MIECZYSŁAW JASTRUN

Spotkanie w czasie (1929)

Debiut poetycki autora, w tomie przeważa liryka refleksyjna i filozoficzna, dominuje motyw przemijania, pamięci i zapominania, ułudy pragnień i przywiązania człowieka do rzeczy materialnych. Pojawia się też tematyka cierpienia i jego chwilowości. Większość utworów dotyczy czasu, niektóre jego ulotności, (wszystko przemija) inne jego powtarzalności, (krąg czasu, powtarzalność zjawisk w przyrodzie). Często występuje też motyw drzew i kwiatów.

W tomie znajduje się też  utwór „Na sprowadzenie prochów Słowackiego”. W wierszu podm. lir. wspomina wyjazd Słowackiego z kraju, przed laty. Tęsknił on za Warszawą, a jednocześnie przed nią uciekał. Kiedyś samotny opuszczał Warszawę, teraz w glorii „powraca prochem w paradzie historii”.  Teraz „poezjo, ty, któraś w godzinie / klęski – cierpiących zmieniała w anioły, / Wstąp w nasze serca, jak Mojżesz w pustynię, / Gdy nam twe zimne oddają popioły.”

Inna młodość (1933)

Utwory dotyczą „innej młodości”, młodości tych, których już nie ma, „o umarłych nikt już nie pamięta, /  jak nie pamięta zapachu jesieni”. Poeta pisze więc o młodości tych, którzy kiedyś walczyli w powstaniach, zabijali i ginęli. („Pokolenie”) Ale ich młodość nie polegała tylko na walce, kochali, kłócili się. („Noce zapomniane”) Pisze też o postaciach z portretów, dopowiada ich historię („Portret”, „Inicjał”)

Dzieje nieostygłe (1935)

Pojawiają się tu utwory pogodne, obok poważnych. Łączy je historia i przemijanie. Miłość przemija, dzieciństwo nie wróci ("„Chłopcy" – mali chłopcy uczą się jeździć konno, te czasy nie wrócą), Choć obrazy utrwalają jakieś momenty z przeszłości, to co „po tamtej stronie płótna”, nie zostanie zapamiętane („Straż nocna”)

Strumień i milczenie (1937)

Kolejny tomik w którym dominuje motyw przemijania, niszczącej siły czasu i historii, życie, historia to umieranie. Wśród utworów pojawia się wiersz „Łódź”, opisujący brzydki, ponury krajobraz miasta, jakby przesiąkniętego krwią, nastrój panuje tu jak z „Makbeta”. Wiele w tym tomiku nawiązań mitologicznych (wiersz „Mitologia” – wszystko się powtarza, wiesz „Umarłe milczenie” – motyw Charona i podróży przez Styks), jak również  autotematycznych, dotyczących poezji ( „Śmierć poezji”, „Legenda o poecie”)

KOŁO                                                                                              NAPIS NA RUINIE

Godzina strzeżona (1944)

Tomik wierszy wojennych, wiersze o umieraniu w okupowanej Warszawie (”Sen nocy zimowej”), świadomość bliskiej śmierci, strach („Godzina strzeżona”), pytania o obecność Boga, rozpacz powodowana świadomością braku Boga, beznadziejna bezcelowość historii, wiersze o tematyce żydowskiej („Pogrzeb”- jak uczcić śmierć spalonych w piecach krematoryjnych, „Żydzi”, „Pieśń chłopca żydowskiego”)

KRZYŻ PÓŁNOCY

Nasza noc zarażona żelazem

Nasza ziemia tknięta paraliżem,

Nasze gwiazdy czernieją z zarazy,

Nasze drzewa zrąbano na krzyże.

Wytoczono krew z twego boku,

Jeszcze raz napojono cię octem,

Abyś konał, żałosny proroku,

W głuchym śniegu, na stepie północnym.

Wielki trupie przestrzeni, świecący

Poprzez mgłę, jako księżyc, sinością,

Tutaj stawiasz, po wiekach, wśród nocy,

Z ciał pobitych okrutny swój kościół.

Jakbyś nie dość nas jeszcze przerażał

Dwóch tysięcy lat próchnem, wzniesionym

Nad noc świata – na wszystkich cmentarzach

I na pobojowiskach zdradzony!

Kłamał anioł płacząc w Jeruzalem,

Kłamał anioł lecący z Nazaret.

Nic – prócz ziemi porażonej żalem,

Nic – prócz nieba nieruchomych planet

I chlebów zmienianych w kamienie.

