Wprowadzeniedo patologii spolecznej.pdf

Wprowadzenie

Paradoksem naszych czasów jest to, że zdobycze techniki i cywilizacji, których zadaniem jest ułatwienie czło-

wiekowi egzystencji, stanowią zagrożenie, patologizują i predestynują do zachowań dewiacyjnych. Rozwój me-

dycyny i technologii żywienia z jednej strony ratuje życie: chroni przed chorobami i pozwala minimalizować

cierpienie. Z drugiej — często obraca się przeciwko człowiekowi i prowadzi np. do uzależnienia od leków czy

chemizacji żywności, szkodzi też zwierzętom (testowanie kosmetyków) i środowisku.

Wynalezienie telefonu miało na celu ułatwienie komunikacji między ludźmi, ulepszenie i usprawnienie tego zja-

wiska. Posiadanie telefonu komórkowego wzmacnia nasze poczucie bezpieczeństwa — w razie nagłego wypad-

ku możemy wezwać pomoc, poradzić się kogoś czy poprosić o instrukcje. Z drugiej strony, telefon komórkowy

niesie ze sobą wiele zagrożeń, związanych także — paradoksalnie — z relacjami międzyludzkimi. Komunikacja

interpersonalna często bywa redukowana do porozumiewania się za pomocą wiadomości SMS, pisanych skróto-

wym, specyﬁcznymjęzykiem.Kartkiświąteczneczyurodzinowezostałyzastąpioneniewyszukanymi,standar-

dowymi wierszykami. Takiego rodzaju życzenia są wysyłane automatycznie, często do wszystkich osób zapisa-

nych na liście kontaktowej. Poczucie bezpieczeństwa wynikające ze świadomości możliwości kontaktu z innymi

ludźmi w nagłym przypadku bywa złudne, ponieważ może okazać się, że telefon jest rozładowany.

Posiadanie telefonu komórkowego graniczy z uzależnieniem od niego. Jak czuje się przeciętna osoba, gdy po

wyjściu z domu zorientuje się, że o nim zapomniała? Czy jest jej to obojętne? A może czuje niepokój? Lęk? Pa-

nikę? Posiadanie przez dzieci telefonu komórkowego dla opiekunów nie zawsze ma tylko walor asekuracyjny —

często sprzyja nadmiernej kontroli. Tzw. udogodnienia to czynniki, które mogą patologizować nasze życie i wy-

woływać uzależnienie, nerwice, poczucie osamotnienia, braku wsparcia, wszechkontroli itp.

Zagrożenia te można rozpatrywać w trzech wymiarach.

1. Wymiar indywidualny związany jest z biopsychiczną strukturą jednostki (np. lęki, obsesje, fobie, agresja,

choroby, uzależnienia, samobójstwa).

2. Wymiar społeczny związany jest z dysfunkcjonalnością systemu organizacji życia na różnych poziomach —

politycznym, gospodarczym, kulturowym (np. dezorganizacja rodziny, przestępczość, nadużycia władzy,

biurokratyzacja, dehumanizacja pracy).

3. Zagrożenia egzystencjalne (istnienia gatunku ludzkiego), które pozostają w bezpośrednim związku z postę-

pem cywilizacji i rozwojem techniki (np. zanieczyszczenia środowiska naturalnego, związane z tym klęski

żywiołowe, głód, chemizacja żywności, zbrojenia nuklearne itp.) (Nowak, Wysocka, 2001).

Wskazane powyżej wymiary i czynniki warunkują się nawzajem i są ze sobą silnie powiązane. „Zjawiska pa-

tologii społecznej i indywidualnej funkcjonują w tzw. »błędnym kole« czynników wzajemnie się napędzających

i uniemożliwiających w konsekwencji wyjście z tych paradoksalnych zależności” (Nowak, Wysocka, 2001: 8).

Patologia społeczna jako dziedzina wiedzy zajmuje się trzema zagadnieniami: symptomatologią zjawisk patolo-

gicznych, ich etiologią oraz proﬁlaktyką.Odpowiedniodotychzagadnieńdobranotreścitegokursu.

W pierwszym module przyjrzymy się granicom i pojęciom związanym z patologią społeczną oraz jej niektó-

rym uwarunkowaniom. Skupimy naszą uwagę na przemocy i agresji jako faktach, które dotyczą wszystkich

sfer współczesnego życia indywidualnego i społecznego. Zapoznamy się z podstawowymi kwestiami dotyczą-

cymi zjawisk, które stanowią zagrożenie dla życia wszystkich mieszkańców świata (terroryzm), wyraźnie róż-

nicują postawy społeczne (eutanazja) oraz mają na celu obniżenie wartości życia określonych grup społecz-

nych (ludobójstwo).

W drugim module charakterystyce zostaną poddane wybrane zjawiska patologii społecznej, takie jak sekty, pro-

stytucja oraz bezdomność. Wiele uwagi poświęcimy tendencjom i obliczom przestępczości wśród kobiet oraz

przemocy seksualnej jako patologii społecznej.

W trzecim module kursu skupimy uwagę na możliwości przeciwdziałania wybranym zjawiskom patologii spo-

łecznej w kontekście regulacji prawa, działalności organizacji pozarządowych oraz szkoły.

Wprowadzenie do patologi społecznej

1. Patologia społeczna — podstawowe kategorie pojęciowe

1.1. Czym zajmuje się patologia społeczna jako oddzielna dyscyplina wiedzy?

2. Przegląd wybranych koncepcji dewiacji społecznej

2.1. Teoria anomii Roberta Mertona

2.2. Teoria kontroli Travisa Hirschiego

2.3. Teoria naznaczania (stygmatyzacji)

2.4. Alternatywne myślenie o przyczynach dewiacji

3. Problematyka negatywnej stereotypizacji i uprzedzeń

4. Przemoc i agresja

5. Wybrane problemy współczesnego świata: eutanazja i ludobójstwo

5.1. Eutanazja

5.2. Ludobójstwo

Słownik

Bibliograﬁa

1. Patologia społeczna —

podstawowe kategorie pojęciowe

Słowo patologia wywodzi się z gr. pathos — ‘cierpienie’ i logos — ‘nauka’. Można

więc uznać, że patologia to nauka o cierpieniu. Biorąc pod uwagę to, że każde zja-

wisko patologii społecznej, czy to indywidualnej, czy społecznej, czy instytucjonal-

nej, niesie z sobą cierpienie (jednostki bądź grupy), należy uznać, że jest to niezwy-

kle trafne określenie.

Słowa patologia i patologiczny kojarzą się z terminologią medyczną i stereotypowo

odnosi się je do bólu, choroby czy braku kondycji. Patologia stanowi punkt odnie-

sienia dla zdrowia (jest odchyleniem od normy, jaką jest zdrowie). Z punktu widze-

nia patologii nie medycznej, lecz społecznej — jest to nauka o takich ludzkich for-

mach aktywności, które godzą w ład i porządek, czyli w tzw. zdrowie społeczne.

1.1. Czym zajmuje się patologia społeczna jako oddzielna

dyscyplina wiedzy?

Patologia społeczna jest silnie powiązana z socjologią, kryminologią, medycyną,

prawem, psychologią i pedagogiką. Związki z poszczególnymi naukami są oczy-

wiste i wyraźne. Pierwsze naukowe opracowania z zakresu patologii społecznej

w Polsce przypadają na lata 60. Za popularyzatora tej dziedziny wiedzy w Polsce

uznajemy Adama Podgóreckiego.

Patologia społeczna jest to nauka, której przedmiotem zainteresowania są wszelkie

odstępstwa od powszechnie przyjętych standardów (zarówno zachowania jednost-

kowe, jak i zbiorowe, społeczne). A. Podgórecki uważa, że jest to „ten rodzaj za-

chowania, ten typ instytucji, ten typ funkcjonowania jakiegoś systemu społeczne-

go czy ten rodzaj struktury, który pozostaje w zasadniczej, niedającej się pogodzić

sprzeczności ze światopoglądowymi wartościami, które w danej społeczności są

akceptowane” (Podgórecki, 1969: 24).

Nie jest jednak oczywiste, jakie zjawiska należą do patologicznych społecznie —

które z nich stanowią społeczne zagrożenie, a które są normą. Oczywiście jest sze-

reg zjawisk, co do których nie ma wątpliwości. Możemy do nich zaliczyć przestęp-

czość, prostytucję, uzależnienia, przemoc itp. Jednakże podobnie jednoznaczne nie

będą już: homoseksualizm, eutanazja, a nawet aborcja czy samobójstwo. Literatu-

ra naukowa przedmiotu pozwala na wyodrębnienie trzech kryteriów, według któ-

rych określa się granice zjawisk patologicznych społecznie (Gaberle, 1993). Są to

kryteria:

1) normatywne,

2) oczekiwań społecznych,

3) reakcji społecznych.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: