MODEL MONOPOLU PEŁNEGO
Monopol pełny mamy na rynku wówczas, gdy w danej gałęzi przemysłu istnieje tylko jedno przedsiębiorstwo wytwarzające produkt nie posiadający substytutów.
Model monopolu pełnego opiera się na czterech założeniach:
(1) Produkty jednorodne lub zróżnicowane – zakłada się, że na rynku nie istnieją bliskie substytuty tych produktów
(2) Brak możliwości wejścia do działalności opanowanej przez monopol pełny – może to wynikać z uwarunkowań technicznych, ekonomicznych lub administracyjno - prawnych. Wytwarzanie produktów może być objęte ochroną patentową. Niemożność wejścia na rynek może być związana z koniecznością poniesienia ogromnych nakładów i kosztów początkowych możliwych do odzyskania w bardzo długim okresie czasu.
(3) Jeden sprzedający i wielu kupujących.
(4) Założenie doskonałej informacji o rynku.
KRZYWA POPYTU
W WARUNKACH MONOPOLU
Monopol pełny jest jedynym producentem lub sprzedającym na rynku i dlatego krzywa popytu na jego produkty jest równoznaczna z krzywą popytu rynkowego. Monopol pełny jest równoznaczny z gałęzią przemysłu. W rezultacie krzywa popytu monopolu pełnego ma nachylenie negatywne a jej elastyczności zawarte są między 0 i -∞.
Ponieważ krzywa popytu na produkty monopolu pełnego jest równoznaczna z krzywą popytu rynkowego posiadającą nachylenie negatywne, zwiększenie rozmiarów sprzedaży wymaga zmniejszenia ceny, natomiast mniejsza sprzedaż może być realizowana po większej cenie. W rezultacie przychód przeciętny równy cenie nie jest równy przychodowi marginalnemu. Linia PM znajduje się poniżej linii PP. Monopol pełny nie będzie dostarczał na rynek swoich produktów jeśli PM spadnie poniżej zera.
Jeżeli monopol sprzedaje każdą jednostkę produktu po tej samej cenie mówimy o monopolu niedyskryminującym. Jeżeli różne jednostki tego samego produktu sprzedawane są po różnych cenach mamy do czynienia z dyskryminacją monopolistyczną.
KRÓTKOOKRESOWA RÓWNOWAGA MONOPOLU
Biorąc pod uwagę koszty produkcji oraz kształtowanie się przychodów monopol poszukuje optymalnej kombinacji między ceną i wielkością produkcji, tzn. takiej kombinacji która zmaksymalizuje zysk monopolu w krótkim okresie czasu.
Odległości między krzywymi PC i KC odpowiadające kolejnym wielkościom produkcji mierzą zysk całkowity monopolu.
Ogólny warunek maksymalizacji zysku monopolu pełnego jest podobny jak w przypadku przedsiębiorstwa doskonale konkurencyjnego: PM=KM oraz KM rosnący. Ponieważ krzywa popytu monopolu oraz krzywa PM posiadają nachylenie negatywne, koszt marginalny nie musi być rosnący w punkcie przecięcia się PM i KM. W tym przypadku warunek maksymalizacji zysku monopolu spełniony jest wówczas, kiedy KM spada wolniej od spadku PM.
Warunki maksymalizacji zysku monopolu pełnego:
(1) Warunek konieczny: PM = KM
(2) Warunki wystarczające: KM rosnący lub KM malejący ale wolniej niż PM.
CENA MONOPOLOWA
Cena monopolowa wyznaczona jest w punkcie przecięcia się krzywej popytu z wielkością produkcji maksymalizującą zysk monopolu.
Określenie poziomu ceny monopolowej polega na wyznaczeniu wielkości Q maksymalizującej zysk a następnie, biorąc pod uwagę daną krzywą popytu, na wyznaczeniu ceny maksymalnej, po której te rozmiary produkcji mogą być sprzedane.
ZYSK I STRATA MONOPOLU
Fakt, że przedsiębiorstwo posiada pozycję monopolu pełnego nie gwarantuje osiągania zysku pozytywnego. Monopol pełny może być nierentowny, czyli przynosić straty.
Zysk monopolu odpowiada różnicy między PC i KC.
Na wykresie A, PC wyznacza płaszczyzna prostokąta 0PCQe, KC zaś płaszczyzna 0ABQe. Zysk monopolu jest dodatni.
Na wykresie B mamy do czynienia ze stratą monopolu. Ponieważ KC jest (prostokąt 0ACQe) jest większy od PC (prostokąt 0PBQe) monopol osiąga zysk negatywny.
Jeżeli cena jest mniejsza od KZP w punkcie maksymalizacji zysku wówczas monopol powinien zamknąć przedsiębiorstwo i zaprzestać produkcji. Jeśli P>KZP monopol może w dalszym ciągu wytwarzać produkcję Qe, mimo że nie pokrywa ona całości kosztów stałych monopolu.
KRZYWA PODAŻY MONOPOLU
W KRÓTKIM OKRESIE CZASU
Podaż przedsiębiorstwa definiujemy jako zależność funkcjonalną między ceną rynkową i wielkością produkcji, którą przedsiębiorstwo oferuje.
W przypadku monopolu nie istnieje jedyna zależność między ceną a oferowaną ilością produkcji – nie istnieje więc krzywa podaży monopolu w krótkim okresie czasu.
W odniesieniu do monopolu pełnego oraz do wszystkich rynków niedoskonale konkurencyjnych można pominąć analizę funkcji podaży. Zasadnicze znaczenie dla analizy rynków niedoskonałych mają kształtowanie się popytu oraz kosztów produkcji.
DYSKRYMINACJA CENOWA
Dyskryminacja cenowa ma miejsce wówczas, kiedy ten sam produkt sprzedawany jest, w tym samym miejscu i czasie, po różnych cenach.
Możliwość stosowania dyskryminacji cenowej przez monopol wymaga spełnienia dwóch warunków:
(a) Przedsiębiorstwo monopolistyczne musi mieć możliwość dzielenia rynków, a popyty kupujących na różnych rynkach muszą posiadać różne elastyczności cenowe.
(b) Monopol posiada możliwości zapobiegania praktykom odsprzedawania produktu (usługi) przez kupujących, którzy nabywają go po niższej cenie, tym którzy kupują go po cenie wyższej.
Monopol stosujący dyskryminację cenową zmierza do tego, aby przychód marginalny zrównał się z kosztem marginalnym na wszystkich rynkach, na których sprzedaje swój produkt.
Monopol stosujący dyskryminację cenową sprzedaje ten sam produkt po cenie wyższej na rynku, na którym popyt jest stosunkowo sztywny oraz po cenie niższej na rynku o popycie bardziej elastycznym.
INGERENCJA RZĄDU NA RYNKU MONOPOLISTYCZNYM
Ingerencja rządowa dotyczy najczęściej ustalania taryf i opłat za usługi przedsiębiorstw publicznych.
W danym momencie czasu istnieje określony popyt na usługi monopolu – dana jest krzywa popytu (DD) oraz odpowiadająca jej krzywa przychodu marginalnego (PMp). Optymalna wielkość świadczonych usług, która maksymalizuje zysk monopolu wynosi Qe. Wyznacza ją pkt. przecięcia PMp z KM. Cena monopolowa ustalona zostaje na poziomie Pe.
Gdy cena okazuje się za wysoka organy rządowe obniżają ją do poziomu Pmax. Dla ilości od 0 do Q’e krzywa PM przybiera postać linii poziomej (od Pmax do A). Po przekroczeniu Q’e monopol napotyka ponownie na poprzednią krzywą popytu odpowiadający jej odcinek poprzedniej krzywej PMp. W przypadku kontroli cen przez instytucje rządowe krzywa PMp jest nieciągła dla wielkości Q’e. Jeżeli krzywa KM przecina linię przerywaną między A i B tak aby PMp zrównał się z KM, wówczas rozmiary sprzedaży monopolu po cenie Pmax będą wynosić Q’e.
Jeżeli krzywa KCP monopolu znajduje się powyżej ustalonej ceny Pmax, wtedy w długim okresie czasu monopol zbankrutuje. O ile produkcja monopolu jest uważana za niezbędną, wtedy jedynym rozwiązaniem jest subwencjonowanie działalności monopolu.
kubasrem