METODA HARCERSKA W PRACY GROMADY ZUCHOWEJ.pdf

Metoda harcerska w pracy gromady zuchowej

Dlaczego piszę o metodzie harcerskiej w gazecie przeznaczonej dla druŜynowych

zuchowych? Dlatego, Ŝe metoda harcerska jest sposobem działania, który

powinien charakteryzować wszystkie grupy w ZHP, czyli zuchy, harcerzy,

harcerzy starszych, instruktorów. KaŜda grupa w naszym Związku powinna

pracować według tej metody. Cechami jej są: dobrowolność i świadomość celu,

pozytywność, indywidualność, wzajemność oddziaływań, pośredniość i

naturalność.

PS. Przy pisaniu tego artykułu pomocne były mi dwie ksiąŜki: ksiąŜeczka Ewy

Gródeckiej O metodzie harcerskiej i jej stosowaniu oraz publikacja Światowego

Biura Skautowego Elementy programu skautowego, wydana w Polsce przez

Gebethnera i Skc w 1991 roku. Zachęcam do przeczytania obu tych pozycji.

Metoda harcerska opiera się na następujących czterech elementach:

Przyrzeczeniu i Prawie Harcerskim (Obietnicy i Prawie Zucha), uczeniu przez

działanie, systemie małych grup, stale

doskonalonym, pobudzającym do rozwoju programie. Przyjrzyjmy się teraz z

bliska tym cechom i elementom.

Dobrowolność i świadomość celów. Bez dobrowolności, bez chęci przynaleŜenia

do gromady i przestrzegania pewnych zasad nie moŜna w ogóle mówić o

harcerstwie. Jeśli nie uzyskamy czynnej i chętnej postawy zucha, musimy

zrezygnować z naszych wobec niego zamierzeń, bo pozostanie nam jedynie

oddziaływanie przez nakaz, zakaz, przymus i kontrolę, co jest sprzeczne z istotą

harcerstwa.

Oczywiście świadomość celów będzie inna u zucha, a inna u harcerki starszej.

Jednak to sam zuch musi wyrazić swoją wolę uczestniczenia w pracach gromady i

przestrzegania zasad w niej

obowiązujących, w tym Prawa Zucha. Dlatego tak waŜna jest praca z Prawem,

przypominanie o nim, posługiwanie się nim przy roztrząsaniu pewnych spraw w

Kręgu Rady. Zuch musi dobrze znać i rozumieć swoje Prawo, aby świadomie

(zrozumiałe jest, Ŝe jak na swój wiek) móc wypowiadać słowa Obietnicy:

„Obiecuję być dobrym zuchem i zawsze przestrzegać prawa zucha". Takiego

potwierdzenia woli wymaga się od zucha za kaŜdym razem, gdy dostaje nową

gwiazdkę.

Pamiętając, Ŝe dobrowolność i świadomość celów jest bardzo waŜna, nie

zapominajmy o wieku zuchów i nie przesadzajmy w drugą stronę, mówiąc np.

przed zabawą w berka: „Ta gra poprawi waszą kondycję fizyczną, czy chcecie się

w nią bawić?", a przed kaŜdą majsterką „Ta praca pomoŜe wam wykształcić w

sobie takie cechy, jak cierpliwość, dokładność i rzetelność, czy chcecie ją

wykonać?". O tym, czemu słuŜy dana zabawa, wiecie na razie tylko wy,

druŜynowi i przyboczni.

Wymyślając zabawy, które słuŜą powaŜniejszym celom, stosujesz zasadę

pośredniego oddziaływania. Zamiast prawić morały, pokazujesz zuchom czyny

prawdziwego człowieka, zamiast mówić bądź poŜyteczny i uczynny dla innych,

proponujesz zuchom zdobywanie sprawności „Niewidzialnej Ręki" lub „Świętego

Mikołaja". Jeśli chcesz, aby zuchy były dzielne i zaradne, proponujesz zabawę w

Robinsona lub Marynarza. śadna zbiórka, zabawa, sprawność, gwiazdka,

wycieczka nie powinny być celem same w sobie. Powinny być środkiem

pobudzającym uczucie, myśli i wolę dziecka do działania zgodnego z Prawem. W

gromadzie zuchowej istnieje wiele narzędzi metodycznych, które pomagają

druŜynowemu w realizacji głównego celu – wyposaŜeniu zuchów w cechy

charakteru określone w Prawie Zucha.

Narzędzia to m.in. sprawności zespołowe i indywidualne, gwiazdki zuchowe,

formy pracy, Krąg Rady, system szóstkowy. Jedne z nich odnoszą się bardziej do

grupy inne do indywidualnego rozwoju danego zucha.

Trzeba bowiem zawsze pamiętać o bardzo waŜnej cesze metody harcerskiej:

indywidualności. Podmiotem oddziaływania harcerstwa powinna być zawsze

jednostka, bądź zespół złoŜony z jednostek, nigdy zaś masa. Kształtujemy

charakter poszczególnego zucha, a nie zbiorowy charakter całej gromady.

Wspieraniu indywidualnego rozwoju zucha słuŜą sprawności indywidualne i

gwiazdki. I choć ich programy są wspólne dla wszystkich zuchów w całej Polsce,

to zadania dla poszczególnego zucha będą inne, dostosowane do jego

moŜliwości. Bo choć cel jest jeden, to środki do tego celu powinny być

dostosowane do warunków, w których działa gromada i do kaŜdego zucha z

osobna.

O czym przypomina kolejna cecha: naturalność.

KaŜda gromada jest inna. Jedna jest duŜa, inna niewielka, jedna chłopięca, inna

koedukacyjna, jedna działa w mieście, inna na wsi, w jednej są dzieci z bardzo

biednych i zaniedbanych rodzin, w innej z rodzin nowobogackich, które z rzeczy

materialnych mają prawie wszystko itd. A jak róŜne są dzieci, nawet w tej samej

gromadzie... Musisz to wszystko brać pod uwagę; środek, który w jednych

warunkach dał doskonałe rezultaty, w innych moŜe się zupełnie nie sprawdzać.

Ewa Gródecka w swojej mądrej ksiąŜce „O metodzie harcerskiej i jej stosowaniu”

pisze: „Lek wychowawczy skuteczny wobec jednego pacjenta moŜe okazać się

wręcz szkodliwy dla innego. Trzeba badać warunki,

potrzeby, naleŜy z serdecznym zainteresowaniem i taktem odnosić się do ludzi, z

którymi mamy do czynienia, trzeba uwaŜnie, inteligentnie i rozsądnie badać

rozwiązania. Nie moŜna zrezygnować z dokładności i staranności, nie moŜna

machnąć ręką na wysiłek – płynąć z falą szablonu (...). Nie trzeba za kaŜdym

razem odkrywać na nowo tego, co juŜ zostało wynalezione. Ale do kaŜdej sprawy

trzeba podchodzić krytycznie, zawsze dbać o równowagą między potrzebą a

sposobem jej zaspokojenia ".

Krytycznie na przykład trzeba podchodzić do rozpisanych cyklów

sprawnościowych w „Zuchowych Wieściach" lub pomysłów na zadania do

gwiazdek, uzyskanych od innej druŜynowej. Zanim zacznie się je kalkować, warto

zadać sobie pytania: „Czy na pewno pomogą mi realizować cele wychowawcze,

które postawiłem sobie w tym roku?, czy uda mi się zrealizować ten cykl w moich

warunkach?, czy te zadania są odpowiednie dla moich zuchów?, moŜe warto coś

zmienić, poprawić, a moŜe warto zupełnie z tego cyklu lub z tych zadań

zrezygnować?" (Choć napisać coś własnego jest na pewno trudniej, niŜ posłuŜyć

się czymś, co juŜ zostało stworzone).

Aby móc rzetelnie sobie na te pytania odpowiedzieć, trzeba dobrze poznać swoje

zuchy. W moim hufcu wiele druŜynowych prowadzi oddzielne zeszyciki z

notatkami o zuchach. KaŜde dziecko ma w takim zeszyciku swoje kilka stron, na

których druŜynowa zapisuje swoje obserwacje, pomysły wychowawcze i ich

realizację. Jest to moŜe Ŝmudne, ale na pewno pomocne.

Jeśli tyle mówi się o świadomym wychowywaniu zuchów, to warto wspomnieć o

czymś takim jak pozytywność. Wbrew pozorom w gromadzie zuchowej, w pracy

nad charakterem, nie chodzi o wykorzenienie zła, lecz o tworzenie warunków

sprzyjających rozwojowi cech dodatnich. Zakłada się, Ŝe zalety danego człowieka

przyćmią jego wady. NaleŜy wskazywać dobro i prawdę, by przy ich jasnym

świetle przygasło, spłowiało to, co jest złem. Dlatego nazwa gromady i

obrzędowość powinny być pozytywne, np. „Pracowite Pszczółki", a nie „Wściekłe

śółwie Ninja". W gawędach powinien występować pozytywny bohater, z którym

zuchy mogą się podczas zabawy identyfikować. Dlatego naleŜy jak najczęściej

nagradzać pozytywne zachowania zucha (to nie musi być materialna nagroda,

wystarczy pochwała druhny lub okrzyk gromady). Powinniśmy się teŜ wystrzegać

kar, zwłaszcza upokarzających dziecko. Myślę, Ŝe przykłady są zbędne, kaŜdy z

nas na pewno pamięta z własnego dzieciństwa takie momenty, w których czuł się

upokorzony.

Na zakończenie rozwaŜań o cechach została nam wzajemność oddziaływań, czyli

partnerstwo wszystkich członków naszego ruchu. Myślę, Ŝe kaŜdy słyszał juŜ

setki razy, Ŝe nie powinien być

nauczycielem patrzącym z góry na swoje „dzieciaczki", ale starszym bratem,

starszą siostrą. Kimś, kto jest dla zuchów wzorem do naśladowania, którego

autorytet opiera się na postawie zgodnej z ideą harcerską. W harcerstwie

wszyscy na siebie oddziałuj ą: zuchy w szóstkach, szóstki w gromadzie, gromady

w hufcu itd. Twoje zuchy oddziałują takŜe na ciebie. Przy nich rozwijasz swoje

dobre cechy charakteru, np. cierpliwość, intelekt, poczucie humoru. Prawie kaŜdy

z druŜynowych, których znam, twierdzi, Ŝe przez prowadzenie gromady bardzo

się sam rozwinął.

Jeśli juŜ wiemy, czym powinna cechować się metoda harcerska, zastanówmy się

nad jej elementami i ich funkcjonowaniem w gromadzie zuchowej.

Prawo i Obietnica Zucha – sporo juŜ o nich było w tym tekście. Dlatego teraz

tylko kilka zdań podsumowujących. Prawo Zucha to pewien wzór, system

wartości, który powinien być dla zucha swoistym kodeksem postępowania,

którego zobowiązuje się on przestrzegać. Takie dobrowolne zobowiązanie jest

ogromną motywacją do samodoskonalenia się, a co za tym idzie – skutecznym

instrumentem wpływającym na rozwój zucha.

Uczenie przez działanie

W harcerstwie wychowujemy przez aktywne uczestnictwo w działaniu. JuŜ Baden

– Powell podkreślał, Ŝe: „chłopiec jest zawsze gotowy raczej działać niŜ

analizować ". Łączy się to z jedną z cech metody

– pośredniością. W gromadzie wychowujemy poprzez zabawę w coś lub kogoś.

System małych grup, czyli system szóstek zuchowych. Mała grupa kolegów,

trwały charakter stosunków, dobra znajomość innych członków szóstki –

wszystko to pomaga w uspołecznianiu zuchów. Zuchy, działając w szóstce, uczą

się współpracy, podejmowania wspólnych decyzji, samorządności, brania na

siebie odpowiedzialności, szanowania innych i pomagania im – a więc

wszystkiego tego, co rozumie się przez rozwój społeczny. Oczywiście nawet

najlepszemu zuchowi daleko do pełnej dojrzałości społecznej, ale nauka i

doświadczenie zdobyte poprzez pracę w szóstce to początek drogi.

Stale doskonalony, pobudzający do rozwoju program, na który składają się

konkretne zadania podejmowane przez gromadę i sposoby ich realizacji. NaleŜy

pamiętać, Ŝe program to zintegrowana całość, a nie zbiór róŜnorodnych nie

powiązanych ze sobą działań. Program musi być stale doskonalony, tak aby

zapewniał stopniowy i harmonijny rozwój zuchów. Powinien być atrakcyjny,

odpowiadać zainteresowaniom zucha, być zachętą do samodoskonalenia.

Narzędziami realizacji programu w gromadzie są system gwiazdek, system

sprawności zuchowych, zbiórki zuchowe, wycieczki i kolonie zuchowe.

Wszystkie cechy i elementy programu są współzaleŜne. Aby metoda była

skuteczna i przynosiła rezultaty, musisz wykorzystywać jej wszystkie elementy i

nie zapominać o Ŝadnej z cech.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: