Objawowe i przyczynowe klasyfikacje wad wymowy - dyslalia.pdf - logopedia(1) - marzena_kaszowska

Strona główna > Wady wymowy > Klasyfikacja

Wady wymowy w polskim pi Ļ miennictwie przyporz Ģ dkowane s Ģ do terminu dyslalia. Pod

tym jednym poj ħ ciem kryj Ģ si ħ ró Ň nego rodzaju zaburzenia i wady artykulacyjne

spowodowane ró Ň norodnymi czynnikami.

Dyslalia polega na niemo Ň no Ļ ci prawidłowego wymawiania jednego, kilku, kilkunastu,

a nawet wszystkich d Ņ wi ħ ków (bełkot) - dotyczy zaburze ı d Ņ wi ħ kowej strony j ħ zyka

objawiaj Ģ cych si ħ :

• zniekształceniem głosek (ich deformacj Ģ ),

•

zast ħ powaniem głosek (substytucj Ģ ),

•

opuszczaniem głosek (elizj Ģ ).

W wyniku powy Ň szych wad brzmienie mowy odbiega od ogólnie przyj ħ tej normy

wymawianiowej.

Terminowi dyslalia nadaje si ħ ró Ň ne znaczenie i ró Ň nie ustala si ħ zakres tego poj ħ cia.

W opinii wielu autorów zawieraj Ģ si ħ w nim wszelkie zaburzenia artykulacyjne. Chodzi tu

zarówno o te, które s Ģ wynikiem wolniejszego tempa i rytmu rozwojowego, jak i te, które

towarzysz Ģ powa Ň nym schorzeniom. Poj ħ ciem tym okre Ļ la si ħ pojedyncze formy zaburze ı

w realizacji d Ņ wi ħ ków mowy, a tak Ň e formy, które wyst ħ puj Ģ wspólnie z innymi

zaburzeniami, a zaburzenia artykulacyjne s Ģ tylko jednym z objawów. Te liczne zmiany

w zakresie poj ħ cia DYSLALIA sprawiaj Ģ , Ň e raz jest ona traktowana jako zaburzenie j ħ zyka,

a innym razem jako zaburzenie artykulacji, lub te Ň zaburzenie rozwoju j ħ zyka.

Ró Ň norodno Ļę

definiowania

dyslalii

obrazuje

poni Ň szy

wykres:

Przedstawiciele pierwszej grupy to I. Styczek i S. Grabias. Według Styczek dyslalia stanowi

zej Ļ ciow Ģ , przemijaj Ģ c Ģ , mniej nasilon Ģ posta ę alalii wskutek pó Ņ niejszego dojrzewania

struktur mózgowych.

W takim rozumieniu I. Styczek wyró Ň nia dwa rodzaje dyslalii:

a. dyslalia percepcyjna inaczej sensoryczna, impresywna, receptywna.

Wymowa wyrazów jest zniekształcona, ale dziecko nie poprawia si ħ i nawet nie

próbuje prawidłowo artykułowa ę głosek, bo nie ma prawidłowych wzorców

słuchowych. Efektem jest zjawisko wypowiadania tego samego wyrazu w ró Ň ny

sposób. W komunikacji słownej wyst ħ puje nadmierna gestykulacja i mimika twarzy.

Powtórzenie i rozró Ň nienie nowych d Ņ wi ħ ków sprawia wiele trudno Ļ ci. Objawom

mo Ň e towarzyszy ę amuzja czyli trudno Ļę w rozpoznawaniu melodii. Mowa jest

agramatyczna, rozumienie wyrazów utrudnione. Dziecko ma trudno Ļę w znalezieniu

słów adekwatnych do sytuacji. Na skutek wyst ħ powania zaburze ı słuchu

fonematycznego dziecko ma du Ň e trudno Ļ ci w rozró Ň nianiu głosek ró Ň ni Ģ cych si ħ

jedn Ģ cech Ģ , np. głoski d Ņ wi ħ czne i bezd Ņ wi ħ czne. Ma równie Ň problemy

z rozró Ň nianiem wyrazów ró Ň ni Ģ cych si ħ jedn Ģ głosk Ģ , np. nas- nasz, was- wasz,

albo ma trudno Ļę z rozró Ň nianiem wyrazów, w których wyst ħ puj Ģ głoski podobne,

np. zeszyt, scena, Szczecin.

b. dyslalia ekspresywna inaczej motoryczna, ruchowa, rozwojowa.

Charakteryzuje si ħ z jednej strony dobrym rozumieniem, a je Ļ li jest ono zaburzone

to tylko w stopniu nieznacznym, a z drugiej strony natomiast utrudnione mo Ň e by ę

rozumienie długich zło Ň onych zda ı . Dyslalii ekspresywnej mo Ň e towarzyszy ę

obni Ň ona sprawno Ļę ruchowa, niezr ħ czno Ļę w wykonywaniu precyzyjnych ruchów,

trudno Ļ ci w odtwarzaniu melodii, pomimo rozpoznawania fałszu u siebie i u innych.

Głoski mog Ģ by ę artykułowane prawidłowo, wyst ħ puj Ģ jednak trudno Ļ ci

w artykułowaniu grup spółgłoskowych i wyrazów. Dziecko ma trudno Ļ ci w ł Ģ czeniu

głosek w wi ħ ksze cało Ļ ci.

Stopnie nasilenia dyslalii motorycznej mog Ģ by ę ró Ň ne.

•

w dyslalii motorycznej du Ň ego stopnia dzieci mog Ģ artykułowa ę tylko niektóre

głoski według Styczek s Ģ to: a, o i spółgłoski t, d

•

dyslalia motoryczna małego stopnia charakteryzuje si ħ myleniem głosek

ró Ň ni Ģ cych si ħ jedn Ģ cech Ģ na skutek niestało Ļ ci wzorców kinestetyczno-

ruchowych lub ich braku.

Logopedyczna klasyfikacja dyslalii według S. Grabiasa okre Ļ la dyslali ħ jako wycofuj Ģ ce si ħ

stadium alalii , w której kompetencje j ħ zykowe nie wykształcaj Ģ si ħ w ogóle lub wykształcaj Ģ

si ħ w stopniu niewystarczaj Ģ cym do realizacji prawidłowej wypowiedzi w zwi Ģ zku

z niewła Ļ ciwie funkcjonuj Ģ cym słuchem fonematycznym.

Przedstawiciele drugiej grupy zajmuj Ģ stanowisko, Ň e dyslalia jest zaburzeniem artykulacji

B. Sawa uwa Ň a, Ň e dyslalia to zaburzenie artykulacyjne polegaj Ģ ce na zniekształcaniu,

opuszczaniu i wstawianiu głosek. H. Spionek okre Ļ la dyslali ħ jako zaburzenie mowy

polegaj Ģ ce na niemo Ň no Ļ ci prawidłowego wymawiania okre Ļ lonych d Ņ wi ħ ków. A. Balejko

z kolei uwa Ň a, Ň e jest to zaburzenie mowy polegaj Ģ ce na niemo Ň no Ļ ci prawidłowego

wypowiadania jednego lub kilku d Ņ wi ħ ków. Uwa Ň a, Ň e jest to zaburzenie d Ņ wi ħ kowej strony

j ħ zyka wyra Ň aj Ģ ce si ħ w formie zniekształcania d Ņ wi ħ ków b Ģ d Ņ takiego ich zast ħ powania,

Ň e w rezultacie brzmienie jest niezgodne ze społeczn Ģ norm Ģ wymawianiow Ģ . Schulthes

zdefiniował poj ħ cie dyslalii bior Ģ c za podstaw ħ przyczyny jej powstania i okre Ļ la jako wad ħ

wymowy polegaj Ģ c Ģ na niemo Ň no Ļ ci wymawiania jednego b Ģ d Ņ kilku d Ņ wi ħ ków, która

spowodowana jest defektami narz Ģ dów mowy. W. Ołtuszewski, dyslali Ģ nazwa wad ħ

wymowy, która nie jest spowodowana defektami w obr ħ bie aparatu artykulacyjnego.

To zaburzenie mowy pochodzenia korowego: wolniejsze przyswajanie sobie j ħ zyka wskutek

opó Ņ nionego wykształcenia si ħ pewnych struktur mózgowych.

M. E. Chwatcew uwa Ň a, Ň e dyslalia to jedna z form wad wymowy uwarunkowana defektami

narz Ģ dów mowy b Ģ d Ņ ich niesprawno Ļ ci Ģ . Prawdima wyró Ň nia z wad wymowy te zaburzenia

artykulacyjne, które nie s Ģ spowodowane defektami słuchu i nale ŇĢ do dyslalii.

W 1977 r. Mi ħ dzynarodowe Towarzystwo Logopedów i Foniatrów zaproponowało, by

przedrostek a- oznaczał brak jakiej Ļ funkcji, dys- Ļ wiadczył o jej zniekształceniu,

ograniczeniu, rdze ı lalia oznaczał zaburzenia czynno Ļ ci narz Ģ dów artykulacyjnych,

zlokalizowanych na najni Ň szym pi ħ trze mechanizmów mowy. W Ļ wietle tych zalece ı ,

o dyslalii jako odr ħ bnej jednostce nozologicznej nale Ň y mówi ę wówczas, gdy przyczyny

zaburze ı zlokalizowane s Ģ na najni Ň szym pi ħ trze mechanizmów mowy.

Według klasyfikacji foniatrycznej do dyslalii zalicza si ħ nast ħ puj Ģ ce wady wymowy:

•

sygmatyzm,

czyli nieprawidłow Ģ

realizacj ħ

głosek

dentalizowanych:

( ĺ , ń , Ę , D ń , S, Z, C, DZ, SZ, ņ , CZ, D ņ )

• rotacyzm, czyli nieprawidłow Ģ realizacj ħ głoski R

• kappacyzm, czyli nieprawidłow Ģ realizacj ħ głoski K

• gammacyzm, czyli nieprawidłow Ģ realizacj ħ głoski G

• lambdacyzm, czyli nieprawidłow Ģ wymow ħ głoski L

• betacyzm, czyli nieprawidłow Ģ realizacj ħ głoski B

• mow ħ bezd Ņ wi ħ czn Ģ , czyli wymawianie głosek d Ņ wi ħ cznych jak ich bezd Ņ wi ħ czne

odpowiedniki

•

rynolalia (nosowanie)

•

palatolalia

•

inne odchylenia od normalnej artykulacji.

H. Mierzejewska i D. Emiluta-Rozya to autorki drugiej współczesnej klasyfikacji zaburze ı

mowy. Według nich termin dyslalia powinien odnosi ę si ħ tylko do tych przypadków:

• które s Ģ zwi Ģ zane z nieprawidłow Ģ budow Ģ narz Ģ dów mowy, słuchu i zlokalizowane

s Ģ na obwodzie;

• w których zaburzenia artykulacyjne s Ģ jedynym, izolowanym objawem zaburze ı

mowy lub zaburze ı rozwoju

mowy;

•

które nie s Ģ wynikiem uszkodze ı lub dysfunkcji zlokalizowanych na wy Ň szych (ni Ň

obwodowe) pi ħ trach mechanizmów mowy, ani te Ň nie wynikaj Ģ z deprywacji

Ļ rodowiskowej.

G. Jastrz ħ bowska uwa Ň a, Ň e dyslalia odnosi si ħ do zaburze ı artykulacyjnych o Ļ ci Ļ le

okre Ļ lonej etiologii. Przyczyna zlokalizowana jest na najni Ň szym pi ħ trze mechanizmów

mowy czyli w obwodowych narz Ģ dach mownych lub przyczyn Ģ jest dysfunkcja receptora

słuchu. Jednocze Ļ nie zaznacza, Ň e dyslalia odnosi si ħ do zaburze ı tylko płaszczyzny

segmentalnej wypowiedzi słownej. Dyslali Ģ powinni Ļ my nazywa ę „...tylko te zaburzenia

artykulacji, które s Ģ wyrazem trudno Ļ ci w tworzeniu substancji fonicznej w płaszczy Ņ nie

segmentalnej o Ļ ci Ļ le okre Ļ lonej etiologii tzn. wynikaj Ģ cej z defektów strukturalnych

w obr ħ bie krtani, jamy ustnej, jamy nosowej, receptora słuchowego, którym mog Ģ cho ę nie

musz Ģ towarzyszy ę dodatkowe problemy, takie jak: niewielkie zaburzenie słuchu, obni Ň enie

inteligencji, sprawno Ļ ci motorycznej czy opó Ņ nienie rozwoju mowy. Jednak problemy te nie

mog Ģ by ę na tyle powa Ň ne, by mo Ň na je było uzna ę za wystarczaj Ģ c Ģ przyczyn ħ zaburze ı

artykulacji. Do dyslalii powinno si ħ zalicza ę te wady wymowy, które s Ģ efektem braku

anatomicznych warunków do poprawnej wymowy”. Dzi ħ ki temu stwierdzeniu mo Ň na

powiedzie ę , Ň e pogl Ģ dy autorki wci Ģ gaj Ģ j Ģ te Ň do objawów jak i przyczyn.

A zatem, dyslalia według Jastrz ħ bowskiej to, to samo co dysglosja według Styczek. L.

Kaczmarek terminem dyslalia okre Ļ lił wadliw Ģ realizacj ħ fonemów w płaszczy Ņ nie

segmentalnej. Autor nie wskazuje wyra Ņ nej przyczyny, uwa Ň a bowiem, Ň e jest to zaburzenie

artykulacji o ró Ň nej etiologii.

Według G. Demel dyslali Ģ jest nieprawidłowo Ļę w realizacji jednej głoski, wielu głosek,

lub te Ň niemal wszystkich głosek od razu, natomiast kra ı cowy stan autorka nazywa bełkotem.

