ANATOMIA UKŁADU KRĄŻENIA: KREW: każda kom. naszego org. aby utrzymać się przy życiu musi mieć zapewnioną odpowiednią ilość pokarmu i tlenu. Substancje te przenosi po naszym org. krew i limfa (chłonka). Krew w ukł. krążenia, chłonka w ukł. limfatycznym. Obie te subst. różnią się tym, że limfa nie ma barwnika. Krew i limfa usuwają też prod. przem. mat. z org. (np. dwutl. węgla). Krew krąży w org. w ukł. zamkniętych naczyń, wprawiona w ruch przez tłoczącą pracę serca. Od serca krew przepływa tt a do serca żż niezależnie od składu. Naczynia naszego org. przy sercu są grube, a w miarę zbliżania się na obwód ich średnica maleje, aż w końcu przechodzą w sieć naczyń włosowatych o mikroskopijnej średnicy, zwanych kapilarami. Kapilary najmniejsze (tt i żż) przechodzą jedne w drugie. ROLA KRWI: a) dostarcza kom. subst. odż. i tlen; b) pobiera dwutl. węgla z tk. i przenosi go do płuc; c) transportuje prod. przem. mat. z tk. do nerek; d) transp. hormony i witaminy z przewodu pokarmowego; e) wyrównuje ciśnienie osmotyczne w tkankach; f) wyrównuje pH ustroju (7,4- b. lekko zasadowy odczyn); g) wyrównuje różnice temp. między narządami a tkankami h) tworzy zaporę między drobnoustrojami; i) eliminuje toksyny przy pomocy przeciwciał. Całkowita objętość krwi krążącej w naszym org. wynosi 8% masy ciała. KREW SKŁADA SIĘ Z: a) elementów upostaciowionych: *czerwone ciałka krwi (erytrocyty); *białe c. krwi (leukocyty); *płytki krwi (trombocyty). b) elementów nieupostaciowionych: składniki osocza krwi (czyli części płynnej krwi). Krew jest płynem nieprzezroczystym o barwie czerwonej, a wynaczyniona na zewnątrz i pozostawiona w naczyniu, rozdziela się na 2 warstwy: górną- stanowiącą 55% danej objętości= osocze; dolną- stanowiącą 45%= elem. upostaciowione. OSOCZE: składa się z 90% z wody i z 10% subst. stałych, z czego najważniejsze są białka osocza, stanowiące 7% z 10%. Są 3 rodz. Białek osocza: 1) albuminy: 4% mają 2 funkcje: a) wiążą wodę, dzięki czemu wywierają na ścianki naczyń ciśnienie onkotyczne. Dzięki niemu woda, która wypłynęła z naczynia może do niego wrócić z powrotem. b) na albuminach osadzają się hormony, więc są one nośnikami hormonów po całym organizmie. 2) globuliny: 2,8% zawierają enzymy krwi i są nośnikami po całym ukł. krążenia węglowodanów, lipidów, żelaza i miedzi. Bardzo ważną odmianą globuliny jest tzw. gammaglobulina, zawierająca przeciwciała. c) fibrynogen: 0,4% bierze udział w procesie krzepnięcia krwi. Albuminy i fibrynogen wytwarzane są w wątrobie, globuliny w węzłach chłonnych. 3% z 10% subst. stałych osocza stanowią zw. organiczne i sole mineralne. Od soli min. krwi zależy tzw. ciśnienie osmotyczne krwi. Wzrost stężenia soli podnosi to ciśnienie, przez co woda z komórek przedostaje się do krwi, powodując odwodnienie komórki. Spadek stężenia soli powoduje sytuację odwrotną. Woda z krwi przedostaje się do tkanek. Obie sytuacje są szkodliwe dla org. i jest to regulowane przez nerki, które regulują poziom wody, ustalając ciśnienie na poziomie 7,4. ELEMENTY UPOSTACIOWIONE: 1) Erytrocyty: czerwone ciałka krwi, są wytwarzane w szpiku kostnym czerwonym, przeznaczone są do pochłaniania i przenoszenia tlenu w ukł. krążenia. Przed wejściem do ukł. krąż. erytrocyty tracą jądro (są to kom. bezjądrzaste). Mają kształt obustronnie wklęsły w postaci dysku o profilu biszkopta. Kształt ten zwiększa pow. chłonną dla tlenu. Erytrocyty żyją przez 120 dni, następnie są niszczone w śledzionie. Średnica erytrocytu= 7 mikronów, a grubość ma ok. 2 mikronów. Pow. chłonna wszystkich erytr. W naszym org.= 3,5 tys. metrów kwadratowych. Liczba erytr. W 1 mm sześciennym jest zależna od płci- u kobiet= 4,5 mln, -u mężczyzn =5 mln. Erytrocyty zbudowane są z: 60% wody, 40% subst. stałych. Z tych subst. stałych aż 90% przypada na hemoglobinę, 10% pozostałych to: *białka, *glukoza, *sole mineralne. Hemoglobina jest podstawowym składnikiem krwi. Składa się z 4 podjednostek, zawierających cząsteczkę hemu (żelaza), który przyłączony jest do łańcuch a polipeptydowego (zawierającego żelazo). Łańcuchy te nazywają się cząsteczkami globinowymi. Hem w tym przyp. jest barwnikiem krwi. hemoglobina b. łatwo łączy się z tlenem i powstaje oksyhemoglobina Hb4O8. Stopień wysycenia hemoglobiny tlenem zależy od: *prężności tlenu; *temperatury; *prężności dwutl. węgla; *stężenia jonów wodorowych (= od pH). Hemoglobina we krwi, jak i mioglobina w mm, stanowią magazyn tlenu w org. Jest on jednak ubogi, gdyż tlenu wystarcza na kilka do kilkunastu sek. pracy mm. Hemoglobina ok. 200 razy większe powinowactwo ma do tlenku węgla niż do tlenu i tworzy wtedy karboksyhemoglobinę (czad). Krew posiadająca dużo tlenu (idąca z serca na obwód) jest jaśniejsza, a krew żylna jest ciemniejsza, gdyż zaw. dużo dwutl. węgla. Erytrocyty żyją tylko ok. 120 dni, potem giną w cmentarzyskach: *ukł. siateczkowo- śródbłonkowy; *śledziona; *wątroba. W wyniku rozpadu erytrocytów uwalniana jest hemoglobina, która dalej rozpada się na: globinę i hem (= część białkową i barwnik). Globina dalej rozpada się na aminokwasy. Hem zostaje w 1 stopniu przemiany zamieniony w biliwerdynę. Żelazo z tego związku wraca z powrotem do osocza. Pozostałości biliwerdyny ulegają przemianie na bilirubinę, wydalaną z żółcią do dwunastnicy. Zwiększona ilość bilirubiny= żółta cera. Hemoglobiny jest u człowieka ok. 600 do 800g. co stanowi 12 do 14g. na 100 ml krwi. GRUPY KRWI: Błona kom. otaczająca erytrocyty zawiera antygeny, tzw. aglutynogeny. Na podstawie obecności tych aglutynogenów w bł. kom. stwierdzono istnienie u ludzi 4 podstawowych grup krwi: A, B, AB, 0. Niedawno opisane: A2 i A2B. Posiadacz grupy 0 jest tzw. Uniwersalnym dawcą krwi. Posiadacz gr. AB jest tzw. uniwersalnym biorcą, gdyż w surowicy tej krwi nie ma aglutynogenów. Posiadacz gr. A może otrzymać krew tylko od gr. A i 0. Posiadacz gr. B może otrzymać tylko od gr. B i 0. Jeśli zostanie przetoczona krew niezgodna, to krwinki dawcy ulegają zlepieniu się, tworząc tzw. kłaczki. Mówimy wtedy, że krew uległa aglutynacji (zlepieniu się). Zlepione krwinki zatykają małe naczynka, ulegają rozpadowi, uwalniając hemoglobinę, która się rozpada i hem uszkadza kanaliki nerkowe, co prowadzi do śmierci. W czasie 2-giej wojny światowej odkryto istnienie we krwi nowego czynnika, który wykryto także u małpy, zwanej Rezusem, nowy czynnik nazwano wzw z tym Rh. Osoby posiadające Rh we krwi, mają „Rh+”, a nie posiadające „Rh-”. Jeżeli osobnik z Rh- otrzyma krew z Rh+, to wytworzą się u niego przeciwciała (aglutynina) czyli czynnik anty Rh. Przy pierwszej transfuzji krwi nic się nie dzieje (powstały jedynie aglutyniny). Ponowna transfuzja prowadzi do wstrząsu, który może być śmiertelny. U ludzi z Rh+ występuje szereg innych antygenów: D, M, N, K, Le. Najsilniejszym jest D. Spowodowało to pewną rewolucję i komplikacje w przetaczaniu krwi. Aby zapobiec błędom, przed przetoczeniem krwi stosuje się tzw. próbę krzyżową, polegającą na mieszaniu erytrocytów biorcy z osoczem dawcy i odwrotnie. Po pewnym okresie inkubacji sprawdza się, czy nie wystąpiła aglutynizacja. Jeśli nie- można przetaczać krew. Grupy krwi są dziedziczne: A-> A+A lub A+0; B-> B+B lub B+0; AB-> A+B; 0-> 0+0. 2) Leukocyty: ilość leukocytów u człowieka w 1mm sześciennym krwi powinna wynosić od 6 do 7 tys. Wartość ta jest niezbyt stała, zależna od wielu czynników. Leukocyty są bezbarwne, w odróżnieniu od erytrocytów mają jądra i cytoplazmę (protoplazmę). Obdarzone są zdolnością poruszania się ruchem pełzakowatym i mają właściwości żerne. Nie wszystkie są jednakowe. Różnią się strukturą cytoplazmy i dlatego dzielimy je na 3 grupy: a) granulocyty ziarniste- o średnicy 10 do 20 mikronów. Ziarniste, bo w cytoplazmie tych ciałek wykryto ziarenka, a ich jądro jest segmentowane. Żyją krótko (ok. 7 godz.). Powstają w szpiku kostnym i mają zdolność przechodzenia przez ściany naczyń, ale już nie mogą do nich wrócić. *obojętnochłonne- 67do75%; *kwasochłonne- 2do3%; *zasadochłonne- ok. 0,5%. b) limfocyty-najmniejsze z białych ciałek o średnicy 8 mikronów i stanowią ok. 25% białych ciałek. Powstają w węzłach chłonnych, śledzionie i wątrobie, a w małych ilościach w szpiku kostnym. Do krwi dostają się drogami limfatycznymi i żyją tylko kilka godz. Wyciąg z limfocytów posiada gammaglobulinę (białko tworzące przeciwciała). c) monocyty- 4do6% wszystkich leukocytów. Są to kom. wielkie, mające nieregularne jądro położone ekscentrycznie. Monocyty są tzw. fagocytami- pożerają one cząst. znajd. się we krwi, np. bakterie czy pierwotniaki. Monocyty otaczają taki element i niszczą go, jednocześnie rozpadając się, a połączone z płynem tk. tworzą tzw. ropę. Ilość leukocytów jest niestała. Powiększenie ilości leukocytów nazywamy leukocytozą. Może to wystąpić po obfitym posiłku, po wysiłku fiz, wstrzyknięciu adrenaliny, w połowie ciąży, a największa tuż przed porodem. Leukocytoza obojętnochłonna wyst. w stanach zap. ewentualnie przy zawale serca. L. kwasochłonna może wyst. przy alergiach lub pasożytach jelitowych. 3) Trombocyty: zwane płytkami krwi, średnica 2 do 3 mikronów. W 1 mm sześciennym ok. 300 tys. Powstają one przez oderwanie się fragmentów cytoplazmy od tzw. megakariocytów. Są to olbrzymie kom. znajd. się w szpiku kostnym czerw. W krwi krążącej nie ma pełnej ilości trombocytów (ok. 60 do 75%) reszta (40 do 25%) znajd. się w śledzionie. Żyją ok. 4 dni. W miejscu uszkodzenia naczynia wydobywają się poza nie i tworzą czop, który rozpada się, uwalniając silnie kurczący naczynia związek- tromboksan.
PROCES KRZEPNIĘCIA KRWI: rozpoczyna się po 4 do 5 min po wynaczynieniu krwi, a po ok. 5 do 6 min zaczyna powstawać galaretowaty skrzep. Istotą powstania skrzepu jest zamiana rozpuszczalnego białka (fibrynogenu) w nierozp. Białko- fibrynę, zwaną czynnikiem Ia. W procesie tym bierze udział enzym o nazwie trombina, zwana czynnikiem IIa. Normalnie trombina wyst. we krwi jako postać nieaktywna, tzw. protrombina, czyli czynnik II. Protrombina wytwarzana jest w wątrobie, przy udziale wit. K, zmienia się w trombinę pod wpływem enzymu trombokinazy (tromboplastyny), która wyzwala się w czasie uszkodzenia płytek krwi. W procesie tym jest też nieodzowna obezność jonów wapnia Ca. Po wytworzeniu się skrzepu (po ok. 6 min.) dochodzi w skrzepie do tzw. retrakcji, czyli skrócenia włókienek fibryny, wyciskając ze skrzepu płynną część osocza- surowicę. Brak nawet 1 z tych czynników powoduje zahamowanie powstawania skrzepu lub zwolnienie proc. krzepnięcia- hemofilia. Niedobór wit. K ewentualnie działanie heparyny też zwalnia krzepnięcie krwi.
SERCE
Posiada Kształt spłaszczonego stożka, podstawa zwróconego ku górze, zabudowanego ze swoistej mięśniówki poprzecznie prążkowanej. Każde z włókien jest połączone ze sobą mostem zwanym syncydium wobec tego fala pobudzenia powstająca w węźle zatokowo – przedsionkowym musi być przeprowadzona przez wszystkie włókienka. Wielkość serca = wielkości zaciśniętej pięści dorosłego człowieka. Dziecko od 2-4 lat posiada stosunkowo duże serce. Wiek 14-16 lat to wiek wzrostu i serce jest za małe w stos do ciała. W wieku 18-20 lat serce osiąga swoją normalną wielkość. Waga serca mężczyzny ok. 300g, a kobiety 270g. Długość serca wynosi 10cm, szer 11 cm, w kobiet 8,5-10cm.
Serce położone jest w śródpiersiu przednim. Spoczywa na przeponie (na płatku przednim), zawieszone jest na żyle czczej, aorcie, tetnicach płucnuch i to nosi nazwe korony serca.
Podstawą serce zwrócone jest ku tyłowi i ku górze oraz lekko ku str prawej. Część dolna (wierzchołek) zwany koniuszkeim zwrócony jest ku dołowi do przodu i ku str lewej. Prawy brzeg rozciąga się od II międzyżebrza do cgrząstki żebra VI. Lewy brzeg rozciąga się od II lewego międzyżebrza do chrząstki żebra V.
POWIERZCHNIE SERCA
-pow. tylno-dolna spłaszczona i nazywana przeponową
-pow. przednia, lekko wypukła, zwrócona do mostka i do chrząstek żeber jest to pow. mostkowo-żebrowa
-pow. lewa, zaokrąglona leżąca w wycisku sercowym płuca lewego pow.płucna
Ogólnie mówimy, że serce dzielimy pionowo na część prawą i lewą i na każdej części wyróżniamy część górną pzredsionkową i dolną komorową.
Na zew serca granicą między przedsionkami a komorami wyznacza bruzda okrężna, czyli wieńcowa, niewidoczna z przodu, ale widoczna z tyłu. Granicę między komorami wyznacza bruzda międzykomorowa przednia i tylna. Przednie ściany przedsionków zasłonięte sa ujściem pni naczyniowych oraz zachodzą na tę powierzchnie tzw. uszka wyrastające z przedsionków.
WNĘTRZE SERCA
Przedsionek prawy-posiada 6 ścian. W ścianie górnej znajduje się ujście żyły głównej górnej. W ścianie tylnej jest ujście zatoki wieńcowej, która zbiera krew żylną z całego serca żeby doprowadzić do prawego przedsionka. Obok tego ujścia jest żyła główna dolna. Na ścianie przyśrodkowej jest dół owalny, pozostałość po otworze owalnym. W ścianie dolnej jest ujście przdsion.-komor prawe w którym jest zastawka trójdzielna.
Komora prawa-w przekroju poprzecznym ma kształt półksiężyca. Od str przyśrodkowej znajduje się przegroda międzykomorowa wpuklona w str komory prawej, bo ciś w komorze lewej jest 5 razy większe. W ścianie górnej jest ujście przedsion-komor prawe i zastawka trójdzielna. Zastawka ta zaopatrywana jest w mięśnie brodawkowate od których odchodzą struny ścięgniste do każdego z płatków zastawki. Bodziec który powstaje w sercu powoduje skurcz mm brodawk. i ciągnie struny ścięgniste. W lewym górnym narożu komory znajduje się ujście pnia płucnego, który także posiada zastawkę półksiężycowatą (ma 3 płatki). Ponad zastawką pień płucny jest nieco rozszerzony tworząc zatokę pnia płucnego.
Przedsionek lewy-znajduje się w górnej ścianie lewej serca i tam jest także ujście 4 żył płucnych, przeprowadzające krew utlenioną z płuc do lewego przedsionka. Niezależnie od składu krwi wszystkie naczynia biegną do serca, a od serca to tętnice. Krew z płuc wlewa się do lewego przedsionka. W dolnej ścianie przedsionka lewego znajduje się ujście przedsion-komorowe lewe zasłonięte zastawką dwudzielną (ma 2 płatki).
Komora lewa-jej ściany sa znacznie masywniejsze od ścian komory prawej. Posiada 2 mm brodawkowate, które są silniejsze od tych w komorze prawej.
Ujście komorowe-
jest to ujście aorty skierowane ku górze i lekko w str prawa. Po wyjściu z komory lewej aorta krzyżuje się z pniem płucnym. W ujściu aorty znajduje się zastawka półksiężycowata i tuż powyżej zastawki jest ujście dwóch tętnic wieńcowych prowadzących krew do ścian serca i m sercowego.
ŚCIANY SERCA
Zbudowane są z 3 warstw.
Warstwa I wew. zwana wsierdziem zbudow. ze śródlonka takiego jak śródbłonek naczyń odchodzących od serca.
Warstwa II najbardziej rozbudowana, środkowa zwana śródsierdziem i mająca b. skomplikowana budowę. W skład śródsierdzia wchodzi tzw. szkielet serca czyli wszystkie części niemięśniowe oraz m. sercowy poprzecznie prążkowany i ukł. przewodzący serca.
Mięśnie przedsionków sa całkowicie oddzielone od mm. komór przez pierścienie włókniste. Pierścienie odgrywają ważna role, bo stanowią element podporowy dla mm. brodawkowatych. Pomiędzy oboma ujściami przeds-komor znajduje się pytka łączno-tkankowa łącząca się z przegrodą międzykom. i zwana jest trójkątem włóknistym. Mm. przedsionków dzielą się na 2 wrastwy (powierz. i głęboką). Powierz. jest wspólna dla obu przedsionków i przebiega okrężnie, w obrębie komór biegnie skośnie zawijając się wokół komór i zmierza w kier. koniuszka serca tworząc tzw. wir serca.
Warstwa głęboka jest oddzielna dla każdego z przeds. i składa się z włókien biegnących prostopadle do pierścieni włóknistych, ale jest też część włókien dużych otaczających ujście żyły głównej górnej, zatoki wieńcowej i ujście 4 żył płucnych.
Warstwa III zew. tzw. osierdzie. Jest to worek surowiczy skł. się z 2 blaszek. Wew. trzewnej zwanej nasierdziem i zew. ściennej zwanej workiem. Nasierdzie pokrywa bezpośrednio serce i początek naczyń wchodzących i wychodzących z serca. Obie blaszki posiadają szczelinę i jest to tzw. jama osierdzia. W jamie jest płyn surowiczy. W przypadku zapalenie m. sercowego płynu zbiera się dużo.
Układ przewodzący jest to:
1. węzeł zatokowo-przedsionkowy Aschoffa-Tawry znajdujący się na przednim brzegu ujścia żyły głównej górnej. Od tego węzła biegna 3 odnogi: przednia Bachmanna, środkowa Wenckenbach, tylna Thovela. Te odnogi zmierzają do węzła przedsion-komorowego Kelt-Flacka.
2. węzeł przedsionk-komorowy zaczyna się węzłem Kelt-Flacka oraz pęczkiem przeds-kom. Palladino-Hissa. Pęczek ten dochodząc do przegrody międzykomor. dzieli się na 2 pęczki Hissa biegnące po prawej i lewej str. przegrody. Z przegrody zagina się i wchodzi w ściany komór dalej rozgałęzi się w mm. brodawkowate jako włókna Purkiniego.
UKŁAD NACZYNIOWY
Tętnice i żyły służą wyłącznie do przewodzenia krwi natomiast ostatecznie fragmenty tych naczyń (n. włosowate) służą także do wymiany substancji odżywczych i chemicznych. Średnica tętnic jest mniejsza niż żył, ale grubość ścian tętnic jest większa niż żył. W związku z tym wypreparowane z ustroju tętnice zachowują swój okrągły kształt, a ściany żył zapadają się i są wiotkie. Za wyjątkiem wielkich żył oraz żył trzewi. Na ogół dwie żyły towarzyszą jednej tętnicy i są to tzw. żyły głębokie. Żyły powierzchowne zwane skórnymi nietowarzyską tętnicom, tworzą one osobna sieć naczyń. Mięśniówka ścian żył jest słabsza niż tętnic, ale żyły szczególnie kkd posiadają swoje zastawki. Naczynia jelit, skóry, śledziony i wątroby mogą magazynować krew i oddawać ją do krwioobiegu w miarę zapotrzebowania. Jeżeli w kończynie biegnie pień naczyniowy to obok także biegną tzw. naczynia poboczne połączone z naczyniem głównym. W razie zapotrzebowania pnia naczyniowego krew przechodzi do naczyń pobocznych. Niektóre narządy w org. mają krwioobieg podwójny 1)czynnościowy 2)odżywczy. Ściany tętnic są grube, mocne, elastyczne, ponieważ zawierają dużo mięśniówki sprężystej i nieco mniej mm. gładkich. Naczynia tętnic wysłane są od wew. śródbłonkiem naczyniowym zwanym błona wew. Druga warstwa środkowa zawiera włókna sprężyste i mięśniówkę gładka i nosi nazwę błony środkowej. Na zew. tętnica zbudowana jest z mocnej tk. łącznej i jest to przydanka. Tętnice najszersze tj. aorta czty tętnice płucne posiadaja ubogą mięśniówke gładka, ale posiadaja więcej tk. łącznej sprężystej. Natomiast w naczyniach mniejszych jest odwrotnie. Poza tym ściany dużych tętnic posiadają swoje ukrwienie i nazywają się one naczyniami naczyń (VASA VASORUM). Naczynia w miarę oddalania się na obwód mają mniejszą średnicę i przechodzą w tętniczki (0,2mm). Te naczynia posiadają mięśniówkę gładka otaczające ściany naczynia. W ścianach mają zakończenia nn. ukł. autonomicznego. W dalszym ciągu tętniczki zmniejszają swoją średnice przechodząc w naczynia włosowate o dł. 1 mm, ale średnicy 7-8 mikronów. Przez takie naczynka erytrocyty przepychają się szeregowo. Ścianki naczyń włosowatych zbud. są z cienkiej błony komórek śródbłonkowych i ta błonka pozwala na przechodzenie przez nią na zew i do wew. wody i elektrolitów.
KRĄŻENIE MAŁE
Zwane płucnym. Zostaje zapoczątkowane w komorze prawej, od której odchodzi tzw. pień płucny. Poi wyjściu z prawej komory lekko rozszerza się tworząc opuszkę pnia płucnego. Następnie pień idzie w górę i pod łukiem aorty rozdziela się na dwa naczynia: idące w prawo tętnicą płucna prawa i w lewo tętnicą płucna lewą. Znajdujące się pod łukiem więzadło to pozostałość po otworze w życiu płodowym. Nazywa się ono przewodem Botalla. Naczynia idąc w kier. ku obwodowi stają się mniejsze. Każda z tętnic płucnych dzięki się na tętnice płatowe (lwea dzieli się na 2 płaty, prawa na 3). Płaty dzielą się dalej na segmenty i jest ich 19 (w lewym płucu 9, w prawym 10) i do każdego seg. dochodzi mniejsza tętniczka, tętniczki przechodzą w kapilary, które otaczają pęcherzyki płucne. Naczynka żylne kapilarne łączą się z tętnicami kapilarnymi i krew utleniona dostaje się do naczyń żylnych, które w ilości po 2 żyły płucne z każdego płuca wchodzą do przedsionka lewgo zamykając krążenie małe.
TĘTNICE KRĄŻENIA WIELKIEGO: Krew, która z lewego przedsionka dostała się do prawej komory, wypełnia do granicy 120 mm słupa rtęci, kiedy osiągnie to ciśnienie- następuje otwarcie zastawek i wyrzucenie krwi na obwód.
AORTA: Rozpoczyna się stożkiem tętniczym, tzn. po wyjściu z komory lewej i oddaje 2 naczynia: 2 tętnice wieńcowe (prawą i lewą), które odżywiają serce. Doprowadzają krew do całego serca. Następnie aorta idzie pionowo w górę i nosi nazwę aorty wstępującej, i zagina się łukowato nad rozwidleniem pnia płucnego, tworząc łuk aorty, od którego odchodzą 3 naczynia tętnicze: 1) pień ramienno-głowowy; 2) tętnica szyjna wspólna lewa; 3) tętnica podobojczykowa lewa. Całość nosi nazwę korony serca. Aorta zagina się pionowo w dół za sercem, tworząc aortę zstępującą, która biegnie w jamie śródpiersiowej, na wys. Th12 jako aorta piersiowa. Następnie przechodzi przez przeponę (przez rozwór aorty) i zmienia nazwę na aortę brzuszną, która na wys. L4 rozwidla się na tętnicę biodrową wspólną prawą i lewą.
TĘTNICA SZYJNA WSPÓLNA: Odchodzi od łuku aorty, prawa odchodzi od pnia ramienno-głowowego. Każda z tych 2 tt na wys. Górnego brzegu chrząstki tarczowej rozwidla się na t. Szyjną wewn. i zewn.
TĘTNICA SZYJNA WEWNĘTRZNA: Zmierza do środka głowy, doprowadzając krew utlenioną do przedniej części mózgowia, oka, czoła i jamy nosowej.
TETNICA SZYJNA ZEWNĘTRZNA: zaopatruje w krew całą głowę i szyję.
TĘTNICA PODOBOJCZYKOWA: Prawa odchodzi od pnia ramienno-głowowego, lewa od łuku aorty. Najważniejszą jej odnogą jest t. Kręgowa, która biegnie przez 6 otworów wyrostków poprzecznych kręgów szyjnych i następnie na stoku kości potylicznej obie tt kręgowe łączą się ze sobą, tworząc t. podstawną mózgu. T. podobojczykowa unaczynia całą górno- przednią ścianę kl. Piersiowej oraz brzucha, ale tylko do wysokości pępka. Ponadto unaczynia tylną część mózgowia, głębokie mm szyi, karku oraz ucho wewnętrzne. T. podobojczykowa biegnie przez całą kg. I przybiera odpowiednie nazwy, zależnie od miejsca przebiegu. Tuż po przekroczeniu obojczyka zmienia nazwę na t. pachową i kończy się ona na wys. brzegu dolnego m. piersiowego większego (doprowadza krew do barku i bocznej części kl. Piersiowej), dalej nosi nazwę t. ramiennej i kończy się w dole łokciowym rozwidleniem. Dzieli się na t. promieniową i łokciową (przyśrodkowa). Tętnice te dochodzą do nadgarstka i wchodzą na rękę, tworząc sieć naczyń tętniczych. Na pow. Dłoniowej ręki łączą się ze sobą, tworząc łuk powierzchowny i pod spodem łuk głęboki. Od tych łuków odchodzą gałązki do każdego palca.
AORTA PIERSIOWA: Wysyła b. Dużo odgałęzień (ok. 30), które można podzielić na 2 grupy: a) gałęzie trzewne- unaczyniają narządy kl. piersiowej (oskrzela, przełyk, śródpiersie, osierdzie) i takie nazwy noszą; b) gałęzie ścienne- odżywiają ściany kl. piersiowej i są to: *przeponowe górne, *międzyżebrowe tylne; *podżebrowe.
AORTA BRZUSZNA: Posiada parzyste gałęzie ścienne i częściowo parzyste gałęzie trzewne. Zależnie od terytorium ukrwienia wyróżniamy 3 grupy tętnicze: a) parzyste gałęzie ścienne- zaopatrują kości, mm, skórę jamy brzusznej; b) parzyste gałęzie trzewne- odżywiają głównie narządy ukł. moczowo- płciowego; c) nieparzyste gałęzie trzewne- doprowadzają krew do ukł. pokarmowego, od części brzusznej przełyku do odbytnicy.
TĘTNICA BIODROWA WSPÓLNA: Zaczyna się na wys. L4 i ma krótki przebieg do L5. Unaczynia mięsień lędźwiowo- udowy oraz moczowód. Po tym przebiegu dzieli się na t. biodrową zewn (która schodzi na udo) i wewn (która chowa się za pęcherzem moczowym). T. zewnętrzna unaczynia przednią ścianę brzucha i kończy się na wys. więzadła pachwinowego, a pod nim zmienia nazwę na t. udową. T. wewn. ma ok. 5 cm długości i doprowadza krew do ściany i narządów miednicy, zewnętrznej części narządów płciowych, krocza i do części tylno- przyśrodkowej uda.
TĘTNICA UDOWA: Jest przedłużeniem t. biodrowej zewnętrznej. Nazwa ta obowiązuje aż do miejsca gdzie jest rozwór przywodzicieli. T. udowa wchodzi do dołu podkolanowego i zmienia nazwę na t. podkolanową. Uszkodzenie tej t. powoduje śmierć. Doprowadza krew do całego uda, do przednio-dolnej części ściany brzucha. T. podkolanowa przewodzi krew na podudzie, zaopatrując staw kolanowy, tworząc sieć stawową kolana. Poniżej m. podkolanowego tętnica ta rozdwaja się na: a) t. piszczelową przednią, która przebiega skośnie w dół i na wys. troczka mm prostowników- na wys. st. skokowego przechodzi w t. grzbietową stopy, zaopatrując mm prostowniki st. skokowego, mm strzałkowe, tworzy sieć obydwu kostek; b) t. piszczelową tylną, biegnącą od rozwidlenia t. podkolanowej do kostki przyśrodkowej. Na tej wys. rozdwaja się na: a) t. podeszwową boczną; b) t. podeszwową przyśrodkową. Najważniejszą gałęzią jest t. strzałkowa, która odchodzi od t. piszczelowej tylnej, na wys. szyjki k. Strzałkowej. T. piszczelowa tylna zaopatruje w krew mm zginacze stopy oraz obydwie kości podudzia.
TĘTNICE STOPY: tętnica piszczelowa przednia kończy się t. grzbietową stopy, a piszczelowa tylna zamienia się w t. podeszwową przyśrodkową i boczną, które łączą się gałęzią podeszwową głęboką, tworzącą łuk podeszwowy i od tego łuku odchodzą naczynia do palców.
UKŁAD NACZYŃ ŻYLNYCH: Znajduje się tu o wiele więcej krwi, niż w ukł. naczyń tętniczych. Jest jej ok. 3,2 litra, stanowiąc ok. 60%. Rozpoczyna się on żyłami płucnymi, wychodzącymi po 2 z każdego płuca i uchodzącymi do lewego przedsionka serca, doprowadzając krew bogatą w tlen.
ŻYŁY SERCA: Łączą się we wspólny pień, krew spływa do zatoki wieńcowej, która uchodzi do przedsionka prawego.
ŻYŁY MÓZGOWIA: Posiadają cienkie ścianki i b. Słabą mięśniówkę, nie mają zastawek. Dzielimy je na: a) żyły powierzchowne; b) żyły głębokie, które uchodzą do nieparzystego pnia żyły wielkiej mózgu oraz do zatok opony twardej.
ŻYŁY ŚCIANY CZASZKI: Występują pod 3 postaciami: a) ż. Śródkościa; b) ż. Wypustowe; c) sploty żylne dotyczące kanałów i otworów kostnych czaszki.
ZATOKI OPONY TWARDEJ: Są to głównie przewody przejmujące krew z mózgowia, oczodołów, błędnika i wszystkich kości czaszki.
ŻYŁY OCZNE: Są to 2 pnie, zbierające krew z oczodołów i noszą nazwę a) ż. oczna górna; b) ż. oczna dolna. Nie posiadają zastawek i uchodzą do zatoki jamistej.
POWIERZCHOWNE ŻYŁY GŁOWY I SZYI: Rozpoczynają się na sklepieniu czaszki. Z przedniej i środkowej części sklepienia czaszki żyła twarzowa odprowadza krew do żyły szyjnej wewn., natomiast z tylnej części sklepienia czaszki żyła uszna tylna i żyła potyliczna odprowadzają krew do ż. szyjnej zewn.
ŻYŁA SZYJNA ZEWNĘTRZNA: Leży powierzchownie na bocznej powierzchni szyi i uchodzi do żyły podobojczykowej.
ŻYŁA SZYJNA WEWNĘTRZNA: Należy do żył głębokich, zbierając krew z jamy czaszki, twarzy i większej części szyi. Kończy się ona ku tyłowi od stawu mostkowo- obojczykowego, gdzie łączy się z żyłą podobojczykową, tworząc żyłę ramienno- głowową.
ŻYŁY KOŃCZYNY GÓRNEJ: Tworzą one 2 układy: żż. Głębokie i powierzchowne. Żyły głębokie towarzyszą po 2 każdej tętnicy, natomiast żż. Powierzchowne (skórne) tworzą gęste sieci.
ŻYŁY RĘKI: Tworzą 2 łuki: a) dłoniowy głęboki, odprowadzający krew od żż. Dłoniowych śródręcza; b) dłoniowy powierzchowny, który otrzymuje krew od żż dłoniowych palców.
ŻYŁY PRZEDRAMIENIA: Towarzyszą one po 2 t. promieniowej i łokciowej. Są to żyły: a) odpromieniowa- ma stałe połączenie z żyłą ramienną pod obojczykiem; b) odłokciowa- ma różny poziom połączenia z żyłą ramienną. Ż. przedramienia zbierają krew z otaczających je mm, kości i stawów. Na poziomie dołu łokciowego te 4 żż łączą się, tworząc 2 żyły ramienia.
ŻYŁY RAMIENNE: Biegną po bokach tętnicy ramiennej. Kończą się w taki sposób, że albo łączą się ze sobą na wys. dolnego brzegu m. piersiowego większego, albo w połowie ramienia tworzą wspólny pień, czyli żyłę ramienną wspólną, od której odchodzi ż. odłokciowa.
ŻYŁA PACHOWA: Rozpoczyna się na wys. dolnego brzegu dołu pachowego i powstaje z połączenia się żył ramiennych. Ma krótki przebieg. W okolicy obojczyka zmienia nazwę na żyłę podobojczykową.
ŻYŁA PODOBOJCZYKOWA: Odprowadza krew z kkg, ściany kl. piersiowej i głębokich warstw szyi. Kończy się ona od tyłu stawu mostkowo- obojczykowego, gdzie łączy się z żyłą szyjną wewnętrzną.
ŻYŁA RAMIENNO- GŁOWOWA: Powstaje z połączenia ż. podobojczykowej z ż. szyjną wewn. Obie żż (prawa i lewa) na wys. chrząstki żebra 1 prawego łączą się we wspólny pień ż. gł. Górnej, uchodzącej do przedsionka prawego.
ŻYŁY KRĘGOSŁUPA: Tworzą gęste sploty wzdłuż całego kręgosłupa. Dzielimy je na sploty: a) zewn; b) wewn., które łączą się z żż głównymi (górną i dolną). Na kręgosłupie leży tzw. Żyła nieparzysta, która wraz z ż. nieparzystą krótką obejmuje aortę. Żyła nieparzysta rozpoczyna się tuż poniżej przepony.
ŻYŁY KOŃCZYNY DOLNEJ: Dzielimy je na: a) powierzchowne; b) głębokie. Głębokie leżą pod powięziami, towarzysząc tętnicom i mając linie poprzeczne zespolenia. Natomiast żż powierzchowne nie towarzyszą tt, ale biegną w towarzystwie pni limfatycznych, ewentualnie gałęzi nerwowych.
ŻYŁY STOPY: Uchodzą do sieci żylnej grzbietowej stopy, z której odchodzą 2 duże żyły: a) odpiszczelowa; b) odstrzałkowa.
ŻYŁA ODPISZCZELOWA: Główne naczynie kd. Biegnące wzdłuż przyśrodkowej pow. goleni i kolana oraz wzdłuż przednio- przyśrodkowej powierzchni uda, jako żyła odpiszczelowa. Nazywana potocznie „żyłą żylaków”. Około 4 cm poniżej pachwiny wnika do ż. udowej.
ŻYŁA ODSTRZAŁKOWA: Biegnie na tylnej pow. goleni, pomiędzy głowami m brzuchatego łydki, uchodząc do ż. podkolanowej. Ujście to nie jest jednakowe u wszystkich. Może się znajdować jeszcze na goleni albo powyżej st. kolanowego.
ŻYŁA PODKOLANOWA: Należy do żył głębokich. Powstaje z żż piszczelowych, następnie przez rozwór przywodzicieli staje się ż. udową.
ŻYŁA UDOWA: Towarzyszy ona pojedynczo tętnicy udowej, a na poziomie więzadła pachwinowego przechodzi w ż. biodrową zewn. mając ok. 10 mm średnicy.
ŻYŁA BIODROWA ZEWNĘTRZNA: Przedłużenie żyły udowej powyżej więzadła pachwinowego. Biegnie w górę wzdłuż brzegu przyśrodkowego m lędźwiowo-udowego. Na wys. st. krzyżowo- biodrowego łączy się ona z ż. biodrową wewn. tworząc ż. biodrową wspólną.
ŻYŁA BIODROWA WEWNĘTRZNA: Powstaje z połączenia żył odprowadzających krew ze ścian miednicy i narządów tam leżących. Rozpoczyna się w górnej części wcięcia kulszowego większego, biegnie ku górze, przylegając do bocznej części kości krzyżowej.
ŻYŁA BIODROWA WSPÓLNA: Rozchodzą się pod kątem 65 stopni i następnie łączą się ze sobą na wys. chrząstki międzykręgowej l4-l5 i tworzą grube naczynie, zwane ż. główną dolną. Biegnie ona pionowo w górę, umiejscowiona jest po prawej stronie aorty i prawie cała znajduje się w j. Brzusznej, a ostatnie 2,5 cm jest w klatce piersiowej. Uchodzi do przedsionka prawego tylko w dolnej części. Najważniejsze jej dopływy to: a) żż. wątrobowe; b) żż. nerkowe.
ŻYŁA WROTNA: Krążenie wrotne jest włączone do układu żyły głównej dolnej. Sprowadza ono do wątroby krew z nieparzystych narządów j. Brzusznej, począwszy od wpustu żołądka do odbytnicy, a także prowadzi krew ze śledziony, trzustki, pęcherzyka żółciowego. Krążenie wrotne powstaje w sieci naczyń włosowatych ww. narządów i kończy się siecią nacz. Włosowatych w wątrobie. Układ wrotny wątroby wytwarza krążenie czynnościowe, służące przemianie materii. Krew krążenia wrotnego ma inny skład niż pozostała krew żylna oraz inne ciśnienie niż w ż. gł. dolnej. Żyły tego układu nie mają zastawek a głównymi naczyniami są żż. Krezkowe górna i dolna oraz ż. śledzionowa.
KRĄŻENIA PŁODOWE: Rządzi się ono swoimi prawami. Krew żylna doprowadzona przez tt. pępkowe do łożyska zostaje tam utleniona i zaopatrzona w subst. odżywcze. Następnie krew ta wraca do płodu żyłą pępkową. Kieruje się do wnęki wątroby i łączy się z lewą gałęzią ż. wrotnej. Większy strumień krwi dopływającej przechodzi przez sieć naczyń wątrobowych i wypływa z wątroby żyłami wątrobowymi do żyły głównej dolnej. Słaby strumień krwi omija wątrobę i przez przewód żylny Arantii także uchodzi do ż. gł. dolnej. Dalej krew z ż. gł. dolnej wraz z jej dopływami wpływa do prawego przedsionka i dalej w większości p...
dziubusek30