Rzecz ludzka (1944)

Część wierszy nadal związana z wojną, powstała w czasie wojny („Osaczenie”, „Cień”), wiele wierszy o przemijaniu, o tym co pozostanie („Pomnik”, „Rozstanie”, „Pieśń gminna”- motyw wojen, powstań w historii Polski, nawiązania do romantyzmu „Ale nie kupić dziejów żalem, / nie wskrzesić dźwiękiem słów poległych./ Do żywych mówi żywa pieśń, / umarłych nie chce w skrzydłach nieść./ Już widzę ją, przybiegła, inna, / chociaż jak tamta zwinna, młoda,/ i choć mi tamtej żal i szkoda, / ta pieśń zostanie ze mną – gminna.”

***                                                                                                    O  MICKIEWICZU               

A jednak trzeba to powiedzieć dziś                                               On słowom, nazbyt wąskim, by znaczyły więcej,

Jak rzecz, którą się mówi po raz pierwszy:                                   niż głos pomieścić zdoła, dawał obwód ziemi,

Najcięższą spośród wszystkich była myśl                                     On wieki z gór zdejmował i brał w ludzkie ręce

O śmierci.                                                                                      Przepaście nocne, lekko, jak my chleb bierzemy

Jak mi teraz zamieszkać ten milczący dom,

Jego zimne pokoje?

Jak moje dni, już niepodobne dniom,

Z białą pustką oswoję –

Sezon w Alpach i inne wiersze (1948)

Znów dominuje motyw przemijania, większość wierszy dotyczy jednak pogodnych wspomnień.(„Wspomnienie cedru”, „Rymy dziecinne”) O trudności zaakceptowania starości, śmierci, utraty bliskich, a także o konieczności tej akceptacji mówi wiersz „Przebudzenie”.  O bolesnym upływie czasu utwór „Jeśli jeszcze kiedyś”, wspomnienia miłości z dawnych lat to np. wiesze „Szklanka”, „Uśmiech”, „Poeta i wspomnienie”. Motyw przemijania i powrotu -„Puste miejsce”, „Sen”.

Rok urodzaju (1950)

BALLADA O CZARNYM KONIU (naśladowanie z Federico Garcia Lorca)

Kołysanka-ballada, czarny koń nie chce pić wody, zakrwawiony, zmuszony do wejścia do rzeki, ostatnie co widzi, nim utonie to góry. „Spij mój kwiatku, śpij, / czarna rzeka lśni - / czarny, czarny koń / nie chce wody pić.”

Barwy ziemi (1951)

NA NUTĘ KOŁYSANKI

Utwór o śpiącym dziecku, nieświadomym, ze „tuż za nim/ toczy się grzmot otchłani/ Przeszłych i przyszłych dni” Kiedyś będzie musiał pójść w drogę, stawić czoła światu.

Poemat o mowie polskiej (1952)

Utwory dotyczą naiwnego i prostego postrzegania świata przez dzieci(„W domu”, „Znajomość z cieniem”), poeta zastanawia się jaki jest cel jego poezji, odpowiedzią na to pytanie jest obecność jego kilkuletniego synka („Jabłka”)

Poezja i prawda (1955)

„Cichy jest triumf prawdy.” Utwory dotyczą m.in. słabości człowieka („Człowiek”), postrzegania cierpienia z perspektywy czasu, upływu czasu, pamięci, śmierci, ( „Cmentarz wiosenny” – słowik śpiewa na cmentarzu, nasza pamięć to zmartwychwstanie, „Przyjaciele”- zmarli żyją w nas, we wspomnieniach), Pojawiają się tez utwory dotyczące Goethego („Nad Ilmenau”) czy Mickiewicza („1855-1955”)

Gorący popiół (1956)

Tomik związany z czasem w którym powstał. Obok wspomnień wojny i refleksji na jej temat( „Z ognia i popiołu” : Rozwieje się dym po wojnach,/ roztopi się w deszczach wiosennych/ pamięć, zburzone będą pomniki na placach, /zmienione imiona,/ ulecą w powietrze razem ze śniegiem/ wykopane w nim ślady. /W legendę ostygną dzieje -/ i tam gdzie drut otaczał obozy milczącej zagłady/ z okna chusteczka powieje, „Legenda”) pojawiają się spostrzeżenia i refleksje na temat czasów wspólczesnych („Epoka” – posłuszeństwo władzy, „Antistrofa”, „Tematy średniowieczne”, „Wyjście z więzienia”, „Współczucie”, „Rozmowa z pisarzem” – prawdę o zbrodniach wieku można powiedzieć, ale dopiero dużo później, „Tragedia Szekspirowska” – najwyższą cenę płacą zwyczajni ludzie.