SIM15_15_Skrok_i_in_KOMUNIKACJA_NIEWERBALNA_W_TEORII_I_PRAKTYCE.pdf

KOMUNIKACJA NIEWERBALNA W TEORII I PRAKTYCE

Anna Skrok, Stanisław T. Średziński

Abstrakt

Komunikowanie się ludzi między sobą jest jedną z najważniejszych zdolności czło-

wieka, zdolności które warunkują jego sposób funkcjonowania w społeczeństwie. Spo-

sobów komunikowania jest bardzo wiele, a najprostszym z nich jest rozmowa. Jednak to

co mówimy, stanowi tylko część procesu porozumiewania. W akcie komunikowania się

ludzi między sobą bardzo ważną rolę odgrywa przekaz niewerbalny. Obserwując swo-

jego rozmówcę, dostrzegamy jego wyraz twarzy, gesty, ton głosu i wiele innych czynni-

ków, które są istotnym uzupełnieniem tego, co mówi do nas drugi człowiek.

O nowo poznanej osobie wyrabiamy sobie opinię w ciągu kilkunastu pierwszych se-

kund znajomości. To pierwsze wrażenie tak istotne dla późniejszych relacji między ludź-

mi, tylko w 7% opiera się na tym co słyszymy, czyli na komunikatach werbalnych. Po-

zostałe 93% komunikatu interpretujemy na podstawie przekazu niewerbalnego, w tym

38% na podstawie tonu głosu i aż 55% na podstawie wyglądu, gestów i mimiki.

Bardzo duża jest rola komunikacji niewerbalnej w edukacji. Wygląd, postawa, ton

głosu i wiele innych czynników ma duże znaczenie dla tego, jak nauczyciel jest odbiera-

ny przez uczniów. Sposób w jaki uczniowie postrzegają nauczyciela, warunkuje ich zain-

teresowanie przedmiotem lekcji, a nauczyciel który potrafi dostrzec i odczytać komuni-

katy niewerbalne wysyłane przez uczniów, łatwiej nawiązuje porozumienie z klasą, zy-

skując jej zaufanie i szacunek.

Wykład i warsztaty mają w prosty i przystępny sposób przybliżyć wiedzę z zakresu ko-

munikacji niewerbalnej przydatną w edukacji oraz pracy zawodowej i życiu codziennym.

NONVERBAL COMMUNICATION IN THEORY AND PRACTISE

Abstract

Communicating people with each other is one of the most important abilities of

man, abilities that condition his way of functioning in the society. Ways of commu-

nication are numerous, and the simplest of them is conversation. However, what we

say is only a part of process of communication. In the act of communication between

people nonverbal transmitting plays very important role. When observing your inter-

locutor, you see his face, gestures, tone of his voice and many other factors, which are

substantial addition to what the other man says to you.

Watching newly met person we create our opinion about him or her during first

seconds of acquaintance. This first impression, that is so important for further relations

between people, is based only in 7% on what we hear, i.e. on verbal communication.

Remaining 93% is interpreted based on nonverbal transfer, in which 38% based on the

tone of voice, and 55% based on appearance, gestures and mimics.

Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej

R. 9. Zeszyt 1(15) 2007 121

There is a great meaning of nonverbal communication in education. Appearance,

posture, tone of voice and many other factors are very important to how the teacher

is received by pupils. Way of perceiving the teacher by the students conditions their

interest for the lesson subject, and the teacher who is able to find and read students

nonverbal announcements, easier gets into contact with the class getting their confi-

dence and respect.

Lecture and workshops have the aim to present the knowledge of nonverbal com-

munication that can be used in education, work and everyday life.

Schemat procesu komunikowania

Aby proces komunikacji miał miejsce, potrzebny jest: nadawca, odbiorca i komu-

nikat. Nadawca przekazuje odbiorcy komunikat poprzez pewien kanał. Kanałem ko-

munikacyjnym może być:

mowa,

pismo,

obraz.

Wybierając kanał komunikowania, kierujemy się pewnymi czynnikami. Ważne są:

szybkość,

możliwość otrzymania odpowiedzi,

możliwość osobistego wpływu na odbiorcę,

wielkość komunikatu,

szczegółowość, precyzja i możliwość utrwalania informacji,

liczba odbiorców i ich odległość od nadawcy,

dostępność technologii.

W celu dotarcia do nadawcy komunikat potrzebuje nośnika przekazywanej informacji:

fali głosowej,

farby drukarskiej,

fali świetlnej.

Jednak nośnik to nie wszystko. Niektóre typy kanałów wymagają posługiwania się

instrumentami komunikacyjnymi:

długopisem,

komputerem,

aparatem telefonicznym.

Kontakt nadawcy i odbiorcy mogą utrudnić lub uniemożliwić szumy występujące

w kanale komunikacyjnym. Szumy mogą mieć charakter wewnętrzny (np. zmęczenie,

trudności z koncentracją) lub zewnętrzny (np. hałas).

Komunikacja będzie przebiegała prawidłowo wtedy, gdy partnerzy potrafią pra-

widłowo nadawać i odbierać komunikaty, obserwują nadawcę, dostrzegają i interpre-

tują wszystkie elementy procesu komunikacji.

•

122

Skrok A. i in.

KOMUNIKACJA NIEWERBALNA W TEORII I PRAKTYCE...

Podział komunikacji

Komunikację dzielimy na:

werbalną,

niewerbalną,

alternatywną.

Najprościej mówiąc, komunikacja werbalna to mówienie i posługiwanie się okre-

ślonym językiem. Może ona zachodzić w sposób bezpośredni lub pośredni.

Komunikacja werbalna bezpośrednia daje możliwość odbierania komunikatu

w całym jego kontekście sytuacyjnym na żywo . Rozmówcy mają więc dostęp do całej

gamy komunikatów niewerbalnych.

Te możliwości znacznie ogranicza komunikacja werbalna pośrednia. Nie mając

bowiem bezpośredniego kontaktu z rozmówcą, tracimy dostęp do wielu nie wprost

przekazywanych sygnałów.

Komunikacja werbalna dotyczy zazwyczaj konkretnego problemu bądź tematu.

Inaczej jest z komunikacją niewerbalną, której głównymi zadaniami są:

określanie relacji między nadawcą a odbiorcą,

określanie stanu emocjonalnego rozmówców,

określanie prawdziwych intencji nadawcy,

wspieranie i uzupełnianie komunikacji werbalnej.

Jest jeszcze komunikacja alternatywna, która została stworzona po to, aby pomóc

osobom, które posiadają specjalne potrzeby komunikacyjne.

Co to znaczy?

Istnieje grupa ludzi którzy nie potrafią komunikować się ze światem, posługując

się mową i językiem. To przede wszystkim osoby głuche, ale też osoby po różnego

rodzaju porażeniach, które słyszą, a nie potrafią mówić dlatego, że mają uszkodzony

aparat mowy. Te osoby inaczej komunikują się ze światem. Mogą wykorzystywać ję-

zyk migowy, sposoby komunikowania oparte na różnego rodzaju piktogramach i wie-

le innych systemów komunikacji.

•

Funkcje komunikacji niewerbalnej

1. Informacyjna – komunikaty niewerbalne dostarczają bezcennych informacji o:

samopoczuciu nadawcy,

jego postawie wobec rozmówcy,

stopniu pewności siebie,

stanie emocjonalnym.

2. Wspieranie przekazów słownych :

powtarzanie sygnałów werbalnych, które służy podkreśleniu lub wyjaśnieniu

tego, co mówimy (np. pokazywanie drogi),

zaprzeczenie, które ma miejsce wtedy, gdy nasze gesty i zachowanie jest sprzecz-

ne z tym, co mówimy,

uzupełnianie, którego zadaniem jest podkreślenie znaczenia tego, co mówimy,

•

Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej

R. 9. Zeszyt 1(15) 2007 123

•

zastępowanie słów gestami (np. palec na ustach oznaczający ciszę),

akcentowanie określonego fragmentu komunikatu poprzez parajęzyk.

•

3. Wyrażanie postaw i emocji , któremu służą przede wszystkim: dotyk, mimika,

dystans fizyczny i parajęzyk.

Sympatia:

uśmiech,

spoglądanie,

bliskość fizyczna,

dotykanie,

otwarta pozycja ciała,

wznoszący się tembr głosu ,

Dominacja:

brak uśmiechu,

ręce na biodrach,

patrzenie na rozmówcę podczas mówienia,

donośny, niski głos.

4. Definiowania relacji – komunikaty niewerbalne określają nasze relacje z roz-

mówcą. I tak, osoby darzące się sympatią i zaufaniem zachowują mniejszy dystans

fizyczny wobec siebie, pochylają się ku sobie, częściej i dłużej utrzymują kontakt

wzrokowy, więcej gestykulują i dotykają się wzajemnie.

5. Kształtowania wrażenia

Dzięki określonym sposobom zachowania niewerbalnego mamy większy wpływ

na wrażenie wywierane na innych.

•

Kanały komunikacji niewerbalnej

1. Ruchy ciała

Mimika

Najwięcej o naszym rozmówcy dowiadujemy się obserwując jego twarz. To na niej

nieustannie odmalowują się uczucia i emocje towarzyszące rozmowie. Najbardziej

ekspresyjnymi częściami twarzy są brwi i okolica ust. Jednak ludzie potrafią dosyć

dobrze panować nad mięśniami twarzy, dzięki czemu potrafią wzmacniać, osłabiać,

neutralizować lub maskować odmalowujące się na twarzy uczucia.

Kontakt wzrokowy

Podczas rozmowy przez około 43% czasu nasza uwaga koncentruje się na oczach

rozmówcy. Poprzez kontakt wzrokowy okazujemy naszemu rozmówcy zainteresowa-

nie bądź jego brak.

Gesty

Mówiąc, cały czas gestykulujemy, czyli poruszamy rękami, głową, całym ciałem.

Gesty mogą zastępować słowa, odzwierciedlać intensywność uczuć, ilustrować wypo-

wiedź, synchronizować ją oraz zaspakajać określone potrzeby.

Pozycja ciała

•

124

Skrok A. i in.

KOMUNIKACJA NIEWERBALNA W TEORII I PRAKTYCE...

Ujawnia informacje na temat naszego samopoczucia, napięcia psychicznego, nastawie-

nia wobec rozmówcy. Komunikatem niewerbalnym jest to w jaki sposób siedzimy lub sto-

imy, jak układają się nasze kończyny, czy ruchy są ograniczone, czy nadmiernie gestyku-

lujemy a także to jak usytuowane jest nasze ciało względem rozmówcy. Najbardziej odpo-

wiednimi warunkami do prowadzenia udanych rozmów nieformalnych jest usadzenie roz-

mówców pod kątem 45° względem siebie. Takie ustawienie daje możliwość naturalnego

nawiązywania i zrywania kontaktu wzrokowego, co sprzyja podtrzymaniu konwersacji.

Dotyk

Jest komunikatem o ogromnej sile oddziaływania. Nikt nie lubi być dotykany przez

drugą osobę bez wyraźnej zgody. Dotknięcie wiąże się bowiem z naruszeniem odle-

głości jaką zwykle utrzymujemy w kontaktach z innymi, z wejściem w strefę intymną

drugiej osoby. Wiele norm i obyczajów reguluje dopuszczalny obszar i liczbę dotyków

w zależności od charakteru łączącej ludzi relacji. Przekaz zawarty w dotyku zależy od

rodzaju relacji łączących rozmówców. Inaczej odczuwamy dotyk bliskiej osoby, dzie-

cka, a inaczej szefa. Istnieje też tzw. dotyk funkcjonalny, który nie ma związku z wię-

zią intymną (podczas powitania, w tańcu, podczas badania lekarskiego).

2. Zależności przestrzenne

Miejsce

Gdy mamy wpływ na to, gdzie przebiega proces komunikacji, wtedy miejsce też

jest komunikatem. Inny komunikat odczyta dziewczyna zaproszona do dobrej restau-

racji, a inny zabrana do popularnego sieciowego baru na bułkę z kotletem.

Dystans

Istnieją cztery strefy używane przez nas nieświadomie w relacjach z innymi ludź-

mi. Są to:

Strefa intymna znajdująca się najbliżej nas czyli w odległości od 0 do 45cm,

Strefa osobista znajdująca się między 45cm a 120cm,

Strefa społeczna obejmująca obszar od 120cm do 3,6m,

Strefa publiczna pomiędzy 3,6m a 6m.

Do poszczególnych stref dostęp mają tylko określone osoby. Jeśli ktoś, kto normal-

nie funkcjonuje w strefie dalszej, bez naszej zgody przybliża się, budzi to instynktow-

ny sprzeciw. Odchodzimy, odwracamy wzrok, spuszczamy oczy lub zaczynamy za-

chowywać się w sposób agresywny.

3. Inne

Wygląd zewnętrzny

Ubiór, fryzura, wygląd mówią o nas bardzo wiele. Po co inaczej tak bardzo dbali-

byśmy o nie przed pierwszą randką bądź rozmową w sprawie pracy?

Dźwięki paralingwistyczne

Śmiech, płacz, mlaskanie, ziewanie, itp. dźwięki są jak słowa. Mówią o naszych

uczuciach, emocjach, wychowaniu, samopoczuciu.

Sposób mówienia

To jak mówimy – mówi o nas. Gdy się denerwujemy, drży nam głos, gdy jesteśmy

pewni siebie mówimy głośno i wyraźnie. Ważne jest też to, czy mówimy płynnie, czy

zbierając myśli unikamy przerywników w rodzaju yyyy lub eeee .

•

Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej

R. 9. Zeszyt 1(15) 2007 125

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: