Rehabilitacja w dysfunkcjach narządu ruchu – 1. Urazy
Wykład 1. URAZY
Urazy:
1.stłuczenia
2.skręcenia
3.zwichnięcia
4.złamania
>Uszkodzenie-wynik działania urazu na organizm,
-rodzaj
-siła urazu,
-odporność tkanek,
-uszkodzenia mechaniczne-zamknięte- (stłuczenia) rany, złamania, skręcenia, zwichnięcia, Czasem uraz złożony.
>Przyczyny urazów-mechaniczne, fizyczne, chemiczne
-uszkodzenia kości, stawów, mięśni, skóry
I. STŁUCZENIA (contusio):
-wylew krwawy w tkankach, zasinienie, obrzęk skóry, ból
-przyczyna-upadek, uderzenie tępym przedmiotem. Dotyczy skóry, tkanki podskórnej, mięśni, kości (ból okostnowy), stawów, naczyń, nerwów
-objawy: obrzęk, bolesność samoistna, uciskowa, przy ruchach biernych kk, uszkodzenie naczyń (zasinienie, wylewy krwawe, wzmożone ucieplenie, obrzęk).
-leczenie stłuczenia: unieruchomienie kończyny, zimne okłady, lód, środki p/bólowe, p/obrzękowe, niekiedy konieczna ewakuacja krwiaka. Może powodować zwapnienia pozastawowe stłuczenia chrząstki stawowej przyspieszają zmiany zwyrodnieniowe.
Uszkodzenia mięśni i ścięgien:
-naciągnięcie, naderwanie, przerwanie mięśnia, powięzi, ścięgna poprzez nadmierny skurcz, czasem z oderwaniem fragmentu kostnego.
-objawy: ból w momencie urazu, obrzęk, niemożliwość wykonania określonego ruchu, ocieplenie, palpacyjnie wyczuwa się miejsce uszkodzenia ścięgna np. Achillesa,
-przepuklina mięśniowa >skurcz mm <rozkurcz
II SKRĘCENIA
-naderwanie więzadeł, torebki stawowej, błony maziowej
-wysięk śródstawowy, krwiak, obrzęk, ból
-Stopinie:
1. naciągnięcie więzadeł, torebki
2. rozdarcie torebki stawowej
3. j.w. + uszkodzenie więzadeł
4. oderwanie więzadła z fragmentem kostnym
-objawy: ból, obrzęk, krwiak, zniekształcenie obrysów stawu, wzmożone ucieplenie,
-przymusowe ustawienie kończyny w stawie
-leczenie:
*unieruchomienie uszkodzonego stawu,
*kliniczne badanie lekarskie
*badania RTG, USG
*ewakuacja krwiaka
*unieruchomienie opaską elastyczną lub opatrunek gipsowy (lub podobny trwały). Zależnie od stopnia skręcenia: 1szy st - 2-6 tyg; 2gi st – 3 tyg; 3ci st – 4 tyg; 4ty st – 4-6 tyg.
III ZWICHNIĘCIA (luxatio)
-przemieszenie powierzchni stawowych, utrata konkatu powierzchni: całkowita lub częściowa, trwała lub chwilowa (podwichnięcie, nadwichnięcie)
-wylew krwi do stawu, uszkodzenie więzadeł, torebki stawowej, czasem ścięgien, nerwów i chrząstek stawowych
-powikłania: uszkodzenie tkk. miękkich, nerwów, naczyń. Później zwichnięcia nawrotowe, nawykowe, zwyrodnienia w stawie.
-leczenie zwichnięć:
*objawy kliniczne: zniekształcenie stawu, zniesienie ruchów czynnych, przymusowe ułożenie kończyny,
*leczenie:
1. wczesna repozycja (w znieczuleniu ogólnym)
2.unieruchownienie kończyny w ustawieniu fizjologicznym
3.okres gojenia uszkodzeń torebkowo więzadłowych 4-10 tyg.
IV ZŁAMANIA
Przerwanie ciągłości kości na skutek urazu bezpośredniego lub pośredniego.
Podziały: topograficzne-trzon, nasada, występy kostne.
Rodzaje złamań:
Poprzeczne, skośne, spiralne, wieloodłamowe, typu „zielonej gałązki”, ze zmianą osi, kompresyjne, z oderwaniem nasady, zmęczeniowe (stawy stopy), z przemieszczeniem.
>Rodzaje złamań kończyn:
Całkowite, częściowe, otwarte (z uszkodzeniem skóry i tkanek miękkich), zamknięte, złamania stawowe, śródstawowe.
>Czynniki wpływające na gojenie złamań:
-wiek pacjenta,
-stopień przemieszczenia,
-typ złamania,
-umiejscowienie złamania,
-ukrwienie okolicy złamania,
-współistniejące schorzenia
>Najczęstsze przyczyny złamań:
-upadek,
-zgniecenie,
-wypadek samochodowy,
-wypadek na rowerze,
-potrącenie przez pojazd,
-uraz sportowy,
-walka,
-przeciążenia, zmęczenie, schorzenia
>Mechanizm złamań:
-Bezpośredni: siła działa na kość. Najczęściej złamanie poprzeczne, skośne lub z odłamem pośrednim (klin), wieloodłamowe.
Pośredni: siła urazu działa przez inna kość, staw, ścięgno. Pociągnięcie, wygięcie, skręcenie, zgniecenie.
Czynniki sprzyjające złamaniom:
-osteoporoza,
-niedobory wit. D, C
-niedoczynność gruczołów przytarczyc,
-reumatoidalne zapalenie stawów,
-nowotwory-guzy pierwotne lub przerzuty.
Obraz kliniczny złamania:
-ból,
-zniekształcone kończyny,
-wylew krwawy, tarcie kostne, nieprawidłowa ruchomość,
-zaburzenia czynności
Powikłania pierwotne-w chwili wypadku.
Powikłania wtórne wczesne-transport, błędy I-pomocy (uszkodzenia naczyń, nerwów, narządów wewnętrznych, zakażenie rany przy złamaniu owartym).
Powikłania wtórne późne: wadliwy zrost, opóźniony zrost, martwica kości, przykurcz Volkmanna, zaniki mięśniowe, odleżyny, choroba Sudecka.
Kość-materiał wysokoplastyczny, odkształcenia zależne od dynamiki naprężeń. Pochłania część energii urazu. Gorsze są długotrwałe, niewielkie przeciążenia.
Wytrzymałość tkanki zbitej kości:
-ściskanie – 150 N/cm²
-rozciąganie – 100 N/cm²
-skręcanie – 60 N/cm²
Np. kość piszczelowa wytrzymuje nacisk osiowy ok. 2 ton.
Metabolizm kości-część organiczna komórki – osteoblasty, osteoklasty, osteocyty (2%masy), macierz kostna z włókien kolagenowych (95%), białka niekolagenowe i proteoglikany (5%).
Osteoblasty (komórki tworzące kość) tworzą osteoid (niezmineralizowaną tkankę kostną)-mineralizacja-zatopiony w nim osteoblast zamienia się w osteocyt.
Kość beleczkowa-gabczasta (rysunek)
Powstawanie zrostu kości:
Wytwarza się skrzep w okolicy złamania i w szparze złamania. W nim rozrasta się tkanka łączna i naczynia krwionośne. 2-3 tyg – pojawiasie tkanka ziarninująca-poczatek młodej kostniny łączącej odłamy. Po ok. 2 mies. powstaje zrost włóknisty. Stopniowo zmienralizowany-powstaje dojrzała tkanka kostna.
>Leczenie złamań:
1.natychmiastowa anatomiczna rekonstrukcja, nastawienie odłamów kostnych
2.dokładne i nieprzerwane unieruchomienie złamania aż do uzyskania zrostu kostnego
3.jak najszybsze rozpoczęcie czynności (łaczenie z uszkodzonym odcinkiem).
>Rodzaje unieruchomienia:
1.zewnętrzne-opatrunek gipsowy, szyny ortopedyczne, aparaty do docisku zewnętrznego
2.wewnętrzne-płytki, śruby, druty, gwoździe śródszpikowe itp.
3-wyciąg szkieletowy
>Fizjoterapia w okresie unieruchomienia:
-nauka odciążania okolicy ciała narażonych na ucisk, odleżyny.
-zapobieganie zakrzepom, powikłaniom:
*ćw. oddechowe,
*ćw. ogólnie-usprawniające,
*ćw. izometryczne mięśni
*zapobieganie zanikom mięśniowym, przykurczom,
*kontrola ukrwienia
>Ocena fizjoterapeutyczna
-wywiad od pacjenta skierowanego przez chirurga
-ocena radiologiczna zrostu
-badanie kończyny chorej-oceniamy:
*obrzęki, występowanie bólu
*zmiany troficzne
*zaniki mięśniowe
*odleżyny
*tętno powyżej i poniżej złamania
*zakres ruchów biernych i czynnych w stawach
>Cel leczenia rehabilitacyjnego:
-zmniejszeni bólu
-zmniejszenie obrzęku
-przywracanie zakresu ruchów i siły mięśniowej
-przywracanie samodzielności w życiu codziennym,
-chodzenie (po urazach kończyn dolnych)
>Środki stosowane w rehabilitacji:
-leczenie farmakologiczne-środki p/bólowe i poprawiające zrost,
-fizykoterapia – TENS, ciepłolecznictwo, masaż, kąpiele wirowe, masaż odprowadzający
-kinezyterapia - ćw. czynne, wspomagane ćw. ułożeniowe, reedukacja mm, ćw. nerw-mięś, ćw. zwiększające zakres ruchów w stawach
-sprzęt rehabilitacyjny-kule, laski
5
wjbcrew