1 Proces gospodarowania
1.1 Potrzeby i środki zaspokojenia potrzeb ?????????
1.2 Produkcja i czynniki produkcji
Trzy czynniki produkcji: ziemia ( pow. i bogactwa naturalne w niej zawarte), kapitał ( wynik procesu produkcyjnego np.: maszyna, który służy nam do wytworzenia innych dóbr) , praca
Inne czynniki produkcji: organizacja, technologie , przedsiębiorczość
1.3 Krzywa transformacji ( granica możliwości produkcyjnych )
Przedstawia jakie ilości poszczególnych dóbr gospodarka może wytworzyć przy danych zasobach i danym poziomie rozwoju technologii . Pkt znajdujące się na krzywej ilustrują alokacje efektywne tzn osiągalne. Pkt znajdujące się powyżej krzywej są nieosiągalne przy danej technologii i zasobach .
Wykres
1.4 Istota wyboru ekonomicznego. Koszty alternatywne
Koszt alternatywny jest to koszt utraconych możliwości, jest to koszt najlepszy spośród niewybranych możliwości
1.5 Racjonalność gospodarowania
W ekonomii postrzegamy jednostkę jako racjonalną a tą racjonalność rozumiemy jako poprawne rozumowanie i skuteczne działanie. Sposób postępowania podmiotów gospodarczych, które uświadamiając sobie cel swojej działalności oraz ograniczoność środków służących jego realizacji dążą do uzyskania maksymalnych efektów przy określonych nakładach lub minimalizacji nakładów ponoszonych dla osiągnięcia założonego efektu. Podział racjonalności :
-rzeczowa ( polega na skuteczności działania zależnie od adekwatności wiedzy o rzeczywistości w ogóle.
-metodologiczna ( oznacza poprawność wyboru z pkt widzenia takiego poziomu wiedzy jaki posiada podmiot działający
- instrumentalna ( dotyczy środków i metod)
- teleologiczna ( dotyczy celów )
2 Rynek i gospodarka rynkowa
2.1 Istota i rodzaje rynków
Rynek jest to zespół mechanizmów umożliwiający kontakt producentów z konsumentami w procesie wymiany dóbr i usług. Rynek rozwiązuje 3 podstawowe problemy: co i ile będzie produkowane, decydują o tym pieniężne wybory konsumentów, w jaki sposób produkować, decyduje o tym konkurencja pomiędzy producentami, dla kogo produkować, decydują o tym dochody konsumenta: ich chęci nabycia i preferencje
Podział rynków: rynek dóbr i usług konsumpcyjnych oraz rynek czynników wytwórczych ( produkcji),
-ze względu na zasięg: rynek lokalny,krajowy i rynek międzynarodowy (grupa krajów), i rynek światowy
-ze wzgl na liczbę podmiotów: wolnokonkurencyjny ( działa na nim nieograniczona liczba sprzedawców ) , konkurencja monopolistyczna ( na rynku wyst względnie duża liczba dostawców, konkurencja monopsonowa( na rynku wyst stosunkowo duza liczba nabywców , oligopol (dobra lub usługi dostarcza kilka lub kilkanaście przedsiębiorstw ), oligopson ( nabywcami dóbr i usług jest kilka lub kilkanaście przedsiębiorstw, monopol pełny/absolutny ( wyst 1 sprzedawca , monopson pełny ( 1 nabywca )
-ze względu na legalność: legalne ( białe) , półlegalne ( szare ) , nielegalne (czarne)
2.2 Popyt i podaż oraz czynniki je określające
Popyt jest to ilość dobra lub usługi jaką konsumenci chcą nabyć przy różny poziomie ceny. Obrazem graficznym popytu jest krzywa popytu. Wielkość popytu jest to ilość dobra lub usługi jaką konsumenci chcą nabyć przy danej cenie. Obrazem wielkości popytu jest punkt na krzywej popytu.
Determinanty popytu: cena , pozacenowe determinanty popytu: dochody, cena dóbr substytucyjnych i komplementarnych, przewidywania cen w przyszłości, gusta konsumentów, struktura demograficzna.
Podaż jest to ilość oferowanego dobra lub usługi przy różnym poziomie ceny. Obrazem graficznym podaży jest krzywa podaży. Wielkość podaży jest to ilość oferowanego dobra lub usługi przy danej cenie. Obrazem wielkości podaży jest punkt na krzywej podaży.
Determinanty podaży : cena, pozacenowe determinanty podaży: cena czynników produkcji, technologia, podatki, subsydia, przewidywania co do ceny, eksport/import (polityka celna)
s
2.3 Elastyczność popytu i podaży
Elastyczność popytu: nazywamy relację wyrażoną w % zmiany wielkości popytu do % zmiany czynników wywołujących tą zmianę. Czynniki to – cena ( cenowa elastyczność popytu, dochód ( doch.. elas pop ) , mieszana ( el pop ).
Stopień reakcji wielkości popytu na określone dobro ( lub usługę ) na zmianę ceny nazywamy cenową elastycznością popytu.
Dochodowa elastyczność popytu określa jaka będzie zmiana popytu na dane dobro przy zmianie dochodów. ( % zmiana wielkości popytu do % zmiany dochodów )
Mieszana elastyczność dochodów jest to % zmiana popytu na dobro X do % zmiany ceny dobra Y.
Cenowa elastyczność podaży: jest to stopień reakcji podaży na zmiany cen. Jest ona reakcją % zmiany wielkości podaży do % zmiany ceny.
Determinanty elastyczności podaży: możliwości i koszty magazynowania towarów, istnienie lub nieistnienie substytutów i dóbr komplementarnych w procesie produkcji, cena ( przy niższej cenie podaz jest b. elastyczna) , czas ( czym dłuższy czas tym podaż b. elastyczna ).
2.4 Prawo popytu i podaży
Prawo popytu:
Wraz ze wzrostem ceny ilość zapotrzebowanego dobra zmniejszy się i wraz ze spadkiem ceny ilość zapotrzebowanego dobra rośnie przy założeniu ceteris paribus ( przy innych czynnikach niezmienionych).
Prawo podaży:
Wraz ze wzrostem ceny ilość oferowanego dobra wzrasta i wraz ze spadkiem ceny ilość oferowanego dobra maleje przy założeniu ceteris paribus.
2.5 Równowaga rynkowa i cena równowagi rynkowej
Równowaga rynkowa jest to taka sytuacja kiedy rozmiary popytu odpowiadają rozmiarom podaży ( pkt przecięcia krzywej podaży z krzywą popytu). Jest to pkt równowagi rynkowej a cenę p przy której dochodzi do zrównania wielkości popytu i podaży nazywamy cenę równowagi rynkowej.
3 Teoria zachowania gospodarstwa domowego
3.1 Funkcje gospodarstwa domowego :
- są one odbiorcami (nabywcami) dóbr i usług dostarczanych przez przedsiębiorstwa i instytucje, z tej funkcji wynika przepływ strumienia dóbr i usług z przedsiębiorstwa do gospodarstw domowych i strumienia płatności z gospodarstw do przedsiębiorstw. W proces ten może być zaangażowane również państwo jeśli pewne dobra i usługi dostarczane są gosp dom bezpłatnie lub tylko częściowo płatne.
- są one dostarczycielami czynników wytwórczych dla tychże przedsiębiorstw i instytucji, z tej funkcji wynika przepływ czynników wytwórczych z gosp dom, których są własnością do przedsiębiorstw i przepływ dochodów z tytułu udostępnienia tych czynników z przedsiębiorstw do gosp dom. Włączenie w ten proces państwa odbywa się przez system podatkowy.
3.2 Wybór między dobrami- krzywa obojętności konsumenta
Krzywa obojętności konsumenta zwana także krzywą jednakowej użyteczności przedstawia różne kombinacje ilościowe z dóbr ( koszyków konsumpcji ) spośród których wybór dla konsumenta jest obojętny , gdyż daje mu taki sam poziom użyteczności całkowiej.
3.3 Ograniczenia wyboru gospodarstwa domowego ( nie jestem pewny czy o to chodzi )
Linia ograniczenia budżetowego przedstawia kombinacje dóbr, które mogą być zrealizowane przy danym dochodzie pieniężnym i danych cenach. Każdy pkt na lini budżetu wyczerpuje cały dochód gospodarstwa domowego.
3.4 Równowaga gospodarstwa domowego ( optimum konsumenta)
Optimum konsumenta jest to punkt styczności lini ograniczenia budżetowego z najwyżej położoną krzywą obojętności.
4 Przedsiębiorstwo w gospodarce rynkowej
4.1 Cel działania i formy organizacyjne przedsiębiorstw:
Przedsiębiorstwo określa się jako instytucję systemu ekonomicznego, w której zostały zorganizowane zasoby produkcyjne w celu pomnażania wyłożonego kapitału, czyli osiągnięcia zysku. Jest podmiotem gospodarującym o charakterze zarobkowym(dochodowym) tzn. jest nastawione na zysk !!Dążenie do osiągniecia zysku towarzyszy niezmiennie ryzyko (strata).Przedsiębiorstwo rynkowe opiera swe decyzje na zasadzie gospodarności.
Za miarę wielkości przedsiębiorstwa przyjmuje się najczęściej liczbę zatrudnionych pracowników, wartość produkcji sprzedanej lub wartość zaangażowanego kapitału. Wg GUS przedsiębiorstwo małe zatrudnia do 50 pracowników, średnie od 51-500, duże to ponad 500.
Przedsiębiorstwa państwowe – sektor ten sprowadza się najczęściej do przedsiębiorstw lub instytucji usługowych ( szkolnictwo, służba zdrowia, adm , usługi komunalne, itd. I nielicznych przedsiębiorstw produkcyjnych głównie zbrojeniowych. Sektor ten składa się z 2 częsci: niekomercyjnej i komercyjnej. Przedsiębiorstwa które świadczą usługi niekomercyjne dostarczają usługi za darmo lub po cenie pokrywającej koszty ich świadczenia . Komercyjna częśc sektora państwowego dostarcza dóbr lub usług po cenie pokrywającej koszty + umiarkowany zysk (dot usług transportowych, dostarczania energii…)
4.2 Spółki i ich rodzaje
Spółki akcyjne ( korporacje) są podstawową formą organizacyjną przedsiębiorstwa we współczesnym świecie. Jest własnością wielu pojedynczych posiadaczy akcji i ma osobowość prawną. Może we własnym imieniu i na własny rachunek sprzedawać, kupować, produkować dobra i świadczyć usługi oraz zawierać kontakty. Ponadto korporacja korzysta z prawa ograniczonej odpowiedzialności, każdy z jej właścicieli odpowiada finansowo do pewnej granicy( do wysokości kapitału ulokowanego w zakupionych akcjach). Dochodem z tytułu posiadania akcji jest dywidenda
Spółka cywilna: jest najprostszą formą zorganizowanego współdziałania 2 lub wiecej osób w celu wspólnej realizacji określonego działania gospodarczego. Wspólnikiem może zarówno osoba fizyczna jak i prawna. Spółka cywilna nie ma osobowości prawnej. Każdy ze wspólników wnosi wkład oznaczony w umowie i jest współwłaścicielem majątku spółki. Za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiadają solidarnie również majątkiem osobistym. Każdy wspólnik uprawniony jest do równego udziału w zyskach i stratach bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Może być założona na czas określony lub nie .
Spółka cicha; spółka cicha jest taką umową w której wspólnik cichy zobowiązuje się do wniesienia wkładu na rzecz przedsiębiorcy prowadzącego działalność gosp. w zamian za odpowiedni udział w zyskach. Wspólnik cichy uczestniczy w stratach jakie przynosi działalność ale udział w stratach jest ograniczony do wniesionego wkładu. Ponosi także odpowiedzialność za zobowiązania wobec wierzycieli.
Spółka jawna: jest spółką osobową , prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą , nie ma osobowości prawnej jej majątek jest majątkiem odrębnym nie wchodzi w zakres majątków osobistych wspólników. Kodeks wymaga wpisu do rejestru , zawarcie umowy spółki jawnej wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności. Wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki jawnej całym swoim majatkiem bez zadnych ograniczeń solidarnie z pozostałymi wspólnikami.
Spółka komandytowa: jest spółką osobową mającą na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą w której za zobowiązania spółki wobec wierzycieli odpowiada bez ograniczeń co najmniej 1 wspólnik ( komplementariusz) a odpowiedzialność co najmniej 1 wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona. Nie ma osobowości prawnej , do jej zawarcia wymagany jest akt notarialny , powstaje z chwilą wpisania do rejestru handlowego. Istotną cechą odróżniajacą spółkę komandytową od jawnej jest to że sytuacja prawna wspólników jest różna w zależności od tego czy zajmują oni pozycję komplementariuszy czy komandytariuszy. Komplementariusze odpowiadaja za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem bez ograniczeń natomiast komandytariusze odpowiadają za zobowiązania tylko do wyskości sumy komandytowej która powinna być ujawniona w rejestrze.
Spółka komandytowo-akcyjna; spółka K.A. jest spółką osobowo-kapitałową , mającą na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której za zobowiązania spółki wobec wierzycieli co najmniej 1 wspólnik odpowiada bez ograniczeń (komplementariusz) a co najmniej 1 wspólnik jest akcjonariuszem. Jej Kapitał powinien wynosić min 50 tys zl. Komplementariusz i akcjonariusz uczestniczą w zyskach spółki proporcjonalnie do wkładów wniesionych do spółki chyba że statut stanowi inaczej.
Spółka partnerska: jest to spółka osobowa utworzona przez wspólników ( partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu, prowadząca działalność pod własną firmą. Partnerami w spółce mogą być wyłącznie osoby fizyczne.( adwokaci, aptekarze architekci biegli rewidenci księgowi lekarze itp. Itd. Wspólnicy spółki partnerskiej ponoszą odpowiedzialność za sprawy prowadzone przez siebie a nie odpowiadają za błędy partnerów.
Spółki kapitałowe :
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ( spółka z.o.o) nabywa osobowość prawną z chwilą wpisu do rejestru handlowego, może być utworzona przez 1 lub wiecej osób, umowa w formie aktu notarialnego, ustawowe min kapitałowe- 50 tys zl. Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania ograniczona do wysokości posiadanych udziałów, spółka odpowiada wobec wierzycieli za powstałe zobowiązania całym swoim majątkiem
Spółka akcyjna: ) nabywa osobowość prawną z chwilą wpisu do rejestru handlowego,
Kapitał akcyjny (zakładowy) powinien wynosic min 500 tys zł . Akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki , odpowiedzialność ograniczona jest do wysokości posiadanych akcji, spółka odpowiada wobec wierzycieli za powstałe zobowiązania całym swoim majątkiem
Spółki z udziałem zagranicznego kapitału ( joint ventures –wspólne ryzyko ); są to inwestycje bezpośrednie kapitału zagranicznego
4.3 Źródła finansowania spółek akcyjnych
Źródła zwiększania kapitału korporacji można podzielić na 2 rodzaje:
- wewnętrzne ( amortyzacja i zyski pozostałe po wypłacie dywidendy)
- zewnętrzne ( kredyty bankowe, pożyczki hipoteczne, przyłączenie innych przedsiębiorstw (fuzje), emisja akcji i obligacji). Zysk spółki, który pozostaje po wypłaceniu dywidendy jest podstawowym i najpewniejszym źródłem zwiększania kapitału własnego. Kredyty bankowe stanowią pomocniczą ale nie zasadniczą formę powiększania kapitału. Rynek kredytu długoterminowego ściśle obserwuje zmiany relacji między kapitałem własnym danej spółki, wykorzystywanym przez nią, a kapitałem obcym ( pożyczonym) . Jeśli udział kredytów w całkowitym kapitale spółki zaczyna systematycznie wzrastać to szanse uzyskania dalszych kredytów długoterminowych będą się zmniejszać. Podobnie jak z ekspansją kapitału spółki przez przyłączenie kapitałów innych spółek. Okresowo taki wzrost jest możliwy i zauważany w statystyce. Najważniejszą barierą jest tu jednak ustawodawstwo antymonopolowe, ograniczające proces łączeń. Pewną część funduszów zewnętrznych stanowią papiery wartościowe- akcje, obligacje, hybrydy i opcje. W odróżnieniu od akcji która zapewnia zmienny dochód w postaci dywidendy , uzależniony od zysku korporacji, obligacje jako papiery wartościowe procentowe zapewniają na określonych zasadach procent ( odsetki) od zaciągniętego przez korporację długu, który jednak musi być spłacany w określonym czasie niezależnie od pozycji finansowej firmy, w przeciwnym wypadku korporacja może być pozwana do sądu jako dłużnik.
4.4 Skutki dominacji wielkich korporacji na rynku wewnętrznym
Rozwój wielkich korporacji spowodował daleko idące przemiany w sferze produkcji , w strukturze rynku oraz w systemie dystrybucji dochodów społeczeństw rozwiniętych gospodarczo. Jeśli chodzi o sferę produkcji korporacje umożliwiły realizację na niespotykaną dotąd skalę postępu technicznego, rozwinęły masową produkcje dobór przy wykorzystaniu nowoczesnych metod organizacji pracy, co wpłynęło na znaczny wzrost wydajności pracy. Równolegle z rozwojem systemu korporacyjnego dokonywał się proces centralizacji kapitału. Polega on na łączeniu kapitałów już istniejących w ramach większych przedsiębiorstw oraz dzięki połączeniu kilku przedsiębiorstw w jedną korporację. Rozwój systemu korporacyjnego spowodował radykalne zmiany strukturze rynku, mianowicie rynek wolnej konkurencji przekształcił się w rynek oligopolistyczny. Korporacje działające na rynku oligopolistycznym mają możliwość wpływania na wysokość cen. Inną cechą charakterystyczną dla wielkich korporacji jest ich ekspansja wykraczająca daleko poza jedną gałąź produkcji. Są to przedsiębiorstwa działające równocześnie na kilku gałęziach obejmujących różne fazy produkcji od wytwarzania surowców przez przetwórstwo az po dystrybucję. Inwestowanie kapitału w kilku dziedzinach zmniejsza ryzyko poniesienia strat w razie załamania się popytu w jakiejś sferze działalności. Dominacja wielkich korporacji przynosi także niekorzystne konsekwencje: korporacje osiągnęly tak znaczną siłę ekonomiczną w podejmowaniu węzłowych decyzji gospodarczych, ze nie znajdywały przeciw wagi ani w masie przedsiębiorstw indywidualnych ani w aparacie państwowym, naruszona została równowaga społeczna, drobne przedsiębiorstwa indywidualnych właścicieli zostały zepchnięte do sfery usług i na margines poszczególnych gałęzi przemysłu przetwórczego, nie majac wpływu ani na poziom cen ani płac.
4.5 Korporacje międzynarodowe
Cechą charakterystyczną korporacyjnej formy przedsiębiorstwa jest jej ekspansja poza granice własnego kraju. Rozszerzając swoją działalność produkcyjną lub usługową poza granice kraju przedsiębiorstwo przekształca się w przedsiębiorstwo międzynarodowe. Korporacja miedzynarodowa jest z reguły wielkim przedsiębiorstwem, posiadającym własne filie produkcyjne lub usługowe w wielu krajach, które tworzą wraz z przedsiębiorstwem macierzystym jeden zintegrowany kompleks gospodarczy. Zwiększenie i rozszerzenie przez korporacje produkcji poza granicami własnego kraju przez bezpośrednie inwestowanie kapitału pociąga za sobą transfer najnowszej techniki i technologii oraz metod organizacji i zarządzania, w związku z czym ma daleko idące konsekwencje dla funkcjonowania gospodarek poszczególnych krajów. Korporacje międzynarodowe charakteryzują się następującymi cechami : zajmują dominującą pozycję w swoim kraju, rozporządzają ogromnym kapitałem umożliwiającym im podjęcie w innych krajach produkcji na wielką skalę i opanowanie rynku kraju , który je przyjmuje , mają przewagę techniczną nad nad przedsiębiorstwami kraju przyjmującego , rozporządzają nowoczesną organizacją umożliwiającą uruchomienie efektywnej produkcji na wielką skalę, dysponują wykwalifikowana kadrą .
TEORIA PRODUKCJI
1. Krótkookresowa i długookresowa funkcja produkcji
Do prowadzenia działalności produkcyjnej przedsiębiorstwa potrzebne są określone zasoby produkcyjne:
- praca (stanowiąca produkcyjne wykorzystanie siły roboczej),
- środki rzeczowe: środki pracy i przedmioty pracy,
- technologia.
Środki rzeczowe dzielimy na:
- środki trwałe, które zużywają się stopniowo, w wielu cyklach produkcyjnych (maszyny, urządzenia techniczne, budynki itp.), stopniowo ich wartość przenosi się na wytwarzane produkty;
- środki obrotowe, które zużywają się w jednym cyklu produkcyjnym i cała ich wartość przenosi się na wytwarzany produkt (zapasy surowców i materiałów).
Produkcja jest funkcją zużycia czynników produkcji, co nosi nazwę funkcji produkcji.
Funkcja produkcji przedstawia zależność między wielkością zużytych czynników produkcji a osiągniętym efektem w postaci wytworzonej produkcji.
P = F(x1, x2, x3, …, xn)
P – wielkość produkcji (ujęta wartościowo),
x1, x2, x3, …, xn – rodzaje czynników produkcji.
Wśród dużej liczby spotykanych w literaturze ekonomicznej postaci analitycznych funkcji produkcji najczęściej wykorzystywana jest funkcja potęgowa Cooba-Douglasa.
Y = AKα ۰ Lβ
Y – wielkość produkcji,
K – wielkość zaangażowanego kapitału,
L – zatrudniona siła robocza (wielkość nakładów pracy),
A, α, β – parametry oszacowane na podstawie materiału statystycznego (parametry te mierzą jaki procent przyrostu produkcji przypada na 1% przyrostu danego czynnika wytwórczego).
Założenia analizy funkcji produkcji w krótkim okresie czasu są następujące:
· istnieje tylko jeden czynnik zmienny – praca,
· istnieje jeden czynnik stały – kapitał,
· technologia produkcji jest dana (krótki okres zakłada brak zmian w obszarze technologicznym),
· czynniki produkcji mogą łączyć się ze sobą w różnych proporcjach,
· produkt jest jednorodny,
otrzymujemy jednoczynnikową funkcję produkcji:
P=F(L), c.p.
Oznacza ona, iż wielkość produkcji jest tym większa (c.p.), im więcej pracowników zatrudnia przedsiębiorstwo.
Założenia analizy funkcji produkcji w długim okresie czasu są następujące:
· wszystkie czynniki są zmienne,
· dla producenta istotnym jest szukanie optymalnej kombinacji czynników zmiennych wykorzystywanych do produkcji,
· mamy do czynienia z dwuskładnikową funkcją produkcji, obejmującą zmiany czynnika pracy i kapitału,
· zmienia się technologia produkcji.
2. Prawo wydajności nieproporcjonalnej i proporcjonalnej
Prawo nieproporcjonalnego przychodu (nieproporcjonalnej wydajności) mówi, że jeżeli zwiększamy nakłady tylko niektórych czynników wytwórczych, potrzebnych do produkcji danego dobra, pozostawiając inne czynniki w ilości nie zmienionej (stałe), to otrzymany produkt będzie
- wzrastał początkowo więcej niż proporcjonalnie (odcinek BE),
- następnie proporcjonalnie,
...
Atramm_ent