Heraldyka.pdf

Heraldyka, wiedza o herbach?

Światy gier fabularnych są wszakże w większości światami

lepiej lub gorzej imitującymi średniowiecze, a na kartach

scenariuszy kłębi się od arystokracji, wielmożów, szlachty i

rycerzy. A co to za szlachcic czy rycerz bez herbu? Warto

więc co nieco o herbie wiedzieć. Szlachcicem czy rycerzem

może być bohater niezależny, może także być nim gracz -

tego typu profesje przewiduje zarówno Warhammer, jak i

AD&D, pełen rycerzy jest Pendragon, istnieje też szlachta i

rycerstwo w Kryształach Czasu. Tak zwane "karty gracza"

do gier wielu systemów (np. D&D) mają nawet stosowne

miejsce, w które gracz winien wrysować swoje "godło"

(Character Symbol). Gracze odtwarzający postaci "rycerzy"

rysują tu swe "herby rycerskie" - godziłoby się więc znać

sposoby, zasady i reguły rysowania. Widziałem już karty z

własnoręcznymi "herbami" graczy - na ten widok śmiech

porywał pusty, a po nim litość i zgroza. Widać było, że

rysownicy pojęcia nie mieli o regułach heraldyki. Nie piszę

tego, by drwić - w końcu, skąd ci gracze mieli te reguły

znać?

Jest też wielu zwolenników RPG, którzy znajdują

przyjemność w malowaniu figurek - a na tarczach,

proporcach i sztandarach miniaturowych rycerzy należy

wszak malować herby. Są i tacy miłośnicy RPG, którzy budują

całe bitewne sceny i dioramy - przy tworzeniu takowych

nieco podstawowej wiedzy o heraldyce również może się

przydać.

Celem poniższego opracowanka nie jest sporządzenie bryku

z historii średniowiecza, rycerstwa czy też kompleksowej

heraldyki, są to bowiem dziedziny już nieźle opracowane w

dziełach prawdziwie fachowych - do których

zainteresowanych odsyłam. Od historii jednak za daleko

uciec nie można - kilka słów o dziejach herbów powiedzieć

należy.

Od niepamiętnych czasów wyruszający do boju wojownicy

stroili się, czesali, malowali czy nawet tatuowali tak, by

łatwo było odróżnić "naszych" od "wrażych". Od

niepamiętnych czasów wojowie nosili też w jakimś widocznym

miejscu "znak", mający różne zadania - czasami był to

totem, podobizna lub atrybut czczonego bóstwa, czasem

znak rodowy czy plemienny, czasem element

"psychologiczny", mający nastraszyć przeciwnika i obniżyć

jego morale, czasem po prostu - jak większość godeł

wymalowanych na słynnym gobelinie z Bayeux - element

dekoracyjny. O heraldyce sensu stricto mówić można

dopiero od momentu (w. XII-XIII), w którym

rozpowszechnienie i rozwój pełnej zbroi zamienił rycerza w

jednolitą kupę blachy, zza której w żaden sposób nie dało się

odróżnić towarzysza broni lub sprzymierzeńca od wroga.

Noszenie w widocznym miejscu jakiegoś wyraźnego znaku

stało się wymogiem sine qua non. A ponieważ dominujące na

polach bitewnych rycerstwo z samego założenia było

formacją elitarną i ściśle zindywidualizowaną, znak

rozpoznawczy powoli zmienił charakter. Nie określał już

przynależności do grupy, klanu czy plemienia, nie dekorował,

lecz stał się atrybutem i wyróżnikiem noszącej go osoby. I

to osoby nie byle jakiej, lecz należącej do elity - bo taką

stały się rycerstwo i szlachta. Szlachectwo było początkowo

przywilejem otrzymywanym od władcy indywidualnie, w

uznaniu szczególnych zasług, wkrótce jednak stało się

dziedziczne, przechodziło z ojca na syna. Od wieku XII-XIV

wyróżniające szlachcica znak czy godło również stały się

dziedziczne. W wielu językach - w tym i w polskim - słowo

"herb" wywodzi się z niemieckiego "Erbe" - dziedzictwo (w

języku niemieckim herb nazywa się "Wappen").

Będąc przywilejem personalnym lub przyznanym przez

panującego lub odziedziczonym po przodkach, herb musiał

być silnie zindywidualizowany i nie mógł się powtarzać - dane

godło było "zarezerwowane", prawa do niego miała wyłącznie

osoba zaszczycona przywilejem nadania - i jej rosnąca

rzesza potomków. Oprócz nich - nikt. Musiał powstać więc

rejestr herbów, musiał też powstać urząd znawcy herbów - a

wiedza o herbach szybko stawała się nauką wymagającą

nielichej znajomości przedmiotu. Takim "herbologiem"

urzędującym przy każdym ważniejszym europejskim dworze

był herold. Początkowo była to osoba, później cały urząd,

zwany heroldią. Na czele urzędu stał tzw. król heroldów,

temu podlegali heroldowie, heroldom zaś pomocnicy, zwani

"persewerantami". Do heroldii należało opracowywanie

herbów istniejących i osób uprawnionych do ich noszenia, a

także graficzne opracowywanie herbów nowych w miarę

przeprowadzanych przez króla nobilitacji. Heroldowie

rozpoznawali po herbach i przedstawiali zjawiających się na

dworze lub na turnieju rycerzy, byli więc mistrzami

ceremonii na dworach i sędziami na turniejach. I od tego

właśnie urzędu wywodzi się słowo "heraldyka".

Czym jest i z czego składa się herb?

Przechodzimy do ad remu, czyli terminologii, zasad i reguł

heraldyki. Zanim jednak zaczniemy, kilka informacji

podstawowych:

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: