Barwa głosu.pdf

(516 KB) Pobierz
146093160 UNPDF
rOzDzIAł I • Coś znaCzyć
Dzie­czy­ka
śpie­ająca
do lustra,
Jea­ E. Liotard 1
aparat mowy
Do naszych uszu dociera każdego dnia gąszcz dźwię­
ków. Ale człowiek ma niezwykłą umiejętność odróżniania
jednych od drugich, potrai na przykład skoncentrować
się i słyszeć przebieg tylko jednej rozmowy na korytarzu
pełnym zgiełku. Potrai też rozpoznać drobne, pojedyncze
dźwięki wypowiadane w długim ciągu innych oraz wśród
szumów, trzasków i zgrzytów. Układ słuchowy człowieka
dobrze reaguje na dźwięki uporządkowane, na przykład
w formie muzyki. Dlatego słuchanie harmonijnej gry na
instrumentach sprawia nam przyjemność.
Tworzywem dźwięków jest powietrze, które drgając,
układa się w fale głosowe. Mowa ludzka również jest prze­
twarzana na takie fale, a następnie rozkodowywana przez
aparat słuchowy odbiorcy w postaci zrozumiałych słów.
zadania
1. a)Połóżrękęnaśro­kuklatkipiersiowejiswobo­nie,powoliw­ma­
wiajkaż­­zzapisan­chw­razów.
kultura
pokolenie
dziedzictwo
dorobek
b)Wjakisposóbw­powia­aszsłowa:w­­chająccz­w­­­chając
powietrze?
c)Zaobserwujpracępłuctużprze­rozpoczęciemmówienia.Zapisz
je­noz­aniow­wniosek.
2. a)Prz­staw­łońw2–3­cent­metrowejo­ległościo­ust.Nierusza­
jącjej,w­mawiajkilkakrotnie,krótko,każ­ązgłosekoznaczon­ch
zapisan­miniżejliterami.
p
k
o
t
w
e
s
b
a
1 Jean E. Liotard
–wym.[liotar]
–malarzszwajcarski,
1702–1789.
b)Cz­strumieńpowietrzao­czuwan­na­łoniwczasiew­ma­
wianiaposzczególn­chgłosekjesti­ent­czn­,cz­różn­?
c)Spraw­ź,wjakączęść­łoniu­erzaw­­ostającesięzustpowie­
trze.Cz­zawszetraiawtosamomiejsce?
­)Sformułujustniewniosekw­nikając­ztegoćwiczenia.
146093160.004.png
aparat mowy
Funkcjęaparatugłosowegoczłowiekapełnijegoaparato­­echow­.
Działaonpo­obniejak­ęt­instrumentmuz­czn­.Dwawielkie
miech­– płuca –tłocząpowietrze­osterczącejkugórzerur­,cz­li
tchaw­cy .Jejzakończeniemjest krtań ,któramożeb­ćotwartalub
zamkniętaprzez­wapłat­mięśni,zwanewiąza­łamialbo struna­
m­ gł­s­wym­ .Drgającewiąza­łasąźró­łemlu­zkiegogłosu.Po
przepchnięciusięmię­z­nimipowietrzeprze­ostajesię­o jamy
gardł­wej ,azniej­o jamy ustnej ,czasamirównież­o n­s­wej .
Tchawica,krtań,jamagar­łowa,nosowa,azwłaszczaustnapełnią
funkcjępu­łarezonansowego,które–takjakwinstrumentach
–służ­wzmocnieniu­źwięku.
teoria
3. Dokła­nieprzeanalizujr­sunekprze­stawiając­narzą­­mow­,
anastępniepokaż,g­ziemaszpłuca,tchawicęorazwktór­m
miejscumieścisiękrtań.
zadania
podniebienie miêkkie
podniebienie twarde
jama nosowa
górna warga
górne zêby
górne dzi¹s³a
dolna warga
dolne zêby
dolne dzi¹s³a
œrodkowa czêœci
jêzyczek
jêzyka
tylna
nag³oœnia*
krtañ
wi¹zad³a g³osowe
* ruchoma chrz¹stka
zamykaj¹ca wejœcie do krtani
w czasie jedzenia i picia
czêœci ruchome
Schemat
­arządó­ mo­y
czêœci nieruchome
przednia
146093160.005.png 146093160.006.png
 
10
rOzDzIAł I • Coś znaCzyć
4. Weźlusterko,otwórzszerokoustaiobejrz­jswojąjamęustną.
Którezzaznaczon­chnar­sunkunarzą­ówmow­sąwi­oczne
wlusterku?
5. Jaksą­zisz,­laczegowiąza­łagłosowenaz­wam­również„stru­
namigłosow­mi”?
6. a)Patrzącwlusterko,w­mówkilkakrotniegłoskioznaczonew­­
mienion­militerami.
l, r, t, d, n
b)Wskażnajbar­ziejruchliw­narzą­mow­.W­jaśnij,­laczego
nazwategonarzą­ujests­nonimemw­razu mowa .
7. a)Ponowniespójrzwlusterkoiw­mówgłoskioznaczonezapisa­
n­miniżejliterami.
u, o, a, i, e, y, w, b, m, dz, t, c, ć, k
b)W­bierzspośró­w­mienion­chokreśleńte,któreopisująsposób
poruszaniasięiukła­aniawarg.
wysuwają się do przodu, zbliżają się do dziąseł, wznoszą się do
podniebienia twardego, zaokrąglają się, spłaszczają się, zwierają
się, przylegają do dolnych zębów, przymykają się
8. Osob­głuchoniemelubnie­osł­szącepotraiącz­taćzruchuwarg.
Spróbujit­.Poprośkoleżankę(kolegę),ab­obróciłasię(obrócił
się)twarzą­ociebieiw­mówiła(w­mówił)„bezgłośnie”je­ną
zgłosekoznaczon­chliterami: o , a , m , p , r , n , c .Spróbujo­ga­nąć,
którąznichw­mówiła(w­mówił).Zamieńciesiępotemrolami.
teoria
Wjamiegar­łowejiustnejznaj­ująsię:
a) narządy ruch­me –po­niebieniemiękkie(t­lne),jęz­k,szczę­
ka­olnaiwargi;
b) narządy n­eruch­me –po­niebienietwar­e(prze­nie),­ziąsła,
szczękagórna.
Dziękiruchomnarzą­ówpowietrzezostajewprawionew­rgania,
któreprzenosząsięwformiefalgłosow­chi­ocierają­oucha
o­biorc­.Ww­nikutegoprocesusł­sz­m­­źwiękimow­.
Artykulacją naz­wam­ukła­iruch­narzą­ówmow­po­czas
w­mawiania­anejgłoski.
146093160.001.png
aparat mowy
11
9. a)Zaznacznar­sunkuprzer­wanąliniąwsz­stkie­rogi,któr­mi
powietrzemożew­­ostawaćsięzpłucnazewnątrz.Strzałkąwskaż
kierunektegoruchu.
b)Po­pisznaschemacieruchomenarzą­­mow­.
zadania
10. Uzupełnijprz­toczon­fragmentksiążkipt.„Naukaojęz­ku­la
polonistów”właściw­miw­razami.
W powstawaniu dźwięków mowy biorą udział trzy grupy narzą-
dów mowy: płuca wraz z tchawicą, ………………………, w której
znajdują się wiązadła głosowe, oraz nasada, czyli jama gardłowa,
nosowa i …………………………. wraz ze znajdującymi się w niej
narządami, tzn. wargami, zębami, dziąsłami, ………………. .
(Danuta Bartol-Jarosińska, Stanisław Dubisz, Jerzy Podracki,
Józef Porayski-Pomsta, Elżbieta Sękowska)
to warto wiedzieć
Słowo artykułować jest często nadużywane w prasie, radiu lub telewizji.
W wielu sytuacjach można je zastąpić innym wyrazem, np.
Prelegenci 2 niezbyt jasno artykułują (lepiej: przedstawiają, wyrażają)
swoje poglądy polityczne . Uczniowie zbyt rzadko artykułowali (lepiej: wy-
rażali) swoje życzenia .
Poprawne są zdania: Dzieci najpóźniej zaczynają artykułować głoski
k, g, ch. Głoska g jest artykułowana przy zsuniętych wiązadłach głosowych.
2 Prelegent –osoba
wygłaszającaodczyt
publiczny,wykład.
146093160.002.png
20
rOzDzIAł I • Coś znaCzyć
spÓłGłoski
zadania
1. a)W­mówkrótkoiw­raźniekaż­ągłoskęzpierwszego,anastęp­
niez­rugiegoszeregu.
a, e, o, i, y, u
b, c, f, g, m, s, t, z
b)Cz­wsz­stkiegłoskisącz­st­mi,poje­­ncz­mi­źwiękami?
O­powie­źuzasa­nij.
2. a)Weźlusterkoipatrzącwnie,w­mówkrótkogłoskę b ,ana­
stępniegłoskę t .
b)Cz­narzą­­mow­wczasiew­mawianiagłoseksąotwarte,
cz­zwartealboprz­mknięte?Zwróćuwagęnaruch­jęz­kaoraz
ukła­warg.
c)Opiszkrótkozachowaniewi­oczn­chwlusterkunarzą­ów
mow­.
­)Głośnokrz­knijgłoskę b lub t .Oceńefekt­.
Deinicja
Prz­znaczn­mzwieraniusięizbliżaniunarzą­ówmow­nie
powstająjużcz­ste,­onośne­źwięki,leczgorzejsł­szalne
szmer­albopołączeniaszmerówi­źwięków.Głoskitakie
naz­wam­ spółgł­skam­ .
zadanie
3. W­piszwsz­stkiespółgłoskipolskiegoalfabetu: b , c , ć it­.
teoria
Wjęz­kupolskimw­różniam­spółgłoskitwar­eimiękkie.
Spółgł­sk­ twarde ,np. s , z , n , p , b , sz , ż , cz , dż ( s arna, z ero, n os,
p ająk, b rak, sz um, ż aba, cz as, dż em),powstają,kie­­śro­kowa
częśćjęz­kajesto­­alonao­po­niebieniatwar­ego.
Spółgł­sk­ m­ękk­e powstają,kie­­śro­kowaczęśćjęz­kazbliża
się­opo­niebieniatwar­egolubgo­ot­ka.Wtakisposóbsąar­
t­kułowanespółgłoski: ś , ź , ć , dź , ń ,oznaczanewpiśmiena­wa
sposob­:
1. ś lub, ź ró­ło, ć wikła, dź więk,sło ń ;
2. s­ ostra, z­ ęba, c­ emno, dz­ eń, n­ ebo.
146093160.003.png

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin