CW1_Zasady_Ekonomii_-_Makroekonomia.pdf

MAKROEKONOMIA Z • ĆW1 • 18.09.2010

ĆW 1

ZAGADNIENIA WSTĘPNE

ZASADY EKONOMII ● MAKROEKONOMIA

Z A G A D N I E N I A

1. E K O N O M I A

2. P I E R W S Z Y M O D E L – RUCH OKRĘŻNY

3. Z A S A D Y E K O N O M I I

4. M A K R O E K O N O M I A

1. EKONOMIA

Na początek przypomnijmy sobie kilka podstawowych zagadnień z ekonomii.

NAZWA

 EKONOMIA (ang . economy - gospodarka) pochodzi od greckiej nazwy oikonom ί a ,

co oznacza zarządzanie gospodarstwem domowym .

 Adam Smith ( ekonomia klasyczna ) - ekonomia polityczna ( political economy ).

 Alfred Marshall ( ekonomia neoklasyczna ) - ekonomika ( economics ).

 Mikroekonomia ( microeconomics ), makroekonomia ( macroeconomics ) i ekonomia

międzynarodowa ( international economics ) - ekonomia współczesna.

DEFINICJE

 EKONOMIA - jest analizą zachowań ludzi w ich codziennym życiu =

Alfred Marshall .

 EKONOMIA - jest analizą tego , w jaki sposób społeczeństwo zarządza swoimi rzadkimi

zasobami. Odpowiednie zarządzanie zasobami społeczeństwa jest ważne, ponieważ

zasoby są rzadkie . (...)

Ekonomia bada także , jak ludzie oddziaływują na siebie w procesie zarządzania swoimi

rzadkimi zasobami =

N. G. Mankiw, M. P. Taylor.

 EKONOMIA - jest nauką badającą zachowanie ludzkie odnoszące się do relacji pomiędzy

celami i rzadkimi zasobami mającymi alternatywne zastosowania =

Lionel Robbins .

 EKONOMIA - jest nauką społeczną , która bada problemy , w obliczu których stają

społeczeństwa na skutek tego , że jednostki chcą konsumować więcej dóbr i usług , niż

ich mają do swojej dyspozycji , co stwarza problem względnego niedoboru =

H . Landreth , D . C . Colander .

 EKONOMIA - ekonomia jest nauką społeczną badającą wybory ludzkie odnoszące się do

relacji pomiędzy celami i rzadkimi zasobami mającymi alternatywne zastosowania .

Ostatnia definicja będzie służyła nam za punkt wyjścia i odniesienia w dalszych rozważaniach na

temat ekonomii. Jest ona bardzo zwięzła i określa nie tylko sam przedmiot ekonomii, ale również

jej podstawowe założenia.

Przyjmiemy, że użytego w definicji terminu rzadkie zasoby będziemy używali zamiennie

z terminem nakłady .

Strona | 1

MAKROEKONOMIA Z • ĆW1 • 18.09.2010

Termin wybór wraz ze słowem cele pokazuje, że ekonomia w swoich założeniach przyjmuje pewną

koncepcję człowieka. Nie wdając się głębiej w istotę problemu, możemy podkreślić, że człowiek

zdecydowanie się różni od świata przyrody nieożywionej, której atomy przemieszczają się rządzone

prawami mechaniki, bez własnego w tym udziału. Kontynuując myśl, możemy stwierdzić, że

oryginalność człowieka na tle świata atomów polega na jego zdolności wyboru.

Termin rzadkość określa nam, że nie możemy zrealizować wszystkich celów, jakie chcielibyśmy

osiągnąć. Tym samym ekonomia wyklucza taki obraz świata, w którym każdy posiadałby złotą

rybkę spełniającą wszystkie jego życzenia.

Złota rybka może spełnić co najwyżej 2-3 życzenia i to tylko pod warunkiem,

że zapracujemy na nie.

Rzadkość zasobów oznacza zawsze, że ilość środków jest mniejsza niż ta, jaka pozwoliłaby

zrealizować nasze wszystkie dążenia.

Tak więc rzadkość zasobów i wybór to dwie strony tego samego medalu. Dokonując wyboru,

możemy zrealizować jedną spośród wielu istniejących możliwości, jednocześnie rezygnując

z innych. Mówimy, że, dokonując wyboru , realizujemy nasze pragnienia , poświęcając

jednocześnie pozostałe . Te pozostałe możliwości, te możliwości, które pozostały niewykorzystane

w efekcie dokonanego przez nas wyboru, będą dla nas kosztem .

2. PIERWSZY MODEL – RUCH OKRĘŻNY

Na rys. 1 przedstawiony jest graficzny model gospodarki, nazwany wykresem ruchu okrężnego

( circular-flow diagram ).

WYDATKI = PKB

RYNEK

DÓBR i USŁUG

• pstwa sprzedają

• gospodarstwa domowe kupują

DOCHÓD = PKB

KUPIONE

DOBRA

i USŁUGI

SPRZEDANE

DOBRA i USŁUGI

GOSPODARSTWA DOMOWE

• kupują i konsumują dobra i usługi

• posiadają i sprzedają czynniki produkcji

przepływ nakładów i produkcji

PRZEDSIĘBIORSTWA

• produkują i sprzedają dobra i usługi

• wynajmują i zużywają czynniki produkcji

przepływ pieniadza

PRACA

CZYNNIKI

PRODUKCJI

DOCHÓD GD

RYNKI

CZYNNIKÓW

PRODUKCJI

• gospodarstwa domowe sprzedają

• pstwa kupują

PŁACE

i ZYSKI

PRACA-KAPITAŁ-ZIEMIA

Rys. 1. Ruch okrężny w gospodarce.

Model ruchu okrężnego pokazany na rys. 1 ułatwi nam zrozumienie podstawowych problemów

ekonomicznych:

CO ? JAK ? DLA KOGO ? produkować.

Ilustruje to rys. 2.

Strona | 2

MAKROEKONOMIA Z • ĆW1 • 18.09.2010

POPYT

DEMAND

CENY

na RYNKU

DÓBR i USŁUG

PODAŻ

SUPPLY

Win7

nakła

Win7

nakła

Chleb

nakła

Chleb

nakła

Plazma TV

nakładów

Plazma TV

nakładów

C O?

WYBÓR KONSUMENTÓW

KOSZTY PRODUKCJI

SPOŁECZEŃSTWO

PUBLIC

J AK?

PRZEDSIĘBIORSTWA

BUSINESS

NAKŁADY WŁAŚCICIELI Cz. Pr.

PŁACE , ZYSKI , CZYNSZE

D LA KOGO?

Praca

nakład

CENY

na RYNKU

CZYNNIKÓW

PRODUKCJI

Praca

nakład

Kapitał

nakład

Ziemia

nakła

Ziemia

nakła

PODAŻ

SUPPLY

POPYT

DEMAND

PŁACA-ZYSK-CZYNSZE ( renty )

Rys. 2. Podstawowy problemu ekonomii - rynek: cena, popyt i podaż i odpowiedź:

CO ? JAK ? DLA KOGO ? produkować.

A teraz przejdźmy do 10 podstawowych zasad ekonomii.

3. ZASADY EKONOMII

PIERWSZA ZASADA

JESTEŚMY ZMUSZENI DOKONYWAĆ WYBORÓW

Jest takie powiedzenie wśród ekonomistów:

Nie ma czegoś takiego jak DARMOWY OBIAD.

T here

A in't

N o

S uch

A s

F ree

L unch

Nie

czegoś

takiego

jak

darmowy

obiad

Jeżeli chcemy dostać to, na co mamy ochotę, z reguły musimy zrezygnować z jakiejś innej rzeczy,

którą również lubimy. Podjęcie decyzji wymaga rezygnowania z jednych celów na rzecz innych.

Jak pamiętamy, nasz dylemat, co wybrać, a z czego zrezygnować, bierze się generalnie stąd, że

zasoby , które społeczeństwo zużywa w swoim gospodarowaniu, są rzadkie . Innymi słowy, jest ich

mniej niż potrzeba. Nasze potrzeby są nieograniczone .

Zjawisko rzadkości i wynikające z tego skutki ekonomiści pokazują za pomocą krzywej możliwości

produkcyjnych (KMP (ang. production possibilities curve ).

Zorganizowani w społeczeństwo ludzie muszą dokonywać przeróżnych wyborów. Klasyczny

dylemat: produkować armaty czy masło?

Strona | 3

Win

MAKROEKONOMIA Z • ĆW1 • 18.09.2010

Im więcej armat, tym powinniśmy czuć się bardziej bezpieczni, ale jednocześnie oznacza to, że

nasz poziom życia jest niższy - mniej wyprodukujemy masła i mniej możemy wydać na

konsumpcję.

Innym dylematem jest wybór pomiędzy efektywnością (ang. efficiency ) a sprawiedliwością

( equity ). 1 Tak więc mamy albo większą produkcję (efektywność) i więcej do podziału

i mniejszą sprawiedliwość, albo mniejszą produkcję, czyli mniej do podziału, ale wytworzony

bochenek chleba podzielimy bardziej sprawiedliwie.

Widzimy, że te dwa cele są w zasadzie często są ze sobą sprzeczne.

Powróćmy teraz do istoty rzadkości zasobów (czynników produkcji). Dokładnie zagadnienie to

opisuje Druga Zasada Ekonomii .

D RUGA ZASADA

KOSZT ALTERNATYWNY

Dokonując wyboru COŚ za COŚ (ang. trade off ), ponosimy koszt, który jest tym, z czego musimy

zrezygnować, aby osiągnąć swój cel.

Omówimy teraz pokrótce zagadnienie krzywej możliwości produkcyjnych (KMP) 2 .

Kombinacje

( masło )

( armaty )

Ilość masła

w mln t

Ilość armat

w tys. sztuk

Zestawienie powyżej przedstawia kombinację produkcji dwóch dóbr: masła (α) i armat (β), którą

graficznie ilustruje wykres.

W punkcie A (α =15, β =0) mamy sytuację, która oznacza, że dokonaliśmy wyboru produkcji tylko

dobra α. Wszystkie nasze zasoby poświęciliśmy na produkcję masła. Wyprodukowaliśmy więc 15

mln t masła i 0 armat. Kolejne punkty na (krzywej) KMP: B, C, D i E oznaczają, że zwiększamy

produkcję armat na rzecz produkcji masła. I tak w punkcie B produkujemy 14 mln t masła i 1 tys.

armat, w punkcie C odpowiednio 12 i 5, w D 9 i 3 i w E 5 i 4. W punkcie F przeznaczyliśmy

wszystkie zasoby na produkcję armat. Wyprodukowaliśmy 5 tys. armat i ani grama masła. Jest to

odwrotnie niż w punkcie A, gdzie przeznaczyliśmy wszystkie nasze zasoby na produkcję masła

i żadnych zasobów na produkcję armat (β=0).

Posuwając się wzdłuż KMP, zwiększyć produkcję jednego dobra możemy tylko, zmniejszając

produkcję drugiego dobra. Coś za coś!

1 2 3 4

1 Efektywność - oznacza, że dzięki swoim zasobom społeczeństwo uzyskuje tak wiele, jak to tylko jest możliwe.

Natomiast sprawiedliwość oznacza, że efekty z wykorzystania zasobów zostają uczciwie podzielone między

członków społeczeństwa.

2 Krzywa możliwości produkcyjnych ( production possibilities curve ), inaczej krzywa transformacji, zbiór punktów,

które przedstawiają różne alternatywy struktury produkcji d wóch dóbr przy pełnym i efektywnym wykorzystaniu

zasobów gospodarczych. Jest to najlepsza spośród możliwości utraconych w wyniku dokonywania wyboru

ekonomicznego, nieuniknionego w warunkach rzadkości dóbr.

Strona | 4

MAKROEKONOMIA Z • ĆW1 • 18.09.2010

I tak, np. ceną za wzrost produkcji dobra α (masła) z 5 do 9, czyli o 4, jest zmniejszenie produkcji

dobra β (armat) z 4 do 3, czyli o 1. Czyli zwiększyliśmy produkcję masła o 4 mln ton, ale

jednocześnie zmniejszyliśmy produkcję armat o 1 000 sztuk. Jest to tzw. koszt alternatywny -

utraconych możliwości ( oportunity cost ). Zwiększenie produkcji masła odbyło się kosztem

zmniejszenia produkcji armat (coś za coś). Kosztem alternatywnym naszego wyboru jest spadek

produkcji armat o 1 000 sztuk.

Kosztem alternatywnym robienia tego , co robimy ,

są utracone możliwości robienia czegoś innego .

Przykład.

Mamy 45 minut przerwy między makroekonomią a rachunkowością. Ten czas możemy

wykorzystać na wiele sposobów. Przyjmijmy, że te 45 minut będzie naszym zasobem

ekonomicznym .

Jedną z możliwości wykorzystania tej przerwy będzie lektura Notatek z makroekonomii . Druga - to

samotny spacer w pobliskim parku, a trzecia - to rozmowa z przyjaciółką/przyjacielem.

Załóżmy, że wybór padł na spacer. Co w takiej sytuacji będzie dla nas kosztem tego wyboru?

Prawidłowa odpowiedź na postawione wyżej pytanie brzmi: ta spośród dwu pozostałych

możliwości, która była dla nas bardziej cenna. Kosztem nie będzie dla nas lektura plus rozmowa,

ponieważ mogliśmy wybrać tylko jedną alternatywę. Przyjmując, że najbardziej dla nas była cenna

lektura, to właśnie utracone 45 minut lektury jest dla nas kosztem spaceru.

Koszt ten nazywamy kosztem alternatywnym .

Kosztem alternatywnym danego wyboru nazywamy najbardziej cenne dla nas spośród innych dóbr,

jakie pozostały niezrealizowane w wyniku dokonania (właśnie) takiego wyboru.

Cechy kosztu alternatywnego :

 koszt alternatywny (utraconych korzyści) jest określany dokładnie w momencie wyboru,

 koszt alternatywny jest zawsze ponoszony wyłącznie przez tego, kto podejmuje decyzję,

 koszt ten ma charakter subiektywny, co oznacza, że nie może on być mierzony przez

kogokolwiek innego niż przez podejmującego decyzję,

 koszt alternatywny jest oparty na przewidywaniach, albowiem każda podejmowana

decyzja dotyczy przyszłości. Możemy powiedzieć, że koszt alternatywny jest pojęciem ex

ante ),

 koszt ten jest czymś, co nigdy nie jest realizowane (w tych samych okolicznościach).

Dokonując wyboru, pozostawiamy pewną alternatywę niezrealizowaną i ją właśnie

traktujemy jako koszt.

TRZECIA ZASADA

ZMIANY ( WIELKOŚCI ) KRAŃCOWE

Ekonomiści posługują się terminem zmiany krańcowe ( marginal changes ) w celu opisania

niewielkich, stopniowych zmian w analizie swoich dociekań. Upraszczając zagadnienie, możemy

przedstawić ich istotę jak poniżej.

I tak np., koszt krańcowy - koszt marginalny ( marginal cost , MC ) jest to wzrost kosztów

całkowitych wywołany wzrostem produkcji o jednostkę. Inaczej mówiąc, jest to koszt

wyprodukowania kolejnej (dodatkowej) jednostki dobra, wykonaniem danej czynności lub

świadczeniem usługi.

Natomiast krańcowa skłonność do konsumpcji ( marginal propensity to consume , MPC 3 ) – jest to

wzrost konsumpcji spowodowany wzrostem kolejnej (dodatkowej) jednostki dochodu (Y).

3 W analizie modelowej będziemy używali litery b (MPC=b).

Strona | 5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: