METODY STYMULOWANIA ROZWOJEM
TWÓRCZOŚCI PLASTYCZNEJ DZIECI W WIEKU
PRZEDSZKOLNYM
Podstawowym czynnikiem w rozwijaniu ekspresji plastycznej dziecka jest systematyczna i ciągła inspiracja jego twórczości. Źródłem tej inspiracji są zajęcia i zabawy organizowane i kierowane przez nauczycielkę, a przede wszystkim bezpośrednie kontakty z otoczeniem społecznym, przyrodniczym, techniką i sztuką.
Zjawiska przyrody: światło i barwa, bogactwo kształtów kwiatów i roślin, śpiew ptaków itp. silnie oddziałują na sferę przeżyć umysłowych i emocjonalnych dziecka, fascynują i pobudzają jego wyobraźnię i fantazję.
W tym świecie rzeczywistych kształtów i barw nauczycielka pełni rolę przewodnika, skłania dziecko do obserwacji otoczenia. Pierwsze obserwacje dziecka i wrażenia, jakich ono doznaje, pobudzają do plastycznego wyrażania przeżyć, rozwijając wrażliwość na jakość waloru, harmonię kontrastów barwnych i różnorodność kształtów.
Przeżycia dziecka obcującego ze zjawiskami przyrody pogłębiają się i wzbogacają szczególnie wtedy, gdy odbiera je ono wszystkimi zmysłami, np. obserwując drzewo dotknie palcami kory, usłyszy szmer poruszających się na wietrze liści, itp.
Atmosfera zabawy, niespodzianki- stwarzają niecodzienny nastrój. Inicjatorem zabaw jest nauczycielka. Na przykład na spacerze po lesie lub w parku poleca dzieciom ustawić się w cieniu i na chwilę zamknąć oczy, aby mocniej przeżyły działanie światła i barwy na rozsłonecznionym miejscu. Przejście z ciemności do światła zwiększa intensywność przeżyć kolorystycznych dziecka.
Podobnie wiele przeżyć w obserwowaniu kolorów i ich odcieni, kształtów i wielkości, dostarczają dziecku organizowane przez nauczycielkę inne zabawy, np. zbieranie jesienią liści o rozmaitych kształtach i różnych odcieniach barwnych, wyłuskiwanie kasztanów z kolczastej łupiny, obserwowanie światła odbijającego się w wodzie. Rozróżnianie barwy sierści zwierząt lub upierzenia ptaków, kształtu i proporcji rozwija spostrzegawczość dziecka, wzbogaca jego wiedzę o zjawiskach przyrody, wpływa na doskonalenie ekspresji plastycznej.
Równie pobudzająco na wyobraźnię dziecka oddziałuje obserwacja ulicy miejskiej, życia osiedla. Architektura domów, rytm okien, ruch uliczny, reklamy- to wszystko intensyfikuje przeżycia dziecka, stając się bodźcem do wyrażania doznań bądź środkami rysunkowymi, bądź też za pomocą barwy lub formy przestrzennej.
Obserwowanie przez dziecko samochodu, lokomotywy również pobudza jego twórczą wyobraźnię. Bogatym źródłem inspirującym twórczość plastyczną dziecka są utwory literatury dziecięcej. Powinny one mieć dużą wartość literacką, ponieważ tylko takie teksty mogą wywołać w wyobraźni dziecka różne wizje i obrazy, przenosząc je w świat fikcji.
Nauczycielka dokonując wyboru odpowiedniego utworu powinna kierować się tym, aby tekst o określonym nastroju, np. pogodnym i radosnym, pobudzał wyobraźnię i fantazję dziecka, angażował je emocjonalnie. Dziecko 3-4 letnie żywo reaguje na dźwięk, rytm i rym, nawet wtedy, gdy nie rozumie w pełni wszystkich wyrazów w usłyszanym tekście. Starsze dziecko przedszkolne precyzyjniej i uważniej słucha baśni legend, opowiadań, głębiej przeżywa ich treść.
Inscenizacje baśni, legend i opowiadań oraz recytacje wierszy, które organizuje nauczycielka wraz z dziećmi, stanowią bogate źródło inspiracji ich twórczości plastycznej. Skojarzenie treści tekstu z wizualnymi wrażeniami, czyli obrazem ukształtowanym przez barwną oprawę i dynamikę ruchu, występujących w inscenizacji dzieci, przeżywanie różnych nastrojów i treści inscenizowanego utworu wzbogaca wyobraźnię. Wykonanie lalki do teatrzyku kukiełkowego i dekoracji oraz przygotowanie inscenizacji wybranego tekstu daje dziecku możliwość działalności twórczej.
Aby uzyskać jak największy efekt w zakresie inspiracji twórczości plastycznej przez muzykę, nauczycielka organizuje zajęcia plastyczne, których tematem są przeżycia dzieci w trakcie słuchania prostych utworów słowno-muzycznych. Na zajęciach tego typu dziecko, mając przygotowane narzędzia, materiały, i tworzywo, słucha wykonanego na instrumencie czy odtworzonego z płyty lub z taśmy magnetofonowej krótkiego utworu i w trakcie słuchania, bądź po wysłuchaniu go, rysuje lub maluje doznane wrażenia i przeżycia. Zapoczątkowanie kontaktów ze sztuką, inspiruje także twórczość plastyczną dziecka.
Oglądanie kolorowych reprodukcji dzieł malarskich oraz wartościowej ilustracji książkowej stanowi pierwszy etap kontaktów dziecka ze sztuką plastyczną. W trakcie takiego oglądania nieodzowne są komentarze nauczycielki dotyczące kolorystyki i kompozycji dzieła, jego formy i treści. Komentarze te, dostosowane do poziomu umysłowego dziecka, powinny rozbudzać zainteresowanie dziełem plastycznym.
Współczesne koncepcje sztuki polegają na dążeniu do twórczej niezależności, swobodnej interpretacji rzeczywistości, na zafascynowaniu się barwą i formą. Współczesne malarstwo jest bliskie ekspresji plastycznej dziecka, jego wrażliwości i kolorystyce.
Rzeźba, grafika, tkanina artystyczna i architektura oraz inne dyscypliny współczesnej sztuki działają żywo na twórczą wyobraźnię dziecka.
BIBLIOGRAFIA
1. Bruner J.S., Psychologia wychowawcza. Zagadnienia indywidualne i społeczne w badaniu myślenia. 1961, Nr 3.
2. Dąbek A., Psychologiczne podstawy twórczej aktywności dziecka, Zielona Góra, 1988
3. Gloton R.,Clero C., Twórcza aktywność dziecka, Warszawa, 1988.
4. Górniewicz J., Rozwój i kształtowanie wyobraźni dziecka, Warszawa-Toruń, 1992.
5. Jasica D., Rozwój twórczości plastycznej dziecka, Wychowanie w przedszkolu, 1998, nr 4.
6. Kozielecki J., Koncepcje transgresyjne człowieka: analiza psychologiczna, Warszawa, 1987.
7. Limont W., Rozwijanie wyobraźni twórczej, Wychowanie w przedszkolu, 1999,nr 6.
8. Pietrasiński Z., Myślenie twórcze, Warszawa, 1969.
9. Popek S., Psychologiczna analiza procesu twórczego, Lublin, 1989.
10. Zaborowski Z., Rozwijanie aktywności twórczej dziecka, Warszawa, 1986.
marzena_kaszowska