Norwid - Pierścień Wielkiej Damy(1).pdf - Literatura piekna - karo432

Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk ,

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

CYPRIAN NORWID

PIERŒCIEÑ WIELKIEJ-DAMY

CZYLI EX-MACHINA-DUREJKO

TRAGEDIA WE TRZECH AKTACH -

Z OPISANIEM DRAMATYCZNEGO CI¥GU

- I ZE WSTÊPEM.

Tower Press 2000

WSTÊP

Wstêpy niektóre nastrêczaj¹ mnie bezumyœln¹ pamiêæ pewnego zdarzenia nastêpuj¹cej osnowy:

W miasteczku niejakim jeden ksiêgarz, wywieszaj¹c ryciny Grandville’a do bajek Lafonta-

ine’a , uwyraŸni³ takowe podpisami arcyczytelnymi – g³osz¹c:

lew znaczy potêgê , zaj¹c – obawê , kuropatwa – prostotê , lis – chytroœæ , ¿aba

– zarozumia³oœæ , a ma³pa ??...

– i tu pozostawa³ pró¿ny papier...

Zapyta³em obywatela, nie ju¿, dlaczego on nie domieœci³, i¿ ma³pa znaczy ma³pê – ale ku

czemu odj¹³ interes apologom, uczytelniaj¹c one¿?... Œwiat³y ten cz³owiek odpowiedzia³ mnie,

¿e j¹trznoœæ mieszczañska jest tak podejrzliw¹, i¿ w Lafontainea bajkach o lwie , oœle , papudze

lub ¿abie mówi¹cych domniemywa siê obywateli miasteczka, i ¿ony ich, i oblubienice ich, i

synów ich.

Jakkolwiek przeto wydawa³oby siê niewczesnym objaœniaæ typy, uprzedzê wszelako, na wzór

pomienionego wy¿ej, i¿ mój MAK-YKS nie jest bynajmniej ur¹gowiskiem dla Irlandii lub Szkocji

– ¿e HRABINA nie os³awia hrabin – ¿e DUREJKO bynajmniej na celu nie ma Litwy, ani jak¹-

kolwiek wyra¿aæ móg³by prowincjê, bêd¹c sam ex-machina Durejkiem ! – s³owem, i¿ sz³o

mnie o rzecz nies³ychanie od wszelkiego osobistego pogl¹du oddalon¹.

¯yczy³em sobie ja w tej pracy spróbowaæ uzupe³nienia nowego tragedii rodzaju – chcia³em,

a¿eby tragicznoœæ, nie dochodz¹c do zgonów i do wylania krwie, dawa³a, ¿e tak nazwê, Trage-

diê-Bia³¹ .

Mniemam, i¿ podobnie¿ i co do wzmianek Chowanny albo OjczyŸniaka Trentowskiego, i nie-

mniej co do poezji Mickiewicza , nale¿y nie byæ osobistym w przyjmowaniu wra¿eñ scenicznych.

Utwory, które s¹ lub stawiaj¹ siê na ostatecznych wy¿ynach popularnoœci, nale¿¹ przez to samo

do krainy przys³ów i staj¹ siê formami mówienia .

Przymiotnikiem jest wyraz w³oski dantesco , co znaczy: zawile, ciemno, po Dantejsku !... tak

dalece (nie szukaj¹c ju¿ u Arystofana przyk³adów) wolno jest arcypopulamych s³awnoœci u¿y-

waæ w mówieniu bez nara¿enia siê na ostraszenie tych ciosów, które je¿eli sobie zadaj¹ aktoro-

wie, to na têpo, wzglêdem publicznego bezpieczeñstwa.

Do³¹czyæ nareszcie i to powinienem, co, pod spó³czesny okres sztuki, upatrujê jako obowi¹zu-

j¹ce dla postêpu zadanie. Wypowiadam przeto, i¿ zda mi siê,

¿e idzie dziœ o dzie³a dramatyczne, które by nie mniejszy dla osobnego czytania

i dla gry scenicznej przedstawia³y interes.

Dziœ nie doœæ jest ubawiæ na chwilê nie maj¹cych co pocz¹æ z wieczorem jednym goœci, ani te¿

i tak nazwane fantastyczno-filozoficzne pisaæ dramata, czêstotliwie raczej nie dokoñczone

niŸli g³êbokie. Wyra¿am to z przyczyny, ¿e gdybym okreœliæ nie umia³, czego chce sztuka ? –

nie okaza³bym sam szerszej kompetencji oprócz tej, co w lo¿ach i krzes³ach teatru skupia siê.

Co do moralnego zadania, mniemam, i¿ strona œwiêta, buduj¹ca, religijna staro¿ytnej tragedii

nie usta³a wcale ani mo¿e ustaæ, ale ¿e gdzie indziej poœród utworów dramatycznych g³ówne

obra³a miejsce swoje.

Myœlê, ¿e ten rodzaj, na nazwanie którego nie mamy polskiego wyrazu (bo rzeczy jeszcze nie

ma), to jest: „ la haute-comédie ”, g³ównie otwiera pole do buduj¹cego dzia³ania wobec chrzeœci-

jañskiego spo³eczeñstwa. Tak przynajmniej zdaje siê, ¿e byæ winno, skoro ma to byæ periodem

obejrzenia-siê-spo³ecznoœci ca³ej, i z jej najs³uszniejszej wy¿yny, na sam¹ siebie .

Ca³ej!... mówiê, spo³ecznoœci: bo tu, nie jak w komediach buffo (które po mistrzowsku kreœlo-

ne s¹ przez hr. Fredrê ),

warstwa jedna spo³eczna, przygl¹daj¹c siê drugiej, postrzega ona w jej

œmiesznoœciach, lecz cywilizacyjna-ca³oœæ-spo³eczna , jakoby ogólnego sumie-

nia zwrotem, pogl¹da na siê.

Arcytrudna to jest robota z tej przyczyny, i¿ samo nagie, wielkie Serio zastêpuje tu te wra¿liwe

mementa, które tragedia ma mo¿noœæ krwi¹ ubroczyæ wyraŸn¹ i czerwon¹. Za takowym nastro-

jeniem idzie, ¿e i wszystkie cieniowania nies³ychanie byæ musz¹ subtelne. Jêzyk zaœ wykwint-

nego dialogu potocznego wcale tak obrobionym nie jest, jak to siê w codziennym obcowaniu

wydawaæ mo¿e! Je¿eli nawet ten dramatyczny rodzaj komediami-wysokimi zowi¹, to jedynie

dlatego, dlaczego Dante zwie komedi¹ swój utwór, czyli z przyczyny nie groŸnego, ale weso³e-

go rzeczy zamkniêcia , a które jeszcze tym subtelniejszego dramatycznego cieniowania w ci¹-

gu sprawy wymaga. Jako¿ dopiero u pracy takiej natrafia siê na niewystarczalnoœæ interpunk-

cji , lubo u¿ywam w tekœcie podkreœlania wzmacnianych lub szczególnie zalecaj¹cych siê arty-

œcie dramatycznemu wyrazów i zwrotów mowy. Tu nastêpnie idzie wzmiankowanie i tego, ¿e

wyg³aszanie mowy, dla niejakiego braku ¿ycia spo³ecznego, jest nieumiejêtnym. Z wyj¹tkiem

przyzwoitoœci¹ okreœlonym , rzec mo¿na, i¿ nie umiej¹ czytaæ g³oœno. Zaradziæ tak ¿mudnemu

brakowi nie jest trudno. Wystarczy daæ parê g³ównych i stanowczych zaleceñ, jako to:

wyg³aszanie rymu zale¿y od umiejêtnoœci czytania krementów . Kto krementu

czytaæ nie umie, nie wyg³asza piêknoœci wiersza. Wiersz bez-rymowy wymaga

poprawniejszego czytania, dlatego ¿e i w pisaniu musi byæ od wi¹zanego po-

prawniejszym. A to z tej przyczyny, i¿ mo¿na by powiedzieæ: ¿e bez-rymowy

wiersz rytmuje siê na ca³¹ sw¹ d³ugoœæ , nie zaœ w koñcowym jednym zebrz-

mieniu wyrazów!

Do szeregu tych to trudnoœci technicznych policzyæ godzi siê, ¿e jakoby zupe³nie o tym przepo-

mniano, i¿ w dnie stanowczej próby wszyscy dramaturgowie znamienici, przytomnymi bywaj¹c

Norwid - Pierścień Wielkiej Damy(1).pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: