JOHN BERGER
Przedstaw koncepcję sposobów widzenia w ujęciu J. Bergera.
■ widzenie poprzedza słowa
■ najpierw człowiek widzi świat otaczający, dopiero potem ubiera go w słowa
■ istnieje związek między tym, co widzimy, a tym co wiemy – nie jest nigdy dany apriorycznie, jest zmienny
■ sposób widzenia rzeczy wynika z wiary lub wiedzy (sposób postrzegania ognia w średniowieczu związany z wizją piekła)
■ widzenie to nie jest mechaniczna reakcja na bodźce
■ patrzenie jest aktem wyboru
■ zmysł dotyku postrzegany przez Bergera jako statyczna forma zmysłu wzroku
■ obraz jest zawszy wyrwany z pierwotnego kontekstu – ucieleśnia więc jakiś sposób widzenia (powstał na zasadzie selekcji tych a nie innych przedmiotów)
■ obraz uznany za dzieło sztuki automatycznie wywołuje szereg szczególnych konotacji ze strony odbiorcy (kategorie geniuszu, piękna, prawdy...)
■ sztuka dawna uległa mistyfikacji
■ uprzywilejowana mniejszość dąży do skonstruowania historii zdolnej do retrospektywnego usprawiedliwienia roli klas panujących
■ szczególna interpretacja portretów grupowych Fransa Halsa, w które wpisane jest widzenie zamożnych protektorów z pozycji biednego artysty
■ nowe kapitalistyczne środki wyrazu
■ mistyfikujący, elitarystyczny język opisu
■ wynalezienie aparatu zmieniło sposób widzenia, co znalazło odzwierciedlenie w malarstwie
■ ulotność, migawkowość impresjonizmu i rejestrowanie chwili
■ popularność aparatu wpłynęła również na rozpowszechnienie się różnych obrazów, fotografii, ilustracji – na tym tle obraz jako dzieło sztuki jawi się już całkiem inaczej niż przed tym wynalazkiem
■ Madonna wśród skał – dowód fałszywej religijności otaczającej dzieła sztuki
■ ze względu na rozpowszechnienie reprodukcji, rozwój druku i wynalezienie aparatu świat tonie w morzu obrazów
■ w związku z czym dzieło oryginalne otoczone jest fałszywą otoczką wyjątkowości z uwagi na wartość rynkową
■ obraz zostaje powielony i wykorzystany do różnych celów; reprodukcja nie jest w żaden sposób zależna od oryginału, który z konieczności pozostaje w niezmienionym otoczeniu – reprodukcje wędrują po świecie
■ wycięcie twarzy Wenus z obrazu Boticelliego przedstawia już tylko portret dziewczyny
■ opatrywanie obrazów zdaniami zmienia sposób postrzegania, obraz staje się ilustracją zdania, które nie musi być związane z dziełem (Vincent)
■ obraz nośnikiem autorytetu, który promieniuje na wszystko dookoła
■ podtrzymywanie funkcji autorytetu w sztuce
■ reprodukcje i multiplikacja obrazów służą podtrzymywaniu iluzji o cudowności dzieł sztuki, ich autorytecie
■ status relikwii
■ kulturowe nastawienie na kontemplację dzieł z nostalgią (propagowane przez katalogi, przewodniki, kasety video)
■ obrazy można czytać inaczej !
■ era reprodukcji na zawsze zmieniła sposób widzenia obrazów
■ oryginalne obrazy są milczące i nieruchome, zmniejsza się dystans czasowy, jaki dzieli proces malowania obrazu od aktu oglądu
■ wszystkie obrazy są współczesne
■ bezpośredniość świadectwa
■ cytat z Cezanne’a: obraz jako namalowana chwila w życiu świata
■ sposób widzenia obrazu zależy od oczekiwania wobec sztuki, a te oczekiwania zależne są od doświadczenia znaczenia obrazów przez ich rerodukcje
■ historycy sztuki: ezoteryczni eksperci, klerkowie nostalgii chylącej się ku upadkowi klasie panującej
■ całościowe podejście do sztuki z wszelkimi aspektami doświadczenia
■ miejsce autorytetu sztuki zajął język wizualny
■ kreuje się symulakrum autorytetu sztuki
Wyjaśnij związek między malarstwem olejnym a reklamą w koncepcji Bergera.
■ Berger stawia szumną tezę o utrwalaniu przez malarstwo olejne stosunków własności
■ malarstwo olejne miałoby szafować najbardziej haptyczną formą przedstawienia spośród innych technik malarskich
■ początkowy naturalizm w malarstwie olejnym przedstawiał przedmioty tak wyraźne, konkretne i iluzjonistyczne, że odwoływały się do zmysłu dotyku i chęci brania ich w posiadanie
■ celebracja własności w malarstwie olejnym – poprzez reprodukowanie znaczeń i ideologii w podobnych przedstawieniach malarskich utrwalano aktualny stan rzeczy jako legitymizowany
■ rozwój malarstwa olejnego biegnie równolegle do rozwoju kapitalizmu we wczesnym renesansie
■ fałsz sztuki – pozornie sztuka miałaby ewokować to co ponadmaterialne, duchowe (tradycja myślenia o malarstwie jako najbardziej optycznej, a więc i najbardziej uduchowionej technice), a w rzeczywistości nastawiona była na budzenie zmysłu dotyku
■ obraz olejny zostaje przez Bergera porównany z sejfem w ścianie, w którym zdeponowane zostało to, co widzialne
■ specyficzne jakości malarstwa olejnego doprowadziły do powstania specyficznego systemu konwencji przedstawiania tego, co widzialne
■ istnieje bezpośrednia ciągłość między malarstwem olejnym a językiem reklamy
■ reklama cytuje dzieła sztuki – symbolizuje prestiż, zasobność, część udanego życia , autorytet, dostojeństwo; obraz dziedzictwem kulturowym
■ cytowanie sztuki w reklamie denotuje zarówno bogactwo, jak i duchowość, wartość kulturalną
■ wykorzystanie sztuki w celu perswazji i schlebiania widzowi-konsumentowi
■ reklama czyni to jawnie, nie ukrywa związku ze związkiem, podczas gdy hipokratyczna historia sztuki przymyka oczy
■ reklama mówi tym samym głosem o tych samych sprawach – co malarstwo olejne
■ zachodzą ścisłe analogie wizualne oraz – co ważniejsze – ciągłość konstytuuje się na poziomie użytych systemów znaków
■ ten sam język wizualny ewokujące te same denotaty w sztuce i reklamie
■ o ile malarstwo miało być celebracją prywatnej własności (człowiek jest tym, co posiada), o tyle reklama współcześnie jest kulturą społeczeństwa konsumpcyjnego samostanowiącą wiarę społeczeństwa w siebie samo
■ reklama jest ostatnią dogorywającą formą malarstwa porenesansowego
■ w malarstwie i reklamie – reminiscencje edukacji kulturalnej niedouczonych odbiorców (motywy mitologiczne, poetyckie itd.)
■ wynalazek barwnej fotografii – te same haptycznogenne właściwości, które posiadało malarstwo olejne
■ kategorie widz-konsument i widz-właściciel
■ różnica funkcji
■ malarstwo konsolidowało poczucie wartości widza poprzez przypomnienie mu jego dób i stosunków własności
■ reklama wywołuje niezadowolenie z obecnego trybu życia i chęć konsumpcji, by skorzystać z oferowanej alternatywy tego, kim się jest
■ znaczenie reklamy, która odnosi do przyszłości w nieskończoność, polega nie na zaspokajaniu potrzeb konsumentów, lecz na żerowaniu na ich snach na jawie i fantazjach
■ blichtr nadawany postaciom będącym wytworem zazdrości innych (Marylin Monroe – Andy Warhol)
■ reklama poprzez swoją paletę wolnych wyborów przesłania brak demokracji
■ reklama jako system filozoficzny – interpretuje cały świat na swój sposób
Scharakteryzuj role kobiety i mężczyzny w systemie reprezentacji zdefiniowane przez J. Bergera.
■ istnieje różnica między znaczeniem przypisywanym społecznej postawie kobiety i mężczyzny
■ postać mężczyzny związana w obietnicą władzy
■ mężczyznę cechuje wyrazistość, jeśli jego obietnica władzy jest wiarygodna
■ przedstawienia mężczyzn o niewielkiej i niepewnej władzy w społecznym odbiorze nie mają znaczenia
■ obiekt władzy znajduje się zawsze na zewnątrz mężczyzny
■ postawa kobiety wyraża jej własny stosunek do siebie
■ zakreśla granice tego co wobec niej dozwolone i niedozwolone
■ wszystko co kobieta, buduje jakoś jej postawę: gesty, mimika, strój, sceneria
■ postawa kobiety jest integralnie związana z jej osobą
■ kuratela mężczyzn, obszar ich dominacji
■ rozdwojenie kobiecego ja – zmuszona jest do samoobserwacji, stale towarzyszy jej własny obraz, tkwią w niej obserwujące i obserwowane, dwa konstytutywne czynniki kobiecej świadomości
■ kluczowe znaczenie w związku z tą samoobserwacją ma mieć sposób, w jaki jawi się mężczyznom
■ przestaje być istotą samą w sobie, a staje się podmiotem, którego byt konstytuuje się poprzez bycie przedmiotem obserwacji
■ obraz utwierdza taki podział ról w społeczeństwie
■ mężczyzna wpisany jest w obraz jako podmiot oglądu, podczas gdy kobieta ex definitione jest jego przedmiotem
■ akt najlepiej oddaje ten podział ról w społeczeństwie
■ Tintoretto: Zuzanna i starcy (pretekst biblijny, by podglądać Zuzannę)
■ Cranach: Sąd Parysa – uzmysławia na jakiej zasadzie działają relacje kobieta-mężczyzna
■ Vanitas – grzech z hipokryzją przerzucony jest na kobietę
historyofart11