Adam Mickiewicz-Konrad Wallenrod.pdf

"Konrad Wallenrod.

Powieść poetycka z dziejów litewskich i pruskich".

Adama Mickiewicza

spis treści

analiza utworu str. 2

treść str. 6

objaśnienia poety str. 43

"Konrad Wallenrod" jest poematem, który zapoczątkował w historii

literatury okres, w którym: problematyka narodowa i sprawy

związane z walką o niepodległość wysunęły się na plan pierwszy,

literatura stała się narzędziem kształtowania uczuć

patriotycznych i utrzymywania świadomości narodowej. Utwór ukazał

się w Petersburgu w r. 1828. Mickiewicz przebywał w tym czasie

(od 1824 r.) w Rosji na przymusowym wygnaniu. PrzeŜył powstanie

dekabrystów (wśród których miał przyjaciół: Konratijewa Rylejewa,

Aleksandra BestuŜowa), którego klęska uświadomiła mu potęgę

carskiej Rosji i błędną ideologię szlachetnych rewolucjonistów,

którzy tę potęgę próbowali złamać w samotnej, bo oderwanej od mas

ludowych, walce. U źródeł genezy poematu tkwią trudne do

rozstrzygnięcia problemy natury patriotycznej i moralnej: ( Jaka

jest droga skutecznej walki z tyranem? ( Jak powinien się bronić

niewielki naród zagroŜony unicestwieniem? ( Jak się ma w takiej

sytuacji zachować jednostka świadoma swoich obowiązków

patriotycznych? ( Czy istnieje granica moralności, której nie

wolno przekroczyć w imię najwyŜszych wartości patriotycznych?

Utwór poprzedza motto z dzieła włoskiego pisarza politycznego

okresu odrodzenia, Niccolo Machiavellego, zat. "KsiąŜę". W

tłumaczeniu brzmi ono: "Musicie bowiem wiedzieć, Ŝe są dwa

sposoby walki... trzeba być lisem... i lwem". Orientuje ono w

tematyce poematu: dwu dostępnych taktykach walki: "lisiej" -

podstępnej, chytrej (tajne spiski) i "lwiej" - otwartej,

bezpośredniej. Obór orientacji "lisiej" ma charakter wyboru

etycznego i związany jest z zasadniczymi rozterkami moralnymi

(chodziło nie tylko o metody działania, podstęp i kłamstwo, ale

przede wszystkim o konieczność złamania przysięgi składanej na

wierność carowi, który koronował się na króla Polski). Dla

ukrycia przed cenzurą carską politycznej aktualności utworu juŜ

Przedmowie autor zapewnia czytelnika o zamierzchłej przeszłości

opisanych wydarzeń. Rzeczywiście akcja dotyczy dziejów dawnej

Litwy i jest opowieścią o losach tajemniczego mistrza

krzyŜackiego, Konrada Wallenroda. Nie jest to jednak, sugerowana

podtytułem, powieść historyczna, w osobie tytułowego bohatera

poeta skupił rysy kilku postaci (głównie dzieje autentycznego

mistrza, przygodę rycerza Waltera von Stadion, który uprowadził

córkę Kiejstuta i osiadł w Moguncji, historię Litwina Alfa

wychowanego na dworze krzyŜackim). Streszczenie

Wstęp (w.1-52). Narrator szkicuje tło wydarzeń: ponad sto lat

upłynęło od momentu podboju Prusów przez KrzyŜaków 1 i odtąd

"Niemen rozdziela Litwinów od wrogów", jego opis stanowią w.

23-39. Tu równieŜ wspomnienie o dawnej zaŜyłości narodów

pruskiego i litewskiego, którą "rozdzieliły boje" i zapowiedź

nadchodzącej wojny, która "Wszystko rozerwie; - lecz serca

kochanków / Złączą się znowu w pieśniach wajdeloty2".I. Obiór

(w.1-133). Akcja poematu rozpoczyna się ok. 1391 r. Do

Maryjenburga (Malborka) śpieszą komturowie, których zadaniem jest

obór nowego mistrza. Głównym kandydatem na to stanowisko jest

bohater tytułowy, cudzoziemiec wsławiony walkami z poganami,

człowiek wyjątkowo skromny, wstrzemięźliwy i tajemniczy. Ten

samotnik ma jedynego powiernika, Halbana. On to jedynie jest w

stanie uspokoić rycerza, kiedy ten, pod wpływem "gorącego

napoju", popadał w dziwny stan, w czasie którego, przy wtórze

lutni, w obcym języku śpiewał posępne pieśni. II. Wieczorna

uroczystość otwarcia obrad kapituły3 ( modły, hymn), a o świcie

przechadzkę odbywa arcykomtur, który w towarzystwie Halbana "i

celniejszych braci", dotarł nad odległe jezioro. Z naroŜnej wieŜy

dochodzi głos pustelnicy. Tu (w.61-100) historia pojawienia się

"poboŜnej niewiasty". Kobieta rozmawiała z tajemniczym rycerzem,

nazywając go imieniem Konrada. Uwagę przybyłych odwrócił jednak

Halban wzywając do obrania mistrzem Wallenroda. Zebrani przyjęli

to aplauzem i powrócili do zamku. Pozostały u stóp wieŜy Halban

nuci pieśń o pięknej a nieszczęśliwej Litwince (w. 137-160). III

(w.1-310): Scena przysięgi nowoobranego mistrza, którego

zachowanie Niemcy odczytali jako dobrą wróŜbę na spodziewaną,

zwycięską walkę z Litwą (w.1-18). Rok upłynął od zaprzysięŜenia

a wielki mistrz miast prowadzić rycerzy do boju, pilnuje, by

prowadzili cnotliwe Ŝycie. Bracia burzą się samowolą wroga, który

choć nękany wewnętrznymi walkami powaŜa się podchodzić pod mury

twierdzy. Śledzą poczynania Konrada często opuszczającego zamek

i podąŜającego pod wieŜę pustelnicy. Tu dialog kochanków

(w.67-292): Konrad zwleka z atakiem na Wilno, choć Halban

"...dawniejsze przypomina śluby", bowiem nie chce rozstać się z

ukochaną. Boleje nad zmarnowaną młodością ("Jam miłość,

szczęście, jam niebo za młodu / Umiał poświęcić dla sprawy

narodu") IV "Uczta" 23 kwietnia (dzień patrona zakonów, św.

Jerzego). Znudzony mistrz niechętnie wysłuchuje piosenek

trubadurów, wreszcie pojawia się starzec - "...ostatni w Litwie

wajdelota" Śpiewa wpierw pieśń ("Pieśń Wajdeloty, w. 151 - 246)

słąwiącą rolę przekazów gminnych - ludowych w Ŝyciu narodu

będącego w niebezpieczeństwie lub w niewoli ("O wieści gminna!

ty arko przymierza / Między dawnymi i młodszymi laty: / W tobie

lud składa broń swego rycerza, / Swych myśli przędzę i swych

uczuć kwiaty") a następnie snuje historię Waltera Alfa, Litwina

wychowanego wśród KrzyŜaków ("Powieść Wajdeloty" w. 255 - 595),

czym wyrywa Konrada z marazmu i zmusza do działania (słowa

mistrza potwierdzają osąd Wajdeloty przypisującego opowieściom

ludowym ogromną rolę: "Stało się, stało (...) / Wygrałeś! wojna,

tryumf dla poety!"). Pijany winem i opowieściami Wallenrod śpiewa

"Balladę. Alpuhara" (w. 646 - 717) opowiadającą o obrońcy

Grenady, Almanzorze, który widząc klęskę muzułmanów przenosi

zarazę dŜumy do obozu Hiszpanów mszcząc się tym samym na wrogach.

V. "Wojna". Konrad uległ namowom rycerstwa i papieŜa, i ruszył

na Litwę. Tam jednak tak długo odwlekał szturm na Wilno, Ŝe

Witold zdołał zebrać rozproszone wojsko i pokonał KrzyŜaków.

Niedobitki ze wstydem i rozpaczą powróciły do Malborka. W

podziemiach zamku obraduje trybunał (w. 126 - 199). Jeden z 12

zamaskowanych sędziów oskarŜa Konrada o zdradę, wyjawiając

prawdziwe pochodzenie mistrza (przez 12 laty pojawił się u boku

hr Wallenroda jako giermek, ruszył do Palestyny i tam zamordował

rycerza. W Hiszpanii, podając się za zamordowanego, zdobył sławę

rycerską i przyjąśł śluby zakonne) pozostali jednogłośnie wydają

wyrok: "Dwanaście mieczów podnieśli do góry, / Wszystkie

zmierzone - w jedną pierś Konrada". VI "PoŜegnanie". Ranek (w.

1 - 191), Wallenrod po raz ostatni odwiedza ukochaną Aldonę -

pustelnicę. Ta nazywa go prawdziwym imieniem Alfa. Konrad

szczęśliwy z powodu dopełnienia ślubów ("Jam to uczynił, dopełnił

przysięgi, / Starszniejszej zemsty nie wymyśli piekło.") marzy

o powrocie z ukochaną na Litwę. Jednak Aldona nie chce złamać

ślubów i prosi tylko, by częściej ją odwiedzał. Zrozpaczony

rycerz błądzi bez celu po okolicy, domyśla się teŜ kary jaką dlań

przygotował tajny trybunał. Powraca pod wieŜę pustelnicy i

ostatecznie Ŝegna ukochaną. Konrad z Halbanem w komnacie. Mistrz

słysząc zbliŜających się sędziów zaŜywa truciznę. Zrozpaczony

starzec postanawia pozostać przy Ŝyciu, by rozgłosić na Litwie

sławę umierającego, ("Z tej pieśni wstanie mściciel naszych

kości"). Problematyka

Dylematy moralne i tragizm postaci reprezentującej układ zbieŜny

z konfliktem etycznym współczesnego autorowi społeczeństwa

(zmagania moralne spiskowców polskich i rosyjskich lat

dwudziestych; stwierdzenie jednego z powstańców 1830 r.:"Słowo

stało się ciałem, a Wallenrod - Belwederem"): miłość do ojczyzny

wymagająca konieczności oboru nieetycznych dróg działania

(starcie racji władcy z racjami poddanego; przysiega na wierność

a konieczność jej złamania; legalizm a nielegalność spisku)

Bajronizm:

typ bohatera, postaci dumnej i namiętnej, tajemniczej i

wyniesionej ponad przeciętność, jego wewnętrzne rozdarcie

(dramatyczny konflikt pomiędzy obowiązkiem wobec ojczyzny a

szczęściem osobistym); forma poematu - powieść poetycka

(połączenie epickości fabuły z liryką, np. "Hymn", "Pieśń o

Wilii" i scenami dramatycznymi, np. dialogi z Aldoną, scena

uczty). Walterskotyzm:

odtwarzanie piękna zamierzchłej przeszłości z jej lokalnym i

historycznym kolorytem; tu jako metafora historyczna słuŜąca

wydobyciu głównych treści poematu. Gotycyzm:

tendencja upatrująca w architekturze gotyckich zamków i w

obyczajowości rycerskiej walorów estetycznych: elementy grozy,

sentymentalna melancholia (wątek miłosny)

Ludowość:

koncepcja wajdeloty, pieśniarza-wieszcza Halbana, wyraziciela

dąŜeń i uczuć ludu; funkcja pieśni ludowej, utoŜsamianej z poezją

narodową, skarbniczki historii narodu będącego w

niebezpieczeństwie albo w niewoli ("Powieść Wajdeloty").

Wersyfikacja

polski heksametr (przekształcenie iloczasowego wzorca antycznego

na akcentowy) -( wers piętnastozgłoskowy o sześciu akcentach

(przypadających na 1, 3, 6, 11 i 14 sylabę), ( tendencji do

wyrównania w poszczególnych wersach liczby zestrojów

akcentowych,. Np. w. 295 - 297 "Powieści Wajdeloty":

((((((((((((((((((((((LatadzieciństwapłynęłyŜyłemśródNiemcówja

kNiemiec(((((((((((((((((((((MiałemimięWalteraAlfanazwiskoprzy

dano(((((((((((((((((((((Imiębyłoniemieckieduszalitewskazostała

1 lata 1231-12812 wajdelota - w czasach przedchrześcijańskich na

Litwie: wieszczek, śpiewak pełniący funkcje kapłana niŜszego

rzędu, do którego obowiązków naleŜało opiewać przed ludem

historię przodków. 3 kapituła - tu: zgromadzenie władz zakonu

krzyŜackiego.

Naród litewski, składający się z pokoleń Litwinów Prusów i

Lettów, nieliczny, osiadły w kraju nierozległym, nie dosyć

Ŝyznym, długo Europie nieznajomy, około trzynastego wieku

najazdami sąsiadów wyzwany był do czynniejszego działania. Kiedy

Prusowie ulegali oręŜowi Teutonów, Litwa, wyszedłszy ze swoich

lasów i bagnisk, niszczyła mieczem i ogniem okoliczne państwa i

stała się wkrótce straszną na północy. Dzieje nie wyjaśniły

jeszcze dostatecznie, jakim sposobem naród, tak słaby i tak długo

obcym hołdujący, mógł od razu oprzeć się i zagrozić wszystkim

swoim nieprzyjaciołom, z jednej strony prowadząc ciągłą i

morderczą z Zakonem krzyŜowym wojnę, z drugiej łupiąc Polskę,

wybierając opłaty u Nowogroda Wielkiego i zapędzając się aŜ na

brzegi Wołgi i Półwysep Krymski. Najświetniejsza epoka Litwy

przypada na czasy Olgierda i Witołda, których władza rozciągała

się od Bałtyckiego do Czarnego Morza. Ale to ogromne państwo,

zbyt nagle wzrastając, nie zdołało wyrobić w sobie wewnętrznej

siły, która by róŜnorodne jego części spajała i oŜywiała.

Narodowość litewska, rozlana po zbyt obszernych ziemiach,

straciła swoję właściwą barwę. Litwini ujarzmili wiele pokoleń

ruskich i weszli w stosunki polityczne z Polską. Sławianie, od

dawna juŜ chrześcijanie, stali na wyŜszym stopniu cywilizacji;

a lubo pobici lub zagroŜeni od Litwy, powolnym wpływem odzyskali

moralną przewagę nad silnym, ale barbarzyńskim ciemięŜycielem i

pochłonęli go, jak Chiny najezdców tatarskich. Jagiellonowie i

moŜniejsi ich wasale stali się Polakami; wielu ksiąŜąt litewskich

na Rusi przyjęło religią, język i narodowość ruską. Tym sposobem

Wielkie Księstwo Litewskie przestało być litewskim, a właściwy

naród litewski ujrzał się w dawnych swoich granicach; jego mowa

przestała być językiem dworu i moŜnych i zachowała się tylko

między pospólstwem. Litwa przedstawia ciekawy widok ludu, który

w ogromie swoich zdobyczy zniknął, jak strumyk po zbytecznym

wylewie opada i płynie węŜszym niŜeli pierwej korytem. Kilka juŜ

wieków zakrywa wspomnione tu wydarzenia: zeszły ze sceny Ŝycia

politycznego i Litwa, i najsroŜszy jej nieprzyjaciel, Zakon

krzyŜowy; stosunki narodów sąsiednich zmieniły się zupełnie:

interes i namiętności, które zapalały ówczesną wojnę, juŜ

wygasły; nawet pamiątek nie ocaliły pieśni gminne. Litwa jest juŜ

całkiem w przeszłości; jej dzieje przedstawiają z tego względu

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: