rotacyzm.doc

Rotacyzm (reranie)

Rotacyzm jest wadą wymowy polegającą na nieprawidłowej realizacji głoski r. Głoska ta pojawia się w zasobie głosek dziecka jako jedna z najpóźniej przez nie opanowanych (około 4 -5 roku życia, a nawet czasem później). Głoska ta u wielu dzieci zanim zabrzmi poprawnie "przechodzi" przez kolejne etapy kształtowania: i, l.(niekiedy dzieci zastępują ją też przez u, d, lub v ), czasem pojawia się bez kolejnych dźwięków pomocniczych, o pełnym, prawidłowym brzmieniu, czasem jednak obserwujemy jej brak w systemie fonetycznym dziecka lub różnego rodzaju deformacje.

Opuszczanie dźwięków w wymowie nosi nazwę migirotacyzmu. Zastępowanie głoski r jakimś innym dźwiękiem, np. i (j) lub l określa się mianem pararotacyzmu. Całkowite zniekształcenie dźwięku r nazywane jest rotacyzmem właściwym.

Wyróżnia się kilka rodzajów rotacyzmu:

1) rotacyzm języczkowy (uvularny) -artykulacja r polega na wibracji języczka będącego zakończeniem podniebienia miękkiego,

2) rotacyzm policzkowy (bucalny) -podczas artykulacji r strumień powietrza wprawia w drgania policzek (czasem oba),

3) rotacyzn wargowy (labialny) -podczas artykulacji r wibrują wargi chociaż bywa, że wibruje tylko górna warga,

4) rotacyzm wargowo -zębowy (labia -dentalny) -podczas artykulacji r następuje drganie górnej wargi zbliżonej do dolnych siekaczy lub wargi  dolnej zbliżonej do siekaczy górnych,

5) rotacyzm krtaniowy (laryngealny) -wadliwa, krtaniowa artykulacja głoski r, zbliżona do k krtaniowego,

6) rotacyzm podniebienny (zelarny) -przy artykulacji r wibruje całe podniebienie miękkie,

7) rotacyzm gardłowy (pharyngealny) -przy artykulacji r obsada języka zbliża się do tylnej ściany gardła,

8) rotacyzm międzyzębowy (interdentalny) -podczas artykulacji r następuje drganie czubka języka wsuniętego między zęby przednie.

Reranie (rotacyzm)

Reranie to nieprawidłowa realizacja głoski r. Głoska ta bywa opuszczana, zastępowana przez inne głoski np. j, l lub dwugłoskę rl, wymawiana w sposób obcy polskiej fonetyce.

              Głoska ta pojawia się w zasobie głosek dziecka jako jedna z najpóźniej przez nie opanowanych (około 4 -5 roku życia, a nawet czasem później). Głoska ta u wielu dzieci zanim zabrzmi poprawnie "przechodzi" przez kolejne etapy kształtowania: i, l.(niekiedy dzieci zastępują ją też przez u, d, lub v ), czasem pojawia się bez kolejnych dźwięków pomocniczych, o pełnym, prawidłowym brzmieniu, czasem jednak obserwujemy jej brak w systemie fonetycznym dziecka lub różnego rodzaju deformacje.

              Opuszczanie dźwięków w wymowie nosi nazwę mogirotacyzmu. Zastępowanie głoski r jakimś innym dźwiękiem, np. i (j) lub l określa się mianem pararotacyzmu. Całkowite zniekształcenie dźwięku r nazywane jest rotacyzmem właściwym.

              Bezpośrednią przyczyną rotacyzmu bywa zbyt niska sprawność ruchowa języka, a zwłaszcza jego czubka, który nie jest w stanie wykonać drobnych, szybkich i precyzyjnych ruchów wibracyjnych niezbędnych dla wytworzenia prawidłowego r. Ponadto za przyczynę uznać można nieprawidłowości budowy anatomicznej języka (zbyt duża masa języka, wiotki i cienki język, krótkie wędzidełko, język o wzmożonym lub osłabionym napięciu mięśniowym). Czasami rotacyzm jest też wynikiem upośledzenie słuchu, braku lub słabej koncentracji uwagi na dźwiękach mowy ludzkiej, opóźnionego rozwoju motorycznego, upośledzenia umysłowego, porażenia mózgowego, wadliwego wzoru wymowy osób z otoczenia dziecka itp.

NAJCZĘSTSZE WADY WYMOWY U DZIECI SZEŚCIOLETNICH

1. SEPLENIENIE ( SYGMATYZM)

W obrębie sygmatyzmu (seplenienia) występują:

A) substytucje głosek, czyli zastępowanie jednych głosek dentalizowanych innymi, realizowanymi prawidłowo.
 

·                    spółgłoski: sz, ż, cz, dż - zastępowane są szeregami: s, z, c, dz ;
                 (przykład: myszy - mysy, szafa - safa, żaba - zaba, czekolada - cekolada)

·                    oba szeregi: s, z, c, dz, i sz, ż, cz, dż - zastępowane są przez szereg : ś, ź, ć, dź ;
                (przykład: szafa - śafa, żaba - źaba, czekolada - ćekolada, dżungla - dźungla)

·                    spółgłoski: c, , ć, , cz, - mogą też być zastępowane przez  spółgłoski : s, ś, sz ;
                    (przykład: cebula - sebula, ćma - śma, , czapka - szapka,)

B). elizje, czyli opuszczenie dźwięku- głoski dentalizowane w ogóle nie są realizowane przez dziecko, nie istnieją w jego systemie fonetycznym (przykład: szafa - afa, koza - koa, świnka - finka).

C) deformacje głosek, czyli seplenienie właściwe. Polega na nieprawidłowej (zdeformowanej) wymowie głosek dentalizowanych. Deformacje są wynikiem zmiany miejsca artykulacji głosek, co powoduje zniekształcenie ich brzmienia. Najczęstsze postacie takich deformacji to:
 

·                    seplenienie międzyzębowe
Przy artykulacji głosek dentalizowanych (niektórych lub wszystkich) język wsuwa się między zęby w linii środkowej lub bocznej. W taki sam sposób mogą być wypowiadane głoski : t, d, n.

·                    seplenienie przyzębowe
Charakteryzuje się płaskim ułożeniem przodu języka, który zbyt mocno przylega do wewnętrznej strony siekaczy. Nie tworzy się wzdłuż języka rowek i dlatego powietrze przechodzi szerokim strumieniem. W efekcie brzmienie głosek jest przytępione, szmer powstający na krawędziach dolnych siekaczy jest osłabiony lub w ogóle się nie pojawia.

·                    seplenienie boczne
Artykulacja polega na niesymetrycznym ułożeniu całego języka, szczelina nie tworzy się w linii środkowej lecz z boku przy kłach, zębach przedtrzonowych lub trzonowych.

·                     seplenienie świszczące
Cechuje się bardzo ostrym brzmieniem głosek dentalizowanych, które powodują silny prąd powietrza powstały w wyniku utworzenia się głębokiego rowka wzdłuż linii środkowej języka.

·                    seplenienie podniebienne
W wyniku zbliżenia czubka języka do podniebienia twardego powstaje trący, nieprzyjemny szmer. Wymowa głosek : sz, ż(rz), cz, dż zbliżona jest do wymowy miękkich: ś, ź, ć, dź .

2. ROTACYZM

W obrębie rotacyzmu występuje:

A) zastępowanie (substytucja ) głoski r innymi głoskami wymawianymi prawidłowo np.: j, ł, d, w, l; (przykład: rower - jowej, rower - łoweł, rower - dowed, rower - wowew, rower - lowel).

B) opuszczenie (elizja) głoski r. Głoska r w systemie fonetycznym dziecka nie istnieje. (przykład: ryba - yba).

C)  deformacja głoski r, czyli tworzeniu dźwięku nie występującego w systemie fonetycznym naszego języka. Na skutek zmiany miejsca artykulacji głoska r powstaje w innym miejscu i brzmienie jej jest zdeformowane. Najczęstsze deformacje tego rodzaju to:

·                      reranie języczkowe
Zamiast czubka języka, drgania wykonywane są przez języczek znajdujący się na końcu podniebienia miękkiego.

·                      reranie międzyzębowe
Polega na drganiu czubka języka wsuniętego między zęby.

·                      reranie policzkowe lub boczne
Prąd powietrza skierowany jest w bok, wprawiając w drgania policzki. Przy takiej realizacji głoski r drga czubek języka lub krawędzie języka oraz jeden lub dwa policzki.

·                      reranie podniebienne
Polega na zbliżeniu tylnej części języka do podniebienia miękkiego. Podczas artykulacji wibruje całe podniebienie miękkie.

·                      reranie gardłowe
Powstaje między nasadą języka a tylną ścianą gardła (możliwe testowanie ręką). Wymowa głoski r gardłowa z wibracją języka i podniebienia miękkiego - zbliżona jest do wymowy francuskiej dźwięku r.

·                      reranie boczne
Wadliwa, boczna realizacja głoski r. Strumień powietrza przeciskając się między krawędzią boczną języka a górnymi dziąsłami, powoduje powstanie nieprzyjemnego brzmienia.

·                      reranie krtaniowe
Polega na wadliwej, krtaniowej realizacji głoski r.

ETAPY TERAPII LOGOPEDYCZNEJ

1.     Terapię logopedyczną rozpoczyna się od ćwiczeń narządów mowy, które mają usprawnić głównie pracę języka i warg, by umożliwić prawidłową wymowę głoski.

2.     Równocześnie z takimi ćwiczeniami należy usprawniać słuch fonematyczny ( fonemowy), który pozwala różnicować głoski. Jest to szczególnie ważne w przypadku substytucji głosek.

3.     Potem następuje etap wywołania głoski.

4.     Kolejny etap to żmudny proces utrwalania dźwięku: najpierw w izolacji, potem w sylabach i wyrazach.

5.     Terapia jest zakończona jeżeli dziecko realizuje poprawnie głoskę w mowie spontanicznej ( w czasie codziennych czynności).

EFEKTY TERAPII UZALEŻNIONE SĄ MIĘDZY INNYMI OD :

·     Częstotliwości i systematyczności ćwiczeń .

·     Zaangażowania, cierpliwości rodziców i współpracy z logopedą .

·     Motywacji dziecka do spełnienia zaleceń ( dostosowanie formy ćwiczeń do potrzeb dziecka , dbanie o atrakcyjność ćwiczeń, wprowadzenie elementów zabawy).

·     Stworzenia właściwych warunków do ćwiczeń ( wyciszone miejsce, poświęcenie wyłącznej uwagi dziecku przez 15-20 minut dziennie).

·     Zauważenia i docenienia najmniejszych sukcesów dziecka.

ĆWICZENIA LOGOPEDYCZNE

SZEREG CISZĄCY „Ś , Ź , Ć , DŹ”

1. ĆWICZENIA NARZĄDÓW MOWY .

·     wysuwanie i cofanie języka za zęby - płaszczyzna pozioma ,

·     liczenie zębów dolnych językiem ,

·     opieranie czubka języka o dolne zęby i wypychanie go ,

·     ściskanie warg w dzióbek ,

·     rozszerzanie warg w uśmiechu ,

·     wciąganie i wypychanie policzków do środka i na zewnątrz

jamy ustnej ,

·     ruchy wargi dolnej w prawo i w lewo

2. PRZYGOTOWANIE DO WYWOŁANIA GŁOSKI

·     przedłużanie głoski „i” lub „x’” powoli zbliżając siekacze ,

·     wymawianie przedłużonego „s” i cofanie języka od zębów w głąb jamy ustnej

...