KOLECKI (2).pdf

POJĘCIE I RODZAJE BEZPIECZEŃSTWA

NA POZIOMIE SPOŁECZNOŚCI LOKALNYCH

Z PUNKTU WIDZENIA STRAŻY MIEJSKICH

I GMINNYCH

Hubert KOŁECKI

1. Tytułowa tematyka obecnej konferencji, dotycząca ochrony bezpieczeń-

stwa publicznego, realizowanego przez Straże Miejskie i Gminne, może być

rozumiana wielorako, a mianowicie – jako:

1)rozwój pojęcia „bezpieczeństwa” (głównie jego zakresu) – w opracowa-

niach naukowych i w praktyce,

2) wskazanie elementów bezpieczeństwa , wymagających naukowego ich

określenia, a zwłaszcza: rodzajów, celów, zadań, obszarów, płaszczyzn,

kierunków, form, etapów – działań na rzecz poprawy bezpieczeństwa,

3) rozwój przedsięwzięć w zakresie poprawy bezpieczeństwa: od przed-

sięwzięć tradycyjnych (klasycznych, konwencjonalnych), poprzez przed-

sięwzięcia aktualnie realizowane i wdrażane do przedsięwzięć planowa-

nych,

4) obraz, stan i sposoby praktycznej realizacji „bezpieczeństwa” oraz ocena

jego elementów i ich doskonalenie w konkretnych środowiskach (w tym

– lokalnych) .

5) Niniejsze opracowanie dotyczy samego pojęcia bezpieczeństwa – możli-

wego jego rozumienia, zakresu i rodzajów.

2. Pojęcie i zakres „bezpieczeństwa” wewnętrznego

Bezpieczeństwo wewnętrzne może być rozpatrywane na różnych pozio-

mach oraz w różnych zakresach i aspektach – m.in.:

1) z punktu widzenia praw jednostki (obywatela): czego ma prawo oczeki-

wać jednostka od państwa, środowiska, pracodawcy i w miejscu pracy,

w szkole, w rodzinie itd. – aby czuć się bezpiecznie; jest to bezpieczeń-

stwo indywidualne jednostki (bezpieczeństwo osobiste, personalne) ,

1 prof. Hubert Kołecki, Katedra Kryminalistyki UAM.

2 Niniejsze rozważania nie dotyczą „zewnętrznego (militarnego) bezpieczeństwa” państwa. Świa-

domie pozostawiono je poza zakresem tego opracowania.

3 Por. na ten temat: Kowalski D., Kwiatkowski M., Zduniak A. (red.), Edukacja dla bezpieczeństwa.

Wybrane perspektywy, Wyd. O’CHIKARA, Lublin – Poznań, 2004, 442 ss. Zduniak A., Kryłowicz

M., (red.), Edukacja dla bezpieczeństwa. W rodzinie, szkole i pracy, Wyd. Dom Wydawniczy

ELIPSA, Warszawa – Poznań, 2004, 328 ss

Pojęcie i rodzaje bezpieczeństwa na poziomie społeczności lokalnych...

2) z punktu widzenia praw społeczeństwa : czego społeczeństwo ma pra-

wo oczekiwać od państwa, aby (jako zbiorowość) czuć się bezpiecznie;

jest to bezpieczeństwo zbiorowe obywateli,

3) z punktu widzenia konstytucyjnych obowiązków państwa wobec naro-

du, społeczności lokalnych i każdego obywatela (bezpieczeństwo kra-

jowe, lokalne i indywidualne) .

O tym jak szeroki i urozmaicony jest zakres pojęcia „bezpieczeństwo”,

świadczy różnorodność kontekstów pojęciowych w jakich ono występuje.

3. Podstawowe rodzaje bezpieczeństwa (państwowego,

lokalnego i społecznego)

Spośród wielu rodzajów bezpieczeństwa wewnętrznego, istotnych z punk-

tu widzenia państwa, społeczeństwa i obywateli, jako ważniejsze można wy-

mienić m.in.:

1. bezpieczeństwo publiczne

1.1. w miejscu zamieszkania, pracy i nauki,

1.2. w miejscach publicznych (parki, place, ulice),

1.3. zgromadzeń, manifestacji, imprez masowych,

1.4. w sytuacjach katastrof i klęsk żywiołowych,

2. bezpieczeństwo gospodarcze (ekonomiczno-finansowe) – wolne od:

niegospodarności, majsterkowania amatorów i dyletantów, oszukań-

czych prywatyzacji, przejmowania dóbr narodowych przez kapitał za-

graniczny, „nomenklaturę” i zblatowanych kolesiów VIP-ów,

3. bezpieczeństwo ekologiczne (środowiska naturalnego),

4. bezpieczeństwo energetyczne państwa,

5. bezpieczeństwo komunikacyjne,

6. bezpieczeństwo transportowe,

7. bezpieczeństwo aprowizacyjne ,

8. bezpieczeństwo zdrowotne, w tym m.in.: epidemiologiczne, oraz powszech-

ność i równość dostępu oraz nowoczesność i koszt świadczeń medycznych,

4 Por. Ustawa z dnia 2 kwietnia 1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 78, poz.

483), Rozdz. II Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela (art. 30-86); także: Strategia

Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, z dnia 22 lipca 2003 r., część IV, http://

www.msz.gov.pl/index.php?page=1131800000 (03.03.2005 r.).

5 Por. choćby takie pojęcia dwuczłonowe, jak: bezpieczeństwo strukturalne, bezpieczeństwo pań-

stwa (narodowe), bezpieczeństwo społeczeństwa (wspólne), bezpieczeństwo personalne (oso-

biste, jednostki, człowieka), bezpieczeństwo moralne, bezpieczeństwo przedszkolne, szkolne,

bezpieczeństwo dziecka, młodzieży, bezpieczeństwo uczestników ruchu drogowego, bezpie-

czeństwo jednostki gospodarczej, bezpieczeństwo naftowe, bezpieczeństwo ekologiczne, bez-

pieczeństwo systemów informatycznych itp.

6 Nie trzeba wielkiej wyobraźni, aby uświadomić sobie możliwe skutki zagrożeń wymienionych w

punktach [3)-8)].

Hubert KOŁECKI

9. bezpieczeństwo socjalne, w tym m.in.: sytuacja materialna bez-

domnych, bezrobotnych, emerytów i rencistów,

10. bezpieczeństwo naukowe, w tym m.in.: udział nakładów na naukę

w PKB , wynagrodzenia pracowników nauki, odpływ kadry nauko-

wej za granicę,

11. bezpieczeństwo edukacyjne, w tym m.in.: dostępność (intelektual-

na i ekonomiczna) szkół różnych stopni, dla młodzieży ze środo-

wisk i rodzin patologii, bezrobocia i biedy itp.,

12. bezpieczeństwo kulturalne, w tym m.in.: treści, formy oraz poziom

dostępności ekonomicznej twórczości kulturalnej dla społeczeń-

stwa,

13. bezpieczeństwo światopoglądowe, religijne, wyznaniowe, rasowe

i odmienności seksualnych – w tym m.in.: swoboda ich wyboru

i manifestowania,

14. bezpieczeństwo mniejszości: narodowościowych, wyznaniowych,

itp., w tym m.in.: wolność zrzeszania się, możliwość zgromadzeń,

spotkań i manifestacji, wolność medialna,

15. bezpieczeństwo polityczne, partyjne: legalność i swoboda działa-

nia ugrupowań politycznych,

16. bezpieczeństwo antyterrorystyczne, w tym m.in.: diagnoza zagro-

żeń, wieloaspektowe przygotowanie organizacyjno-techniczne

i funkcjonalne,

17. bezpieczeństwo funkcjonowania organów ścigania i wymiaru spra-

wiedliwości, w tym m.in.: wolne od nacisków politycznych, partyj-

nych i medialnych oraz od korupcji, wolne od powiązań ze światem

przestępczym 8 .

4. Aspekty zagrożeń bezpieczeństwa wewnętrznego (w tym

– publicznego)

Każde z wymienionych wyżej bezpieczeństw może ulec zagrożeniu i wo-

bec tego, dla zapewnienia normalnego funkcjonowania kraju i obywateli, każde

z nich musi być wyprzedzająco odpowiednio zagwarantowane – przez odpo-

wiednie podmioty.

Prawie w każdym zagrożeniu bezpieczeństwa, można wyodrębnić kilka jego

aspektów, które wymagają zaangażowania innych środków, form i podmiotów.

7 W Polsce stanowi on ok. 1/10 średnich nakładów w krajach UE.

8 Szkodliwość działania wysokiej rangi funkcjonariusza MSWiA oraz KGP w aferze starachowic-

kiej polegała m.in. na tym, że: 1) zniweczyli oni wykrywcze i dowodowe efekty wielomiesięcznej

pracy funkcjonariuszy CBŚ, 2) narazili na niebezpieczeństwo utraty życia funkcjonariuszy „pod

przykrywką”, wprowadzonych do grupy przestępczej, 3) narazili na liczne niebezpieczeństwa

(zabójstwa, uszkodzenia ciała, torturowanie, uprowadzenia, szantaże itp.) członków rodzin wy-

mienionych funkcjonariuszy, 4) podważyli zaufanie społeczeństwa do funkcjonariuszy z centrali

MSWiA oraz KGP.

Pojęcie i rodzaje bezpieczeństwa na poziomie społeczności lokalnych...

Mogą to być to m.in. następujące aspekty:

1) karny: materialny, procesowy,

2) kryminologiczny (w tym: wiktymologiczny),

3) kryminalistyczny,

4) administracyjny,

5) medyczny (biologiczny, antropologiczny),

6) psychiatryczny,

7) psychologiczny,

8) socjologiczny,

9) kulturowy,

10) ekonomiczny,

11) organizacyjny,

12) techniczny,

13) historyczny,

14) polityczny,

15) międzynarodowy,

16) wiele innych, zależnych od rodzaju zagrożenia.

5. Podmioty odpowiedzialne za zapewnienie bezpieczeństwa

wewnętrznego

Zgodnie z treścią art. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. Nr

30, poz. 179, z późn. zm.) podmiotem, ustawowo zobowiązanym do „ochrony

bezpieczeństwa obywateli oraz do utrzymania bezpieczeństwa i porządku pu-

blicznego” – jest Policja.

Oczywiste jest, że chodzi tu o bezpieczeństwo obywateli oraz bezpie-

czeństwo i porządek publiczny w tradycyjnym, klasycznym rozumieniu tych

pojęć. Współczesne państwo, wolne od patologii i dysfunkcjonalności, w dobie

zagrożeń i kataklizmów globalnych, ma obowiązek zapewnić narodowi, spo-

łecznościom lokalnym i poszczególnym obywatelom, ochronę przed każdym

zagrożeniem każdego bezpieczeństwa (każdym rodzajem niebezpieczeństwa),

wymienionym wcześniej w punkcie 3. Takie szerokie pojmowanie bezpieczeń-

stwa publicznego, przyjmowane jest w większości krajów UE 9 .

Banalnie oczywiste jest także to, że realizacja tego obowiązku państwa

nie może spoczywać tylko na Policji czy ABW.

Liczba i rodzaj podmiotów, które powinny być zaangażowane w zapew-

nienie danego bezpieczeństwa i ograniczenie jego zagrożenia, zależy od jego

9 Por. na ten temat liczne publikacje wyspecjalizowanego francuskiego IHESI [Institut des Hautes

Etudes de la Sécurité Intérieure; aktualna nazwa: Institut National des Hautes Études de Sécu-

rité (INHES)]

Hubert KOŁECKI

rodzaju chronionego dobra i grożącego mu niebezpieczeństwa. Podstawowy-

mi podmiotami, na których spoczywa omawiane tu zadanie, są odpowiednie

ogniwa administracji centralnej i samorządowej, w tym – Straże Miejskie

i Gminne .

Do zapewnienia szeroko rozumianego porządku publicznego, powołane

są także wyspecjalizowane służby ratunkowe , m.in. takie jak:

1) Straż Pożarna,

2) Medyczne Służby Ratownicze,

3) Lotnicza Służba Ratownicza,

4) Służba Ratownictwa Chemicznego,

5) Straż Graniczna,

6) Obrona Cywilna Kraju,

7) Górskie Pogotowie Ratunkowe,

8) Wodne Pogotowie Ratunkowe,

9) Państwowa Inspekcja Sanitarna,

10) Państwowa Inspekcja Weterynaryjna

11) inne.

6. Bezpieczeństwo publiczne w sytuacji wielkich katastrof

i klęsk żywiołowych oraz zagrożeń terrorystycznych

Wcześniejsze uwagi nie dotyczą zagrożeń bezpieczeństwa publicznego,

powstającego w sytuacjach wielkich katastrof i klęsk żywiołowych oraz wielkich

zamachów terrorystycznych. W takich przypadkach tradycyjne służby i działa-

nia ratunkowe są mało przydatne.

W Polsce, do zwalczania skutków wielkich katastrof i klęsk żywiołowych

oraz wielkich zamachów terrorystycznych, powołano na szczeblu centralnym –

Centrum Zarządzania Kryzysowego, a na szczeblu lokalnym, przy Urzędach

Wojewódzkich – Wydziały Zarządzania Kryzysowego i Bezpieczeństwa 10 .

Jak dotąd, w Polsce nie utworzono formacji policyjnej, nazywanej na Za-

chodzie „policją ratowniczą” albo „policją katastrof i klęsk żywiołowych”. Omó-

wienie jej zadań i potrzeby jej utworzenia – odkładam do innej okazji 11 .

BIBLIOGRAFIA

1) Zakrzewski R. (wprow.), Bezpieczeństwo i porządek publiczny, Wyd. C.H.

BECK, Warszawa, 1995, 225 ss

10 Ocenę funkcjonowania tych służb można znaleźć m.in. na łamach Wprost, z 28.03.2004, s. 32-

33 oraz w dzienniku Fakt, z (12-13).02.2005, s. 4.

11 Problem ten zasygnalizowałem na konferencji Współpraca Policji i samorządu w zakresie bez-

pieczeństwa w kontekście przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, zorganizowanej 21.04.2004

r., przez UAM i KWP w Poznaniu.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: