Choroby przewodu pokarmowego Mogą wystąpić w każdym odcinku przewodu pokarmowego – zaczynając – W jamie ustnej kończąc na odbytnicy Objawy chorób przewodu pokarmowego l Przykry zapach z ust l Zaburzenia połykania l Nudności, wymioty l Bóle brzucha l Wymioty krwawe l Biegunka l Stolce smołowe i krwiste l Zaparcia l Żółtaczka l Wodobrzusze Przykry zapach z ust - przyczyny miejscowe -Czosnek, cebula, nadużywanie nikotyny -Choroby dziąseł i zębów -Zapalenia bakteryjne -Rozpadające się nowotwory -Zmniejszony dopływ śliny Przykry zapach z ust przyczyny ogólne -Choroby płuc -Choroby przewodu pokarmowego -Zaburzenia przemiany materii -Mocznica – zapach moczu -Śpiączka cukrzycowa – zapach acetonu -Śpiączka wątrobowa – zapach surowej wątroby Nudności, wymioty Nudności – zespół objawów poprzedzających wymioty Przyczyna wszystkie czynniki wywołujące wymioty Wymioty - torsje Gwałtowne opróżnianie żołądka przez przełyk i usta. Mimo, że są to odruchy niemiłe, ale często ważne dla życia, ich celem jest uwolnienie organizmu od działania szkodliwych czynników które znalazły się w początkowym odcinku przewodu pokarmowego (np.Trucizny, środki żrące ) Powstające w przebiegu zatruć, chorób toksycznych czy ciąży Przyczyny-Zatrucia pokarmowe -Infekcje bakteryjne i wirusowe przewodu pokarmowego -Zaburzenia drożności przewodu pokarmowego – nowotwory, wgłobienia, ciała obce -Napady migreny -Przy ucisku na mózg
Choroby współczesnej cywilizacji Zanieczyszczenie powietrza Zanieczyszczenie wód Efekt cieplarniany Dziura ozonowa Zmniejszenie się obszarów leśnych Zagrożenia ekologiczne a zdrowie człowieka Choroby cywilizacyjne • Nowotwory • Uzależnienia i dewiacje • Zaburzenia psychiczne • Otyłość i choroby układu krążenia • Choroby cywilizacyjne XXI wiek • Choroby zakaźne O krok od katastrofy ekologicznej • Rozwój przemysłu i inne przemiany powoduje powstawania ogromnych zmian w środowisku naturalnym. • Jednym z objawów tego faktu: • Efekt cieplarniany • Dziura ozonowa Efekt cieplarniany -Nadmiar dwutlenku węgla, powstającego w wyniku spalania drewna i paliw organicznych powoduje zwiększenie szczelności powłoki gazowej wokoło naszej planety. -W wyniku tego faktu, część ciepła słonecznego nie wraca do kosmosu, pozostając na powierzchni ziemi podnosi temperaturę.Ocieplenie klimatu • Naszego globu systematycznie zwiększa się i wg prognoz za 40-50 lat temperatura Ziemi wzrośnie o kilka stopni (4,5 St C) • Skutek: • Topienie się lodowców w Arktyce i na Antarktydzie • Podniesienie poziomu mórz i oceanów nawet o 1 m. • Holandia, część Chin, niektóre wyspy znajdą się pod wodą • Zmiana stref klimatycznych – upraw – spadek wilgotności gleby – wzrost zasolenia wód gruntowych – niszczenie lasów Dziura ozonowa -Warstwa ozonu znajdująca się na wysokości 10 – 50 km nad powierzchnią chroni nas przed promieniowaniem ultrafioletowym emitowanym przez słońce. -Jest ono niewidoczne dla ludzkiego oka, ale bardzo niebezpieczne, ponieważ uszkadza materiał genetyczny komórek a to może być przyczyna powstawania nowotworów.Karcynogeneza lub karcinogeneza -Jest to proces powstawania nowotworu, wieloetapowy, zachodzący na poziomie DNA komórki a prowadzący do powstania nowotworu Nowotwór - neoplasma • Grupa chorób w których komórki organizmu dzielą się w sposób niekontrolowany przez organizm, a nowo powstałe komórki nie różnicują się w typowe komórki tkanki. Rodzaje nowotworów • Nowotwory łagodne – neoplasma benignum • Nowotwory złośliwe – neoplasma malignum Nowotwór łagodny - niezłośliwy • Tworzony jest z tkanek zróżnicowanych i dojrzałych o budowie mało odbiegającej od obrazu tkanek prawidłowych. • Jest dobrze ograniczony, często otorbiony, rośnie wolno, rozprężająco – uciskając sąsiednie tkanki, nie daje przerzutów • Po należytym jego usunięciu nie powstaje wznowa • Jest całkowicie wyleczalnyNowotwór łagodny – przykład -Mięśniaki macicy – vide Folia Przerzuty nowotworowe - metastases • Guzy wtórne nowotworów złośliwych powstałe z komórek pochodzących z guzów pierwotnych Klasyfikacja nowotworów TNM • T= tumor = guz pierwotny • N= nodus = węzeł chłonny • M= metastases= przerzuty odległe Definicja -W celu precyzyjnego określenia stopnia zaawansowania nowotworów złośliwych, od którego zależy miedzy innymi określenie metod leczenia i rokowania, stworzono jednolity system zaawansowania anatomicznego choroby -Staging Nowotwór złośliwy – neoplasma malignum • Nowotwór o małym zróżnicowaniu tkanek, za to o skłonności odrywania się komórek. • Komórki nowotworów złośliwych mają jeszcze jedną groźną cechę: • Nie trzymają się miejsca organizmu w którym powstały. • Potrafią oderwać się od rosnącego guza, dotrzeć do naczynia krwionośnego - meta • W odległe miejsce organizmu, gdzie dają początek nowemu guzowi. • Proces ten zazwyczaj prowadzi do śmierci Nowotwór złośliwy • Rak • Mięsak • Potworniak • Nowotwór anaplastyczny Etapy karcynogenezy • Inicjacja • Promocja • Progresja Inicjacja -Jest to faza w której czynnik rakotwórczy, działając na zdrową komórkę, powoduje zmianę w jej materiale genetycznym, czyli mutację. -Jeżeli zaatakowana komórka ma zdolność do podziałów, to wywołana mutacja się utrwala i jest przekazywana następnym pokoleniom komórek. -Taka zmutowana komórka nazywa się inaczej zainicjowaną Etap promocji • Na etapie promocji zainicjowana komórka przechodzi wiele kolejnych mutacji, aż staje się typową komórką nowotworową. • Jedną z ważniejszych cech różnicujących komórkę prawidłową od zainicjowanej jest to, że komórki zainicjowane charakteryzują się zaburzonymi zdolnościami przylegania do otaczających komórek Progresja • Niepowstrzymany i niekontrolowany wzrost komórek nowotworowych • Jest to proces nieodwracalny. • I to jest okres możliwy klinicznie do rozpoznania choroby, ponieważ dopiero wtedy pojawiają się pierwsze objawy choroby Czynniki rakotwórcze • Dym papierosowy • Powoduje nowotwory: • Płuc • Krtani jamy ustnej • Przełyku pęcherza moczowego • Nerki • trzustki Prowadzone studia sugerują • Związek palenia tytoniu z powstawaniem: • Raka żołądka • Raka szyjki macicy Karcinogeny w dymie papierosowym -Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono w dymie papierosowym około 40 karcinogenów. -Szkodliwe jest nie tylko palenie, ale także przebywanie w zadymionym środowisku.
Dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego n Łaknienie i jego zaburzenia n Pragnienie i jego zaburzenia n Uczucie suchości w jamie ustnej n Ślinotok n Czkawka n Odbijanie się n Zgaga n Utrudnienie połykania n Nudności i wymioty n 10. Bóle brzucha n 11. Wzdęcia brzucha n 12. Bolesne parcie na stolec n 13. Nietrzymanie stolca n 14. Zaparcie stolca n 15. Biegunka n 16. Krwawe i czarne stolce Ad 1. Łaknienie i jego zaburzenia n Apetyt jest czynnikiem regulującym ilość i jakość spożywanego pokarmu. Prawidłowy apetyt spotyka się u osób zdrowych. n Upośledzone łaknienie i jego brak spotyka się w dużej ilości chorób organicznych i czynnościowych. n W schorzeniach przewodu pokarmowego: n Ostry i przewlekły nieżyt żołądka, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, ostre i przewlekłe choroby wątroby dróg żółciowych i trzustki. n Brak apetytu pojawia się w ostrych i przewlekłych chorobach gorączkowych. n Wiele leków i trucizn doprowadza do utraty łaknienia. n Czynniki psychiczne są często przyczyna utraty łaknienia. n Jadłowstręt psychiczny u dziewcząt. n Występująca w ciężkich chorobach poprawa apetytu często jest wczesnym i dobrze rokującym znakiem. Ad 1. Wzmożone łaknienie n Hyperorexia s. bulimia – jest często połaczone z nieprzyjemnym uczuciem głodu, zaspokajanym spożyciem dużej ilości pokarmów. n U chorych z hipoglikemią, a czasami i z owrzodzeniem dwunastnicy, zwiększenie apetytu nabiera cech „wilczego głodu”. Ad 2. Pragnienie i jego zaburzenia n Pragnienie jest czynnikiem regulującym ilość wypijanych płynów. n Nadmierne pragnienie doprowadza do wypijania większej niż warunkach prawidłowych ilości płynów a często i do wielomoczu. n U osób zdrowych nadmierne pragnienie: n Ciężka praca fizyczna, wysoka temperatura zewnętrzna. Powinna być zaspokajana płynami zawierającymi 5 g. NaCl na litr. n Wzmożone pragnienie występuje w: n Chorobach gorączkowych n Zwężeniu przełyku i odźwiernika n Utraty wody przy wymiotach, biegunkach, krwotokach, zapaleniu otrzewnej, pod wpływem niektórych leków (atropina, przetwory salicylowe). n Nadmiernemu pragnieniu często towarzyszy wielomocz np.. W cukrzycy, niewydolności nerek u chorych na wściekliznę. Ad 3. Uczucie suchości w jamie ustnej n Spowodowana jest zmniejszeniem lub brakiem wydzielania śliny. Objaw ten towarzyszy chorobom gorączkowym o ciężkim przebiegu; dur brzuszny, posocznica, kwasica mocznicowa i mocznica. n We wszystkich tych stanach śluzówka jamy ustnej jest sucha, nieraz zaczerwieniona, język popękany i obłożony ciemnym nalotem. Ad 4. Ślinotok n Zwiększone wydzielanie śliny – u osób zdrowych – pod wpływem pikantnych pokarmów, nieraz na sam ich widok. W przebiegu ciąży, w chorobie morskiej i powietrznej. n Występuje też pod wpływem niektórych leków – pilokarpina – w zatruciach rtęcią i ołowiem, w nerwicach i chorobach układu nerwowego. (migrena, newralgia nerwu trójdzielnego). Ad 5. Czkawka n Powstaje wskutek powtarzających się rytmicznie mimowolnych skurczów przepony, wywołanych podrażnieniem nerwu błędnego. n U osób zdrowych występuje z niewyjaśnionej przyczyny – czasami po spożyciu większej ilości pokarmów, wypiciu alkoholu, lub napojów zawierających dwutlenek węgla. W tych razach szybko mija. n Przyczyną czkawki zwłaszcza u osób młodych może być nerwica. Utrzymuje się długo. Ad 5. Czkawka o podłożu organicznym n Może wystąpić w przebiegu chorób jamy brzusznej, klatki piersiowej oraz może być pochodzenia centralnego. W tych przypadkach utrzymuje się bardzo długo, nękając chorych także w nocy, doprowadzając do wyczerpania psychicznego i fizycznego. n Pojawienie się czkawki o podłożu organicznym pogarsza rokowanie. Ad 5. Czkawka o podłożu organicznym n Występuje w następujących jednostkach: n Jama brzuszna: ostre zapalenie otrzewnej, niedrożność jelit, ostra martwica trzustki, ropień podprzeponowy, przepuklina przeponowa, nowotwory żołądka, wątroby i trzustki, a także po wykonaniu zabiegów operacyjnych w jamie brzusznej. n W klatce piersiowej: zapalenie płuc, zapalenie i guzy śródpiersia, zapalenie osierdzia, zawał m. sercowego. Ad 5. Czkawka pochodzenia centralnego n Guzy lub zapalenia mózgu, wylew krwi do mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, a także w zatruciach: przewlekły alkoholizm, mocznica, cukrzyca w okresie przedśpiączkowym, okres agonii. Ad 6. Odbijanie n Może być: „puste”, kwaśne, gorzkie i ostatnio spożytymi pokarmami. n Występuje: w wielu chorobach – przełyku, żołądka, jelit, wątroby, dróg żółciowych, trzustki, zatruciach. Ad 7. Zgaga n Nieprzyjemne uczucie pieczenia-palenia za mostkiem, pochodzące czasami z gardła w wyniku cofania się zawartości żołądka do przełyku. U osób zdrowych występuje po wypiciu większej ilości alkoholu, a także w chorobie wrzodowej i nieżytach żołądka. n Objaw ten występuje także w zwężeniach przełyku, przepuklinie rozworu przełykowego. Ad 8. Utrudnienie połykania n Jest najważniejszym objawem chorób doprowadzających do zwężenia przełyku. n Utrudnienie połykania występuje w raku przełyku, bliznach po oparzeniach przełyku, w skurczu przełyku i wpustu, w zapaleniu przełyku i w raku żołądka umiejscowionym w okolicy wpustu. n Utrudnienie połykania może być spowodowane uciskiem przełyku z zewnątrz przez guzy śródpiersia (tętniak, wole zamostkowe) lub znacznie powiększony lewy przedsionek. Zapalenie migdałków, ropień okołomigdałkowy. A 9. Nudności i wymioty n Nudności zazwyczaj poprzedzają wystąpienie wymiotów. n Niektórzy chorzy prawie nie wymiotują mimo długotrwałych nudności. n Wymioty bez nudności – w guzach mózgu, owrzodzeniach żołądka i dwunastnicy. Ad 9. Wymioty n U zdrowych podczas podróży statkiem i samolotem. n W pierwszych miesiącach ciąży. n Patologia – w wielu chorobach przewodu pokarmowego, trzustki i otrzewnej, w niektórych schorzeniach układu krążenia i oddechowego, chorobach gruczołów wydzielania wewnętrznego, chorobach nerek, dróg moczowych i narządów płciowych, w chorobach zakaźnych, w chorobach ośrodkowego układu nerwowego, w porażeniu słonecznym i w nerwicach. n Zapalenie wyrostka robaczkowego n Niedrożność jelit n Kolka żółciowa, nerkowa, martwica trzustki, w przebiegu wszystkich chorób doprowadzających do zapalenia lub podrażnienia otrzewnej. n Wymioty pochodzenia toksycznego. Ad 9. Wymioty krwawe n Są spowodowane krwotokami z górnych odcinków przewodu pokarmowego. Mogą być też przyczyn czarnych, smolistych stolców. n Zarówno krwawe wymioty jak i krwioplucie wywołuje często uzasadnione podejrzenie poważnego schorzenia. n Najczęstszą przyczyną krwawych wymiotów jest choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy. n Wyzwala go często: aspiryna, raupasil, kortykosterydy. Ad 9. Krwawe wymioty n Przyczyną mogą być: żylaki przełyku n Marskość wątroby n Zakrzepowe zapalenie żył wątroby n Ucisk żyły wrotnej przez przerzuty nowotworowe n Rak żołądka n Symulacja n Błędne rozpoznanie - wymioty po spożyciu pokarmów o zabarwieniu czerwonym. Ad 10. Bóle brzucha n W zespole tych dolegliwości należy wymienić także dolegliwości zbliżone do bólów brzucha – takie jak: uczucie ucisku, gniecenia, ciężaru, ssania, pieczenia, pełności lub rozpierania w brzuchu. n Przyczyną w/w dolegliwości są choroby przewodu pokarmowego, wątroby, dróg żółciowych, trzustki i otrzewnej. n Bóle nocne,, bóle głodowe, nasilenie bólów wiosna i jesienią. (diagnostyka RTG, fibroskopia). n Przepuklina rozworu przełykowego – diagnostyka RTG. n Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego. n Ostra mechaniczna niedrożność przewodu pokarmowego. (RTG – poziomy płynów) n Uwięźnięcie przepukliny. n Kamica woreczka żółciowego n Zapalenie otrzewnej – rozlane i ograniczone. Ad 10. Bóle brzucha n Ostre zapalenie pęcherza i gruczołu krokowego n Stany zapalne i schorzenia ginekologiczne n W stanach patologii ciąży: poronienia, ciąża pozamaciczna, wczesny poród. n Zator tętnicy krezkowej n Rozwarstwiający tętniak aotry n Porfiria, ołowica n Postać brzuszna zawału mięśnia sercowego n Charakter bólów brzucha: n Piekący n Ciągnący n Rozpierający n Kurczowy n O charakterze kolki n W/w objawom mogą towarzyszyć objawy narastającego wstrząsu.Ad 11. Wzdęcie brzucha n I związane z nim uczucie ucisku, pełności rozpierania powstaje na skutek zwiększonego wytwarzania się w jelitach gazów, zmniejszonego ich wchłaniania i zatrzymania oddawania wiatrów. n Duże wzdęcie doprowadza do zniknięcia stłumienia wątroby i jest jedną z przyczyn powiększania brzucha. n Mechaniczna niedrożność przewodu pokarmowego. n Niedrożność porażenna. n Od wzdęcia brzucha spowodowanego zebraniem się nadmiernej ilości gazów w jelitach należy odróżnić wzdęcie wywołane nagromadzeniem się gazów w jamie otrzewnowej. n Występuje przy: n Perforacji żołądka, jelit n U chorych z odmą otrzewną (laparoskopia). Ad 12. Bolesne parcie na stolec n Nowotwory umiejscowione w okolicy odbytnicy, wrzodziejące zapalenie jelita grubego n Ropień, krwiak zatoki Douglasa n Popromienne zapalenie jelita grubego n Zmienione zapalne guzki krwawnicowe, rozpadliny, przetoki, urazy odbytu. Ad 13. Nietrzymanie stolca n Niedowład, porażenie lub pęknięcie mięśni zwieraczy odbytu. n Utrata przytomności – udar mózgu, padaczka. Ad 14. Zaparcie stolca n Występowanie u osób zdrowych: n Zmiana odżywienia z małą ilością płynów i pokarmów zawierających dużo błonnika. n Zaawansowana ciąża – ucisk macicy na jelita. n Patologia: przeszkoda mechaniczna n W przebiegu chorób gorączkowych n Zaparcia pochodzenia czynnościowego Ad 15. Biegunka n Biegunka ostra n Biegunka przewlekła Ad 16 Stolce – krwawe, czarne, smołowe n Krwotoki z górnych odcinków przewodu pokarmowego n Krwotoki z dolnych odcinków przewodu pokarmowego n Krwawienia z dróg oddechowych
Przepuklina Jest to patologiczne uwypuklenie zawartości ciała .– najczęściej jamy brzusznej przez otwór w powłokach, w miejscu zwanym miejscem o obniżon ej oporności – locus minoris resistentiae Rodzaje przepuklin: a. przepukliny brzuszne b. inne l A. Przepuklina pachwinowa l Przepuklina udowa l Przepuklina pępkowa l Przepuklina kresy białej l Przepuklina Richtera b. inne l Przepuklina rozworu przełykowego l Przepuklina przeponowa l Przepuklina cewy nerwowej Podział przepuklin l Przepuklina wrodzona l Przepuklina nabyta – w tym jako szczególny podtyp – przepuklina pooperacyjna l Pod względem umiejscowienia l Zewnętrzna l Wewnętrzna l Pod względem komplikacji l Przepuklina odprowadzalna l Przepuklina nieodprowadzalna – przepuklina uwięźnięta Budowa przepukliny l Przepuklina składa się z : l 1. wrota przepukliny – jest to miejsce przez które wydostaje się zawartość przepukliny l 2. kanał przepukliny – jest to droga, którą zawartość przepukliny wydostaje się do tkanek podskórnych l 3. Worek przepuklinowy – w przepuklinie brzusznej utworzony jest przez otrzewną l 4. zawartość przepukliny – mogą być puste – ale też – sieć, jelito Najczęściej występujące przepukliny brzuszne l Pachwinowa 70% l Udowa 12% l Pępkowa 11%
Badanie jamy brzusznej Jak każde badanie składa się z elementów poznanych na poprzednich wykładach, ale zespół zgłaszanych przez chorego dolegliwości dotyczy jamy brzusznej. Badanie jamy brzusznej służy poznaniu zespołu dolegliwości i zaszeregowaniu chorego do leczenia – internistycznego – chirurgicznego – ginekologicznego – urologicznego. Podział topograficzny przedniej ściany brzucha Vide folia – 14,4 14,5 14,6 14,7 Badanie per rectum 1. Ułożenie chorego 2. Wyjaśnienie potrzeby badania per rectum 3. Ocena okolicy odbytnicy ogladaniem i dotykiem Badanie per rectum Błona śluzowa odbytnicy gładka – przesuwalna Od tyłu – wyczuwalny jest wierzchołek kości ogonowej i krzyżowej Gruczoł krokowy – mężczyźni – struktura twarda, guzowata nieregularnego kształtu – susp. Ca. Kobiety – szyjka macicy Badanie per rectum - patologia Guzowatość – naddatek tkankowy, ubytek tkankowy bolesność Ocena struktur sąsiednich – przymacicze – ocena zaawansowania procesu nowotworowego szyjki macicy Ocena treści na badającym palcu: Krew śluz Wątroba – hepar Powiększenie wątroby - hepatomegalia Wyczuwalna – prawy górny kwadrant poniżej prawego łuku żebrowego Stłumienie opukowe nad powierzchnią wątroby Różnicowanie ...
czarodziejka90