0204.pdf

AGENCJA

PROMOCJI

ZDROWIA

www.apz.pl

Biuletyn APZ

02 / 04 Biuletyn APZ, kompendium wiedzy w dziedzinie zdrowia i suplementacji.

Artyku³y

¯ywnoœæ

transgeniczna

Barwniki i konserwanty

Smacznie i bardziej kolorowo, ale czy bezpieczniej?

Jakoœæ zdrowotna ¿ywnoœci

nieustannie pogarsza siê. Na

przestrzeni ostatnich lat, obserwujemy

dynamiczny wzrost spo¿ycia pokarmów

zawieraj¹cych ró¿ne dodatkowe

substancje jak: barwniki, konserwanty,

ulepszacze, sztuczne œrodki s³odz¹ce,

itp.

Witaminy

Masz os³abione w³osy, tracisz energiê i si³y witalne?

Najprawdopodobniej Twój organizm

cierpi na niedobór niektórych witamin

Wiele kontrowersji wzbudza tak¿e

¿ywnoœæ modyfikowana genetycznie.

Obecnie wiele naturalnych produktów

roœlinnych i zwierzêcych zosta³o

“poprawionych” przez cz³owieka.

Pojawiaj¹ siê wiec w¹tpliwoœci, czy

gatunek ludzki nie wydaje na siebie

samoistnej zag³ady? Jak na razie nie

ma na to jednoznacznych dowodów. Ale

jest tak¿e wiele niepokoj¹cych

przes³anek. Wiele m³odych ludzi

zapada na choroby nowotworowe,

boryka siê z tajemniczymi

schorzeniami, walczy z niep³odnoœci¹.

Czy to jedynie zbieg okolicznoœci? A

mo¿e po prostu sami, na w³asne

¿yczenie aplikujemy sobie

œmiercionoœny jad?

Odpowiedzi spróbujemy poszukaæ

w najnowszym numerze BIULETYNU

APZ .

Doniesienia naukowe

Oliwa z oliwek wspomaga serce

T³uste ryby lecz¹ nadwagê

Niedo¿ywienie w ci¹¿y zwiêksza

ryzyko oty³oœci u dziecka

Niedobór ¿elaza w diecie

utrudnia odchudzanie

Warto wiedzieæ

Ciekawostki z zakresu

dietetyki ogólnej i sportowej

Pytania do eksperta

W¹tpliwoœci innych mog¹

byæ podobne do Twoich

Zapraszamy do lektury.

Dariusz Szuka³a

Vademecum suplementów

Kreatyna

¯YWNOŒÆ

Kiedy w 1992 roku, jedna z amerykañskich firm wprowadzi³a na rynek pierwsze genetycznie

modyfikowane pomidory, ma³o kto spodziewa³ siê, ¿e niespe³na kilkanaœcie lat póŸniej, ¿ywnoœæ

transgeniczna dos³ownie zaleje œwiat. Obecnie uwa¿a siê, ¿e ponad 60% sprzedawanych na rynku

produktów spo¿ywczych zawiera w swoim sk³adzie zwi¹zki pochodz¹ce z roœlin biologicznie

„poprawionych” przez cz³owieka. Chocia¿ ryzyko zwi¹zane z ¿ywnoœci¹ genetycznie przetworzon¹

wydaje siê niewielkie, to jednak nikt na œwiecie nie jest wstanie zagwarantowaæ, ¿e jej spo¿ywanie jest

ca³kowicie bezpieczne dla zdrowia.

Najwiêkszym producentem ¿ywnoœci

Dlaczego poprawiamy naturê?

transgenicznej s¹ Stany Zjednoczone, których

udzia³ w œwiatowej produkcji ocenia siê na Dziêki genetycznym modyfikacjom, szereg

prawie 70%. Kraj ten jest tak¿e najwiêkszym roœlin uprawnych zdecydowanie lepiej radzi

eksporterem tych produktów na rynek sobie w nieprzyjaznych warunkach

europejski. Ka¿dego roku, na stary kontynent ekologicznych czy klimatycznych. Mo¿na

trafia kilkanaœcie milionów ton genetycznie wówczas zbieraæ o wiele obfitsze plony przy

modyfikowanej soi, której sk³adniki stosowane znacznie mniejszych kosztach. Roœliny poddane

s¹ przy produkcji najró¿niejszych produktów biotechnologicznej obróbce s¹ mniej nara¿one

spo¿ywczych, jak pieczywo, wyroby na dzia³anie szkodliwych herbicydów, owadów i

czekoladowe, jogurty, p³atki œniadaniowe, g¹sienic, maj¹ wiêksz¹ odpornoœæ na wirusy a

przetwory cukiernicze, oleje, margaryny, itp. tak¿e lepiej znosz¹ suszê czy ekstremalne

Ocenia siê, ¿e na pó³kach sklepowych znajduje temperatury. Dziêki opracowywaniu nowych,

siê kilkadziesi¹t tysiêcy produktów odporniejszych odmian roœlin, mo¿na te¿

¿ywnoœciowych zawieraj¹cych w swoim sk³adzie ograniczaæ stosowanie niebezpiecznych dla

mniejsze lub wiêksze iloœci zmodyfikowanej soi. zdrowia œrodków chemicznych Wiele z tych

Jej znacz¹cym importerem na rynek europejski genetycznie modyfikowanych produktów

s¹ miedzy innymi trzy gigantyczne korporacje posiada tak¿e bardziej atrakcyjny wygl¹d i smak,

¿ywnoœciowe: Unilever, Danone i Nestle – firmy, d³u¿ej zachowuje œwie¿oœæ i ma lepsze walory

których produkty doskonale znamy i uwielbiamy. od¿ywcze. Dziêki dynamicznemu postêpowi

Na nasze sto³y trafia nie tylko genetycznie w dziedzinie in¿ynierii genetycznej i

modyfikowana soja, ale tak¿e inne masowo biotechnologii, rozprzestrzenianie siê ¿ywnoœci

spo¿ywane artyku³y ¿ywnoœciowe, jak: transgenicznej wydaje siê byæ nieuniknione.

ziemniaki, rzepak, kukrudza, pomidory oraz

Niebawem powinniœmy spo¿ywaæ nie tylko na

wszelkie przetwory bêdace ich pochodn¹.

zmutowane odmiany roœlin, ale tak¿e zwierz¹t.

Eksperymenty trwaj¹...

Kiedy jedni fascynuj¹ siê spektakularnymi

TRANSGENICZNA

Mieszanie genów szczura z sa³at¹ czy œwini ze szpinakiem, to przyk³ady

niezwykle powa¿nych odchyleniem od panuj¹cych praw natury. Wielu uwa¿a, ¿e

transgeniczne organizmy to nierozpoznawalne i niekontrolowane formy ¿ycia,

mog¹ce w przysz³oœci prowadziæ do nieprzewidywalnych efektów.

odkryciami naukowymi, roztaczaj¹c nowe,

porusza siê problem niekorzystnego

niezwyk³e wizje, innych nurtuje ogromny lêk,

oddzia³ywania „sztucznych” organizmów na

obawy i niepokój. Przewa¿aj¹ca czeœæ ludzi, jest

równowagê i funkcjonowanie ekosystemu.

zdania, ¿e ¿ywnoœæ transgeniczna powa¿nie

Obawy te, chocia ¿ po czêœci wydaj¹ siê

zagra¿a naszemu zdrowiu, œrodowisku a tak¿e

wyolbrzymione, to jednak wiêkszoœæ ekspertów

jest sprzeczna z wszelkimi zasadami etyki.

jest zdania, ¿e ryzyka w tej kwestii nie da siê

ca³kowicie unikn¹æ.

Wiêkszoœæ roœlin poddaje siê modyfikacjom

Na przekór Bogu

genetycznym aby zwiêkszyæ ich odpornoœæ na

œrodki chwastobójcze . W ten sposób mo¿na

Wielu przeciwników in¿ynierii genetycznej

prosto i skutecznie niszczyæ wszystkie

nie mo¿e pogodziæ siê z faktem brutalnego

ingerowania w œwiat organizmów ¿ywych.

niepo¿¹dane chwasty, nie uszkadzaj¹c przy tym

Wed³ug nich, jest to nienaturalne, barba¿ynœkie i

naturalnych plonów. Niestety, ka¿dy kij ma dwa

stanowi powa¿ne naruszenia praw boskich.

koñce.

W naturalnym ekosystemie, roœliny i zwierzêta

Rozsiewany przez roœliny transgeniczne

py³ek mo¿e w sposób naturalny przenosiæ swoje

przenosz¹ materia³ genetyczny jedynie miêdzy

nowe cechy odpornoœci na towarzysz¹ce

osobnikami tego samego gatunku. In¿ynieria

uprawom plewy. W ten sposób mo¿e dochodziæ

genetyczna gwa³ci zaœ wszelkie zasady, miesza

do rozprzestrzeniania siê chwastów-mutantów,

nie tylko gatunki roœlin , ale tak¿e próbuje ³¹czyæ

je ze zwierzêtami.

które bêd¹ wymagaæ jeszcze wiêkszego

Mieszanie genów szczura z sa³at¹ czy œwini

nawo¿enia toksycznymi chemikaliami.

ze szpinakiem, to przyk³ady niezwykle

Zabójcze œrodki chemiczne, na które

powa¿nych odchyleniem od panuj¹cych praw

uodporniono roœliny uprawne, mog¹ tak¿e

toksycznie oddzia³ywaæ na œrodowisko. Na

natury. Wielu uwa¿a, ¿e transgeniczne

przyk³ad chemiczny œrodek glifosat na który

organizmy to nierozpoznawalne i

zosta³a uodporniona soja, wykazuje wysok¹

niekontrolowane formy ¿ycia, mog¹ce w

toksycznoœæ dla wielu organizmów ¿ywych, i to

przysz³oœci prowadziæ do nieprzewidywalnych

nie tylko roœlin ale równie¿ zwierz¹t. Poniewa¿

efektów.

coraz wiêcej roœlin uodparnianych jest na ten

w³aœnie œrodek ( ziemniaki, kukurydza, rzepak,

W trosce o œrodowisko

burak cukrowy, pomidor i inne) prawdopodobnie

coraz wiêksze iloœci glifosatu bêd¹ trafiaæ do

Od momentu pojawienia siê ¿ywnoœci

transgenicznej istniej¹ tak¿e powa¿ne obawy o

naturalnego œrodowiska, powoduj¹c jego

nadmierne ska¿enie. Jedna z amerykañskich

œrodowisko. Coraz czêœciej na forum naukowym

instytucji ekologicznych

zidentyfikowa³a ponad 70

gatunków mog¹cych wygin¹æ z

powodu szerokiego stosowania

glifosatu.

Roœliny transgeniczne mog¹

równie¿ przenosiæ swoje nowe

zmienione cechy na inne

naturalne uprawy, prowadz¹c w

ten sposób do nieprzewidzianych

mutacji i zak³óceñ w naturalnym

ekosystemie. Aby zmniejszyæ

ryzyko niekorzystnego

rozprzestrzeniania siê

zmodyfikowanych genów w

œrodowisku, wokó³ plantacji roœlin

transgenicznych tworzy siê

ochronne pasma nieu¿ytków o

doœæ du¿ych powierzchniach.

Jednak nikt nie jest wstanie

zagwarantowaæ, i¿ jest to

wystarczaj¹c¹ metoda

z a b e z p i e c z a j ¹ c ¹ p r z e d n i e p o ¿ ¹ d a n ¹ NajwyraŸniej wiêc nieczynne odcinki DNA

"wêdrówk¹" genów.

spe³niaj¹ jak¹œ istotn¹ rolê, której nie potrafimy

dzisiaj zidentyfikowaæ. Wstawianie wiêc w te

miejsca nowych genów mo¿e powodowaæ jakieœ

Zabójcze bia³ko Bt

nieprzewidywalne skutki, które ujawniæ mog¹ siê

dopiero po d³u¿szym okresie czasu.

Od d³u¿szego czasu du¿y niepokój budzi

Ka¿dy gen odpowiedzialny jest za produkcje

wprowadzanie do komórek niektórych roœlin,

przede wszystkim ziemniaków i kukurydzy genu

okreœlonego typu bia³ek. Wprowadzenie nowej

informacji genetycznej, powoduje wiêc, ¿e

odpowiedzialnego za produkcje toksyny o

roœlina wytwarza nowe sk³adniki bia³kowe, które

nazwie Bt. Bia³ko to skutecznie zabija muchówki

dot¹d nie wystêpowa³y w po¿ywieniu. Ich

i chrz¹szcze bêd¹ce szkodnikami tych roœlin,

potencjalny wp³yw na nasze zdrowie jest zatem

natomiast nie wykazuje toksycznoœci do innych

nieznany. Czêœæ tych bia³ek z pewnoœci¹ mo¿e

po¿ytecznych owadów, np. pszczó³. Trudno

byæ strawiona, ale mog¹ wœród nich znaleŸæ siê

jednak okreœliæ, czy skutki tego typu manipulacji

równie¿ takie, z którymi nie poradzi sobie nasz

genetycznych oka¿¹ siê obojêtne dla wszystkich

przewód pokarmowy. Wówczas mog¹ one

organizmów.

wywieraæ na organizm wp³yw alergenny lub

W wielu przypadkach stwierdzono, ¿e wiele

toksyczny.

owadów dla których toksyna Bt mia³a byæ

Modyfikacje w obrêbie kodu genetycznego

bezpieczna, ginê³o, lub wykazywa³o zaburzenia

mog¹ tak¿e prowadziæ do uszkodzeñ wa¿nych

w procesie rozwoju. Co wiêcej, toksyna Bt jest

genów. Jak wiadomo czêœæ z nich odpowiada za

wstanie przenikaæ poprzez korzenie roœliny do

wytwarzanie enzymów bior¹cych istotny udzia³

gleby i tam ulegaæ kumulacji. Jak stwierdzono,

w metabolizmie komórkowym. Unieczynnienie

przy odpowiednich warunkach pH, bia³ko to jest

genów i brak produkcji okreœlonych enzymów

wstanie przetrwaæ nawet 3 miesi¹ce.

mo¿e np. uniemo¿liwiæ usuwanie toksycznych

Jak na razie nikt nie wie jakie mog¹ byæ

substancji . Spo¿ycie takiej roœliny mo¿e wiêc w

ekologiczne konsekwencje tak d³ugiego

pewien sposób zagra¿aæ zdrowiu cz³owieka.

przebywania tej toksyny w glebie.

Istnieje równie¿ ryzyko, ¿e w wyniku zmian w

metabolizmie komórek, roœlina nie bêdzie

A co ze zdrowiem?

wstanie produkowaæ wa¿nych witamin i

minera³ów, co mo¿e wp³ywaæ na pogorszenie

Chocia¿ specjaliœci w dziedzinie in¿ynierii

wartoœci od¿ywczej modyfikowanej ¿ywnoœci.

genetycznej potrafi¹ doœæ precyzyjnie

Od d³u¿szego czasu wiele kontrowersji

manipulowaæ genami w probówkach, to jednak

wzbudzaj¹ roœliny transgeniczne z

do koñca nie s¹ wstanie przewidzieæ wszystkich

wbudowanym genem odpowiedzialnym za

konsekwencji swojego dzia³ania.

wytwarzanie bia³ka Bt, bêd¹cego siln¹ toksyn¹.

W wiêkszoœci przypadków nowe geny

Jak ju¿ wczeœniej wspomniano zadaniem tego

wstawiane s¹ w „pustych i nieczynnych”

zwi¹zku jest ochrona roœlin przed szkodliwym

miejscach ³añcucha DNA, które na pozór nie

dzia³aniem niektórych owadów. Wiêkszoœæ

wydaj¹ siê spe³niaæ ¿adnej konkretnej funkcji. Ich

specjalistów zastanawia siê, czy bia³ko to,

usuniêcie bowiem nie powoduje ¿adnych

dostaj¹c siê do wnêtrza organizmu cz³owieka

wyraŸnych zmian w roœlinie. Wszystko wskazuje

wraz ze spo¿yt¹ roœlin¹ jest ca³kowicie

wiêc na to, ¿e w miejsca te mo¿na bez obaw

bezpieczne dla zdrowia?

wstawiæ nowe geny. Ale czy doprawdy

Toksyna Bt jest wprawdzie stosowana od

precyzyjna natura myli siê i tworzy do niczego

wielu lat w rolnictwie, ale dotychczas u¿ywano jej

niepotrzebne odcinki DNA? A mo¿e szykuje

jedynie do spryskiwania roœlin. Przez ten okres

miejsce dla genetycznych „majsterkowiczów”?

nie by³o ¿adnych doniesieñ o jej szkodliwym

Có¿, wydaje siê to raczej ma³o prawdopodobne.

dzia³aniu na organizm cz³owieka. Nale¿y jednak

www.apz.pl

pam iêt aæ, ¿e sto sow ana pow ier zch nio wo ¿ywnoœci bardzo czêsto wykorzystywane s¹

toksyna Bt ulega doœæ szybkiej biodegradacji równie¿ geny które zwiêkszaj¹ odpornoœæ na

pod wp³ywem dzia³ania promieni s³onecznych i niektóre antybiotyki, np. ampicylinê.

innyc h czyn ników. W c i¹gu k ilku d ni po W wyniku takich modyfikacji, istnieje ryzyko

opryskach jest ju¿ w³aœciwie niewykrywalna, przeniesienia takich genów do ³añcucha DNA

wiêc jej zastosowanie nie budzi³o do tej pory bakterii ¿yj¹cych w przewodzie pokarmowym

wiêkszych zastrze¿eñ. Inaczej jednak wygl¹da l u d z i . C h o c i a ¿ p r a w d o p o d o b i e ñ s t w o

sprawa produkcji toksyny Bt przez roœliny. wyst¹pienia tego zjawiska nie zosta³o dot¹d

Od po wi ed ni o zm od yf ik ow an e or ga ni zm y udowodnione, to jednak prawdopodobieñstwo

roœlinne produkuj¹ ten zwi¹zek nieustannie i takie istnieje, a skutki jego s¹ bardzo trudne do

wci¹¿ utrzymuj¹ go na wysokim poziomie. przewidzenia.

Ponadto toksyna Bt, przebywaj¹c wewn¹trz Ryzyko masowego wprowadzania na rynek

roœliny jest skutecznie chroniona przed spo¿ywczy ¿ywnoœci transgenicznej jest trudne

dzia³aniem promieni ultrafioletowych, wiêc jej do ocenienia. Prawdopodobnie, dziêki postêpom

poziom mo¿e sukcesywnie wzrastaæ. w dziedzinie in¿ynierii genetycznej i biologii

W te n sp osó b ko nsu men ci r oœl in molekularnej bêdziemy wstanie powoli

transgenicznych mog¹ spo¿ywaæ znaczne iloœci el im in ow aæ wi êk sz oœ æ po ja wi aj ¹c yc h si ê

tego toksycznego zwi¹zku. Chocia¿ na razie nie zagro¿eñ. Ale jak na razie musimy uzbroiæ siê w

udowodniono jej negatywnego wp³ywu na cierpliwoœæ. Zanim definitywnie dowiemy siê, czy

zdrowie cz³owieka, to jednak trudno przewidzieæ kolejny konsumowany przez nas pomidor jest

czy zwi¹zek ten jest ca³kowicie bezpieczny. bezpieczny dla naszego zdrowia, zapewne

W procesie produkcji transgenicznej up³ynie jeszcze sporo czasu.

NIKI

I KONSERWANTY

Tajemniczy symbol E

a za nim trzy cyfrowy numer

identyfikacyjny. Takie oznaczenia

spotkaæ mo¿emy na opakowaniach

wiêkszoœci produktów

spo¿ywczych. Dziwne kody od lat

wzbudzaj¹ kontrowersje wœród

konsumentów. Jednym kojarz¹ siê

ze sztuczn¹ ¿ywnoœci¹, innym ze

szkodliwym oddzia³ywaniem na

zdrowie a nawet rakotwórczoœci¹.

BARW

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: