SPIS TREŚCI:
1. Geneza, charakterystyka i skutki gospodarki folwarczno - pańszczyźnianej
2. Handel zagraniczny w okresie gospodarki folwarczno- pańszczyźnianej
3. Miasta i mieszczaństwo w XIII-XVIII w
4. Rzemiosło i manufaktury w XIII-XVIII w
5. Położenie chłopów w XVI-XVIII w
6. Kryzys gospodarczy w Polsce od poł XVII w do poł XVIII w
7. Ożywienie gospodarcze w drugiej połowie XVIII w
8. Próby reform gospodarczych w drugiej połowie XVIII w
9. Przyczyny zacofania gospodarczego ziem polskich w okresie przedrozbiorowym
10. Gospodarcze konsekwencje rozbiorów
11. Wpływ prawodawstwa napoleońskiego na rozwój stosunków gospodarczo-społecznych
12. Gospodarka Księstwa Warszawskiego
13. Gospodarka Królestwa Polskiego
14. Polityka gospodarcza Ksawerego Druckiego-Lubeckiego
15. Gospodarcze skutki powstania listopadowego
16. Zmiany w położeniu chłopów na ziemiach polskich w XIX w
17. Rozwój kapitalizmu na ziemiach polskich
18. Działalność Banku Polskiego w XIX w
19. Znaczenie „rynków wschodnich” w rozwoju gospodarczym Królestwa
20. Rozwój gospodarczy Górnego Śląska
21. Rewolucja przemysłowa na ziemiach polskich
22. Kształtowanie się rynku wewnętrznego w XIX w
23. Problem kapitału na ziemiach polskich w II poł XIX w
24. Emigracja z ziem polskich w XIX w
25. Struktura i poziom rozwoju gospodarczego ziem poszczególnych zaborów przed I w św
26. Struktura społeczna i narodowościowa na ziemiach polskich w XIX w
27. Proces urbanizacji na ziemiach polskich w XIX w
28. Rozwój transportu na ziemiach polskich w okresie zaborów
29. Miejsce ziem polskich w gospodarce państw zaborczych na początku XX w
30. Sytuacja gospodarcza ziem polskich podczas I w św
31. Odbudowa i uruchomienie przemysłu po I w św
32. Odbudowa rolnictwa po I w św
33. Unifikacja ziem polskich po I w św
34. Handel i zaopatrzenie kartkowe ludności po I wojnie światowej
35. Wpływ wojny polsko - radzieckiej na gospodarkę Polski
36. Gospodarka II RP w latach - 1918-23
37. Reformy Władysława Grabskiego
38. Polityka gospodarcza J Zdziechowskiego
39. Reformy rolne
40. Tło gospodarcze zamachu majowego
41. Stabilizacja finansowa w II RP
42. Wojna celna z Niemcami
43. Wielki Kryzys w Polsce
44. Nakręcanie koniunktury w Polsce
45. Polityka gospodarcza E Kwiatkowskiego
46. Planowanie gospodarcze w II RP
47. COP
48. Rolnictwo w latach 36-39
49. Polityka walutowa w latch 30-tych
50. Przebieg koniunktury gospodarczej w latach 1918- 39
51. Struktura gospodarcza II Rzeczypospolitej
52. Bilans gospodarczy II Rzeczypospolitej
53. Działalność Banku Polskiego S A
54. Kartelizacja w Polsce w latach 1918-39
55. Struktura społęczna i narodowościowa II RP
56. Rola kapitału obcego w gosp II RP
57. Zmiany terytorialne na ziemiach polskich podczas II w św
58. Polityka gospodarcza ZSRR na ziemiach polskich w czasie II wojny światowej
59. Polityka gospodarcza Niemiec na ziemiach polskich w czasie II wojny światowej
60. Polityka ludnościowa okupantów na ziemiach polskich w latach II wojny światowej
61. Polityka przemysłowa Niemców na ziemiach polskich w latach II wojny światowej
62. Polityka aprowizacyjna Niemców na ziemiach polskich w latach II wojny światowej
63. Przemiany własnościowe na ziemiach polskich w latach II wojny światowej
64. Straty materialne na ziemiach polskich w latach II wojny światowej
65. Gospodarcze konsekwencje zmian granic po II wojnie światowej
66. Integracja gospodarcza i zasiedlanie ziem zachodnich i północnych po II wojnie światowej
67. Migracje na ziemiach polskich po II wojnie światowej
68. Zasady i realizacja reformy rolnej w Polsce po II wojnie światowej
69. Odbudowa rolnictwa po II wojnie światowej
70. Odbudowa przemysłu po II wojnie światowej
71. Nacjonalizacja przemysłu po II wojnie światowej
72. "Bitwa o Handel"
73. Plan 3-letni
74. Stosunki walutowe na ziemiach polskich w latach powojennych
75. Geneza i charakter systemu zetatyzowanej gospodarki wielosektorowej (trójsektorowość)
76. Handel i zaopatrzenie kartkowe po II wojnie światowej
77. Przekształcenia bankowości po II wojnie światowej
78. Dyskusja CUP-owska
79. Powstanie gospodarki centralnie kierowanej
80. Kolektywizacja rolnictwa
81. Plan 6-letni
82. Charakterystyka quasi cyklu gospodarczego 1956-1970
83. Charakterystyka quasi cyklu gospodarczego 1970-80
84. Charakterystyka quasi cyklu gospodarczego 1980-1989
85. Polityka przemysłowa w Polsce po II w św
86. Polityka rolna i zmiany w strukturze agrarnej w latach powojennych
87. Transport w latach powojennych
88. Handel wewnętrzny w latach powojennych
89. Polityka walutowa i skarbowość w Polsce w latach powojennych
90. Bankowość w latach powojennych
91. Procesy inflacyjne w Polsce po II w św
92. Polityka pełnego zatrudnienia w Polsce po II w św
93. Polsko-radzieckie stosunki gospodarcze w latach -
94. Udział Polski w Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG)
95. Miejsce Polski w międzynarodowej wymianuie handlowej w latach -
96. Organizacja handlu zagranicznego w latachpowojennych
97. Zadłużenie zagraniczne Polski po II w św
98. Warunki bytowe ludności w latach - w Polsce i na tle innych państw europejskich
99. Na czym polega istota quasi cykli gospodarczych ?
100. Tzw manewry gospodarcze po II w św
101. Zmiany strukturalne w gospodarce w latach powojennych
102. Tempo wzrosto dochodu narodowego w latach powojennych
103. Stan gospodarki w końcu lat 80-tych
104. Przyczyny gospodarczego załamania PRL
105. Gospodarka Polski w latach - na tle świata
Zagadnienia do powtórzenia:
Porównanie niemieckiej i radzieckiej okupacji w czasie II wojny światowej.
Porównanie reform rolnych w Polsce międzywojennej i powojennej.
Porównanie kolektywizacji rolnictwa w Polsce i w innych krajach socjalistycznych.
Porównanie planu 3-letniego i 6-letniego.
Porównanie centralnego planowania gospodarczego w Polsce międzywojennej i powojennej.
1. Geneza, charakterystyka i skutki gospodarki folwarczno - pańszczyźnianej.
Za początek okresu gospodarki pańszczyźnianej w Polsce przyjmuje się połowę wieku XV, gdy szlachta zdobyła przywileje gwarantujące rozwój demokracji szlacheckiej (w Nieszawie 1454), a Polska w wyniku II pokoju toruńskiego odzyskała ujście Wisły i Pomorze Gdańskie, co umożliwiło rozwój handlu droga morską. Gospodarka folwarczno-pańszczyźniana na ziemiach polskich trwała nawet i do 1864r, gdy w Królestwie Polskim należącym do Rosji uwłaszczono chłop:ów. W innych zaborach likwidacja tego systemu zaczęła się wcześniej.
Okres panowania gospodarki f. -p. podzielić można na dwa okresy: 1454-1655 - rozwoju i pojawienia się objawów regresu, oraz 1655-1764 upadku i dekompozycji systemu.
Powstanie tego systemu gospodarowania warunkowane było zarówno tendencjami wewnętrznymi, jak i zewnętrznymi. Do najważniejszych wewnętrznych zaliczyć należy supremację szlachty w życiu politycznym i gospodarczym, ograniczanie wolności chłopskiej, słabość miast, a do zewnętrznych podział Europy na 2 strefy produkcji - rolniczej (na wschód od Łaby) i wczesnoprzemysłowej (na zachód). W wyniku ekspansji politycznej i militarnej krajów Zachodu wzrosło zapotrzebowanie tych zurbanizowanych krajów na zboże i produkty rolne. W związku z tym kraje na wschód od Łaby zaczęły eksportować swe nadwyżki (bowiem w wyniku prowadzenia ekstensywnej gospodarki i taniej siły roboczej je posiadały), a w produkty przemysłowe zaczęły się zaopatrywać na Zachodzie Europy, kosztem własnej, rodzimej produkcji.
Folwark było to gospodarstwo rolno-hodowalne prowadzone na rachunek pana, znane w Polsce już wcześniej. W końcu XV i XVI w. ten typ gospodarstwa nabierał jednak coraz większego znaczenia. Pan feudalny powiększał swoje grunty kosztem chłopów. Już w 1423 w statucie wareckim umożliwiono usunięcie krnąbrnego sołtysa ze wsi, w praktyce umożliwiając wykup sołectw szlachcie. Oznaczało to, że we wsiach powstałych na skutek kolonizacji na prawie polskim czy niemieckim uprawnienia i grunty sołtysa przechodziły w ręce pana feudalnego. Ziemię pod folwarki pozyskiwano także drogą karczunku. Zagarniano nieużytkowane grunty opuszczone przez kmieci. Powstawaniu folwarku sprzyjało także rozdrobnienie własności chłopstwa i powstawanie miejscowo ukrytego bezrobocia. Rzadko posuwano się do "rugowania" kmieci, częściej "zamieniając" się z nimi, oddawszy chłopom ziemię gorszej jakości. Folwark prowadził gospodarkę ekstensywną, skierowaną na produkcję najprostszych artykułów rolnych, przede wszystkim zaś - zboża.
Folwarki najgęściej rozwijały się w dorzeczu środkowej Wisły i Bugu oraz w Wielkopolsce, co wiązało się z możliwością eksportu nadwyżek zbożowych drogą morską. Na innych ziemiach powstanie i rozwój folwarku znacznie się opóźnił - np. na ziemi łęczyckiej dopiero pod koniec XVI w. nastąpiła zmiana z gospodarki czynszowej na folwarczną.
Folwarki istotnie różniły się między sobą wielkością. W majątkach bogatszych właścicieli folwark stanowił i kilka wsi. Średnia szlachta stworzyła dwa typy folwarków - drobny (2-3 łany), i większy 6-8 łanowy.
System folwarczny opierał się na pracy pańszczyźnianej chłopa, polegającej na pracy chłopa na pańskim folwarku. Początkowo wymiar pańszczyzny nie był wysoki (kilka dni w roku). Już jednak sejm toruński z 1520 r. wprowadził prawo, iż minimalny wymiar pańszczyzny miał wynosić 1 dzień w tygodniu za 1 łan ziemi użytkowanej przez chłopa. Zmieniał się też charakter powinności chłopa względem pana. Zanikały jutrzyny (czyli obowiązek uprawiania określonej działki gruntu pańskiego) na rzecz bardziej uciążliwej pańszczyzny dniówkowej. Zmniejszały się natomiast rozmiary innych powinności feudalnych - czynsze i daniny w towarach. Do tego dochodziły też często obowiązki sprzężąju, czyli obowiązek transportu zboża i inne.
W XVI na skutek powstania systemu folwarczno-pańszczyźnianego wzrosła ilość produkowanego zboża, a jeszcze bardziej - jego eksport. Folwarki, w przeciwieństwie do drobnych gospodarstw, produkowały na zbyt. Jednak rozwój folwarku pociągał za sobą wzrost obciążeń chłopskich, a co za tym idzie - osłabienie ich gospodarstw. Wpłynęło to negatywnie na uprawę pól chłopskich, na jakość stosowanych tam narzędzi. Rosła konkurencja rynkowa między chłopem a panem. Pan feudalny często także stawał się pośrednikiem w handlu zbożem między chłopem a konsumentem. Oderwanie chłopów od rynku umożliwiało dalszy ich wyzysk i wzrost dochodów feudała. W efekcie obniżenia dochodów chłopstwa ucierpiało rzemiosło - oraz miasta. Produkcji folwarcznej zaczęli także stopniowo podlegać wiejscy rzemieślnicy, na dworze pańskim produkowane artykuły przemysłowe potrzebne poddanym. Chłopi często zadłużali się u swych panów feudalnych, co doprowadzało do jeszcze większych zależności między chłopem a panem.
System f. -p. w okresie kryzysu XVII i XVIII w. był najtańszą formą gospodarowania, stąd też nie widziano potrzeby jego zmiany. Panowie twardo egzekwowali powinności chłopskie, co na skutek zniszczeń wojennych i zubożenia prowadziło do katastrofalnego stanu na wsi polskiej. Pośrednio wpływało to także na folwark, w którym praca chłopa nie na swoim stawała się coraz mniej wydajna. Stosowano stare, zużyte narzędzia i mało wydajną technikę rolną. Po wojnach polowy XVII w. wzrosło znaczenie najmu, uzupełniającego pańszczyznę, bowiem w wielu folwarkach skutkiem znacznych ubytków ludnościowych brakowało rąk do pracy. Stosowano także najem przymusowy z ludzi luźnych, komorników i zagrodników. Wskutek zubożenia chłopstwa wzrósł udział pańszczyzny pieszej w zestawieniu ze sprzężajną. Folwarki musiały zakupywać sprzężaj i narzędzia.. Panowie musieli też coraz częściej stosować tzw. załogę, czyli wypożyczanie chłopom bydła, w celu hodowli i używania do pracy.
W czasach stanisławowskich można dostrzec przejawy postępu w gospodarce folwarcznej. Miały na to wpływ zmiany w technice rolnej - doskonalenie narzędzi (wprowadzenie kosy do żęcia zboża), wprowadzanie lepszych gatunków hodowlanych. W niektórych miejscach zaczęto zamiast prymitywnej trójpolówki i dwupolówki stosować metody upraw wielopolowe i płodozmian. Nadal osadzano chłopów na pustkach (powstałych także w wyniku przemarszów wojsk podczas wojny siedmioletniej). Główny dochód folwarków pochodził jednak z tzw. propinacji, czyli produkowania przez folwark napojów alkoholowych i przymusowej sprzedaży alkoholu chłopom. W XVIII przeciętne normy pańszczyzny wynosiły 5-6 dni w tygodniu dwojgiem tj. częściowo pieszo, częściowo wraz ze sprzężajem - stąd 10-12 dniówek. Nie wpływało to jednak na powiększanie się ...
amadeusz33