna – pewna właściwość obiektu przyjmująca co najmniej dwie wartości.
Klasyfikacja zmiennej:
a) ze wzg. na ilość wartości, którą może przyjąć :
- dychotomiczna ( 2 wartości )
- trychotomiczna ( 3 wartości )
- politomiczna ( więcej niż 3 )
b) ze wzg. na charakter wartości:
- ciągłe
- skokowe ( in. dyskretne )
c) ze wzg. na skale pomiarowe – klasyfikacja Stevens’a ;
- skala nominalna – posiada kategorie np. zawód; najmniejsza skala; przypisywanie do grup; klasyfikacja
- skala porządkowa, in. rangowa – klasyfikacja obiektów, a klasy i grupy posiadają pewną hierarchie; np. oceny szkolne- ranga!
- skala interwałowa, in. przedziałowa- skala ilościowa, pojawiają się wartości, a odstępy między wartościami są równe; np. testy psychologiczne, stopnie Celcjusza
- skala ilorazowa, in. stosunkowa- równe odstępy, ale posiada „zero naturalne” ; np. stopnie Kelwina.
Zero naturalne – to co istnieje w przyrodzie, nic poniżej „zera” nie ma: np. czas, wzrost, waga.
3. Operacjonalizacja zmiennej
- to przejście od zmiennej teoretycznej do empirycznej za pomocą jakiegoś narzędzia.
Etapy operacjonalizacji zmiennej:
1) zdefiniowanie zmiennej ( w świetle teorii )
2) wyznaczenie wskaźników zmiennej ( przesłanka wnioskowania z określonym prawdopodobieństwem )
Wyróżniamy 3 rodzaje wskaźników:
- definicje ( zawarte w definicji pojęcia )
- empiryczne ( obserwowalne , które możemy zmierzyć )
- inferencyjne ( nie są obserwowalne w sposób bezpośredni ani nie są zawarte w definicji, o ich wystąpieniu dowiadujemy się na podstawie dalszych przesłanek )
3) dobór narzędzi pomiarowych.
Dobór osób;
- celowy lub przypadkowy
- złożony z ochotników (cechy ochotników; wyższy poziom wykształcenia, wyższy poziom inteligencji, wyższy status ekonomiczne-społeczny, wyższy poziom aprobaty społecznej, wyższy poziom zsocjalizowania )
- losowy
Kryteria losowania:
- ograniczone ( populacje dzielimy na grupy a z nich dokonujemy losowania) i nieograniczone ( losowanie bezpośrednio z populacji )
- niezależne ( element wylosowany powraca do puli ) i zależne ( bezzwrotne )
- indywidualne ( losujemy 1 os. ) i zespołowe/grupowe (losujemy grupę )
- jednostopniowe ( losujemy 1 raz ) i wielostopniowe (kilka stopni losowania )
Rodzaje losowania w psychologii:
- nieograniczone indywidualne ( losujemy 1 os. z całej populacji )
- systematyczne indywidualne ( 1 element co któryś k-ty )
- warstwowe (kilka warstw )
- grupowe (losujemy grupę )
- wielostopniowe (wszystkie powyższe )
Operat losowania – cały spis elementów populacji, na podst. którego dokonuje się losowania.
4. Model eksperymentalny
- to najprostszy model weryfikujący hipotezy.
Cechy eksperymentu:
- manipulacja przynajmniej jedną zmienną niezależną
- kontrola pozostałych zmiennych mających istotny wpływ
- dokonanie pomiaru zmiennej zależnej
Kontrola zmiennych ubocznych lub zakłócających:
- wyrównanie grup (grupa kontrolna= eksperymentalna )
- dobór parami (do os. z eksperymentalnejà”bliźniaka” z kontrolnej )
Randomizacja à dobór losowy:
I-stopnia- dotyczy losowego doboru osób z populacji do próby badawczej
II-stopnia – losowy dobór osób z próby badawczej do grup porównawczych ( kontrolnej lub eksperymentalnej )
Decepcja – maskowanie celu ( stosowanie instrukcji maskującej cel eksperymentu = okłamywanie osób badanych co do celu eksperymentu.
Realizm życiowy – jak dobrze eksperyment oddaje sytuacje z życia codziennego.
Realizm psychologiczny – wierne wczucie się w rolę osób badanych.
Trafność eksperymentu:
a) wewnętrzna – może być zakłócona przez historię ( zmiany w otoczeniu badanych )
- dojrzewanie ( zmiany w organizmie badanych )
- selekcja ( zamiast randomizacji )
- testowanie
- wypadanie osób
- przekazywanie inf. między grupami (eksperymentalną a kontrolną)
b) zewnętrzna – wpływ historii ( randomizacja I stopnia )
Plany Eksperymentalne:
1) Z grupą kontrolną, z pomiarem początkowym i końcowym zmiennej zależnej:
PRETEST MANIPULACJA POSTTEST
E Y X Y
K Y nX Y
Porównanie posttestów = efekt eksperymentu
Porównanie pretestu i posttestu = wielkość zmiany
Porównanie pretestów = czy grupy były wyrównane
Zalety: można sprawdzić, czy wychodzą z tego samego poziomu, możemy ocenić wielkość zmiany.
Wady: testowanie
2) Z grupą kontrolną, bez pomiaru początkowego zmiennej zależnej:
PRETEST MANIPYLACJA POSTTEST
E - X Y
K - nX Y
Porównanie posttestów= efekt eksperymentu
Zalety: brak testowania
Wady: nie można sprawdzić czy grupy były wyrównane
3) Z pomiarem początkowym i końcowym zmiennej zależnej w różnych grupach:
K Y nX -
Porównanie Y-ów = efekt eksperymentalny
Zalety: brak efektu testowania, znając poziom wyjściowy w jednej grupie oceniamy wielkość zmian
Wady: nadaje się tylko do krótkotrwałych eksperymentów, pretest i posttest mierzone są w różnym czasie (nie pasuje gdy wpływ ma dojrzewanie)
4) czterogrupowy ,in. Solomona
K - ...
justyna.k62