Moje - Finanse publiczne jako konsekwencja niedoskonałości rynku.doc

Finanse publiczne jako konsekwencja niedoskonałości rynku

Struktura finansów publicznych

Finanse publiczne tworzą złożoną strukturę, której celem jest gromadzenie i rozdysponowywanie pieniężnych środków publicznych. Składają się na nią następujące elementy; podmiotowe, prawne, instytucjonalne, instrumentalne, techniczne.

-        podmiotowe; (władze ustawodawcze różnych szczebli, władze wykonawcze różnych szczebli, aparat finansowy (skarbowy), podmioty finansowane z funduszy publicznych.

-        prawne; (ustawy); (konstytucja jako ustawa zasadnicza, prawo budżetowe, ustawy i uchwały budżetowe, podatkowe, rozporządzenia)

-        instytucjonalne; budżet państwa, budżety samorządowe, fundusze ubezpieczeń społecznych, pozostałe fundusze publiczne, fundacje publiczne.

-        instrumentalne podatki centralne, podatki lokalne, opłaty niepodatkowe, cła, dochody z majątku publicznego, składki na ubezpieczenia społeczne, subwencje, dotacje, kredyty państwowe, pożyczki publiczne.

-        techniczne; klasyfikacja budżetowa, procedura budżetowa, postępowanie podatkowe, metody i procedury planowania dochodów i wydatków.

System finansów publicznych

W układzie instytucjonalnym, pokazującym poziomy gromadzenia i rozdysponowywania pieniędzy publicznych wyróżniamy;

Budżet państwa; Scentralizowany fundusz publiczny służący gromadzeniu środków pieniężnych związanych z realizacją funkcji państwa, ma charakter planu finansowego państwa.

Budżety samorządowe; Fundusze publiczne uzyskiwane jako efekt transferów środków finansowych z regionu i do regionu, pozostające w gestii władz regionalnych i pozwalające na realizację specyficznych celów uznanych przez władze lokalne.

Fundusze ubezpieczeń społecznych; Fundusze wynikające z uznania obowiązków państwa wobec społeczeństwa, wynikają z przezorności grupowej, najczęściej obejmują: ubezpieczenia emerytalno-rentowe, zdrowotne i ubezpieczenia na wypadek bezrobocia.

Pozostałe fundusze publiczne; Fundusze celowe ogólnego przeznaczenia istniejące jako alternatywa systemu budżetu państwa, powoływane dla osiągnięcia określonego celu, wyróżniamy fundusze: państwowe, samorządowe oraz ponadnarodowe,

Fundacje publiczne; Fundusze celowe oparte na dobrowolnych wpłatach ludności i podmiotów gospodarczych dla osiągnięcia określonych celów.

Dochody publiczne

Konieczność zapewnienia dochodów publicznych wynika z konieczności zapewnienia środków na finansowanie dóbr społecznych i celów polityki gospodarczej państwa. Dochody publiczne dzielimy na: bezzwrotne (podatki, dochody publiczne, inne) oraz zwrotne (kredyty i pożyczki publiczne, deficyt budżetowy i dług publiczny i inne).

Dochody publiczne

1.      bezzwrotne

podatki; Pieniężne, przymusowe, ogólne, nieodpłatne i bezzwrotne świadczenie na rzecz państwa lub władz lokalnych; podstawowe narzędzie przejmowania dochodów przez państwo; zaliczyć do tego typu świadczeń można: podatki, opłaty i cła.

dochody; dochody publiczne z majątku i praw majątkowych wynikają z zaangażowania majątku państwa i majątku komunalnego w procesy gospodarcze.

inne; inne dochody publiczne obejmują: opłaty (np. za świadczenie usług jednostek sektora publicznego), składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, składki na różne fundusze publiczne (celowe).

2.      zwrotne

kredyty; kredyty z banku centralnego i banków komercyjnych zaciągane na pokrycie bieżących potrzeb niemożliwych do sfinansowania z dochodów bezzwrotnych; są przyczyna powstawania długu publicznego.

pożyczki; pożyczki od rządów obcych i z banków zagranicznych zaciągane na pokrycie bieżących potrzeb niemożliwych do sfinansowania z dochodów bezzwrotnych; są przyczyną powstawania zadłużenia zagranicznego.

inne; dochody stanowiące podstawę lub istotny składnik finansowania zaspokajania potrzeb społecznych uznanych za niezbędne z punktu widzenia polityki ekonomicznej; obejmują: część opłat, składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, składki na różne fundusze publiczne.

System podatkowy

Do podstawowych kryteriów podziału podatków zaliczamy: kryterium przedmiotowe, kryterium związku pomiędzy podatkiem a podatnikiem, kryterium terytorialne i kryterium źródeł pochodzenia.

Kryteria podziału podatków

Przedmiotowe; Struktura przedmiotowa określa podstawy naliczania podatków:

-     podatki majątkowe i od praw majątkowych; podstawą podatku jest posiadany majątek, zasadą powinno być nienaruszalność ekonomicznej podstawy podatku,

-     podatki od przychodów; podstawą podatku jest zakładany przychód, państwo może realizować premię inflacyjną,

-     podatki od dochodów; podstawą podatku jest dochód, mogą prowadzić do zawyżania kosztów,

-     podatki od wydatków; typowe podatki od konsumpcji, mogą być stosowane wybiórczo.

Strukturalne; Z punktu widzenia związku między ciężarem podatkowym a ponoszącym go podatnikiem wyróżniamy:

-     podatki bezpośrednie, w których istnieje bezpośrednia zależność pomiędzy podatnikiem a płaconym podatkiem,

-     podatki pośrednie, w których brak bezpośredniego związku pomiędzy podatnikiem a podatkiem, możliwe jest „przerzucanie” ciężaru na inne podmioty i deformacja zakładanej struktury obciążeń społeczeństwa.

Terytorialne Struktura terytorialna jest podstawa podziału podatków na:

-      podatki nakładane przez państwo (podstawowa część podatków, ujednolicana w ramach danego kraju),

-      podatki nakładane przez władze samorządowe (regionalne i lokalne), mogą być dodatkowym składnikiem dochodów władz samorządowych.

Źródła pochodzenia

Struktura sektorowa,  wykorzystywana najczęściej do analiz systemu podatkowego, wyróżnia sektory:

-        przedsiębiorstw niefinansowych,

-        instytucji finansowych,

-        gospodarstw domowych,

-        zagraniczny.

1