W diagnostycznej i statystycznej klasyfikacji zaburze ı psychicznych termin dyslalia nie

pojawia si ħ w ogóle. Zamiast niego jest zaburzenia fonologiczne, które oznaczaj Ģ

upo Ļ ledzenie u Ň ywania rozwojowo oczekiwanych d Ņ wi ħ ków odpowiednich do wieku

i dialektu osobnika. Zaburzenia te dotycz Ģ bł ħ dów w produkcji fonologicznej zwi Ģ zanych

z upo Ļ ledzeniem j ħ zykowej kategoryzacji d Ņ wi ħ ków. W tej klasyfikacji zaburzenia nie

powstaj Ģ w wyniku upo Ļ ledzenia motoryki, upo Ļ ledzenia sensorycznego, zaburze ı

neurologicznych, upo Ļ ledzenia umysłowego, deprywacji Ļ rodowiskowej, a ich pochodzenie

jest nieznane.

Trzecia grupa autorów uwa Ň a, Ň e dyslalia jest zaburzeniem rozwoju j ħ zyka w aspekcie

artykulacyjnym (fonologicznym). Przedstawicielem tej grupy jest H. Rodak. W swojej

ksi ĢŇ ce „Terapia dziecka z wad Ģ wymowy” wyja Ļ nia, Ň e dyslalia to zaburzenie mowy,

a wła Ļ ciwie zaburzenie rozwoju mowy dotycz Ģ ce tylko jednego aspektu j ħ zyka, a mianowicie

artykulacyjnego. A. Pruszewicz do zaburze ı artykulacji wł Ģ czył zjawisko rozwojowe zwane

przez niego bełkotem czyli dyslali Ģ . Dyslalia to zaburzenie artykulacji, w którym brakuje

zupełnie poszczególnych głosek jako fonemów mowy ojczystej lub zespołu głosek. S Ģ one

zast ħ powane przez inne głoski, b Ģ d Ņ te Ň tworzone w sposób wadliwy. Zaburzenie

to wyst ħ puje w rozwoju mowy i j ħ zyka.

W Mi ħ dzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10-

rewizja dziesi Ģ ta) w Ļ ród zaburze ı rozwoju psychicznego wyró Ň nia si ħ zaburzenia rozwoju

mowy i j ħ zyka. ICD-10 uznaje dyslali ħ jako jedn Ģ z wielu form specyficznych zaburze ı

artykulacji, w którym posługiwanie si ħ przez dziecko d Ņ wi ħ kami mowy jest poni Ň ej poziomu

odpowiedniego do wieku umysłowego, przy prawidłowym rozwoju pozostałych umiej ħ tno Ļ ci

j ħ zykowych.

Do najwa Ň niejszych przyczyn dyslalii nale ŇĢ :

• zaburzenia słuchu fonemowego

• zaburzenia syntezy i analizy słuchowej, niedosłuch, głuchota.

• niska gotowo Ļę do obserwowania i na Ļ ladowania mowy otoczenia

•

czynniki społeczne - niepoprawny wzorzec wymowy słyszany w rodzinie

•

obni Ň ony poziom inteligencji

•

opó Ņ niony rozwój psychomotoryczny dziecka

•

anatomiczne uszkodzenia obwodowych organów mowy (aparat artykulacyjny), przy

czym zniekształcenia warg raczej nie powoduj Ģ dyslalii, ale anomalia w zakresie

uz ħ bienia i wady zgryzu mog Ģ powodowa ę zniekształcenia artykulacji głosek

z ħ bowych; istotny ze wzgl ħ du na dobr Ģ wymow ħ jest tak Ň e stan podniebienia

•

słaba sprawno Ļę narz Ģ dów mowy oraz choroby organiczne systemu nerwowego.

UWAGA!

Nie nale Ň y myli ę dyslalii jako wadliwej wymowy z opó Ņ nionym rozwojem mowy, który

przejawia si ħ w: pó Ņ nym gaworzeniu, pó Ņ niejszym wymawianiu pierwszych słów i zda ı .

Przyczyn Ģ dyslalii mog Ģ by ę tak Ň e:

• czynniki wrodzone

• opó Ņ nienie rozwoju umysłowego

• uszkodzenia centralnego układu ruchowego

• słaba pami ħę słuchowa, oraz słuch fonematyczny

Przyczyn opó Ņ nienia mowy upatruje si ħ tak Ň e:

• w czynnikach dziedzicznych (st Ģ d tak cz ħ ste pytania do rodziców, o to w jakim wieku

oni zacz ħ li mówi ę ),

• w osłabieniu uwagi i ogólnej sprawno Ļ ci motorycznej wszystkich mi ħĻ ni, wi ĢŇ e si ħ

z tym równie Ň pó Ņ niejsze ni Ň zwykle siadanie, stawanie i chodzenie. Niekiedy

opó Ņ nienie rozwoju mowy mo Ň e wynika ę z poczucia odrzucenia spowodowanego

pojawieniem si ħ młodszego rodze ı stwa w domu.

Opracowanie - Marzena Mieszkowicz - neurologopeda

Strona główna > Wady wymowy > Klasyfikacja

Objawowe i przyczynowe klasyfikacje wad wymowy - dyslalia.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: