Ćwiczenia oddechowe przygotowujące do wywoływania głosek syczących.doc

Wywoływanie głosek II szeregu (s, z, c, dz)

Najczęściej spotyka się międzyzębową i boczną realizację głosek s, z, c, dz. Natomiast w przypadku parasygmatyzmu najpowszechniejsza jest zamiana tych głosek na: ś, ź, ć, dź lub sz, ż, cz, dż, albo na dźwięki pośrednie pomiędzy twardymi a miękkimi (si - jak sinus). Jeżeli dźwięki z I i III szeregu, którymi dziecko zastępuje głoski z szeregu II, są przez nie realizowane prawidłowo, to czasami wystarczy polecić dziecku, by w trakcie wymawiania tych głosek przycisnęło czubek języka do wewnętrznej powierzchni dolnych siekaczy.

Ćwiczenia wstępne

Dość często przyczyną nieprawidłowej realizacji głosek s, z, c, dz jest niezdolność do wytwarzania rowka w linii środkowej języka, co powoduje, że powietrze wydostaje się z jamy ustnej szerokim strumieniem. W takich sytuacjach ćwiczenia wstępne należy rozpocząć od wytworzenia rowka na języku, co można uzyskać poprzez ćwiczenia dmuchania przez rurkę i do rurki, naukę gwizdania, bądź ćwiczenie dmuchania z wykorzystaniem odpowiedniej sondy logopedycznej. Podobnie postępuje się przy sygmatyzmie bocznym, z tą różnicą, że główny nacisk kładzie się na właściwy kierunek strumienia powietrza (tj. w linii środkowej języka, a nie w kierunku bocznych zębów), poprzez wykonywanie ćwiczeń dmuchania na wprost.

Ćwiczenia oddechowe przygotowujące do wywoływania głosek syczących

1.     Dmuchanie na chorągiewki i wiatraczki.
2. Tańczący płomyczek - dmuchanie na płomień świecy, tak by wyginać go pod wpływem dmuchania.
3. Łódki - dmuchanie na papierowe łódki, lekkie przedmioty pływające w misce z wodą.
4. Wydmuchiwanie baniek mydlanych.
5. Dmuchanie na papierowe ozdoby zawieszone na nitkach różnej długości. Przy tych ćwiczeniach posługujemy się raz nosem, raz ustami.
6. Kto dmuchnie dalej? - zdmuchiwanie kulki waty kosmetycznej, lekkich przedmiotów.
7. Wyścigi samochodowe - dmuchanie na papierowe kulki po wytyczonej trasie (narysowanej na podłodze, kartce).
8. Mecz piłkarski - przedmuchiwanie piłeczki pingpongowej do osoby siedzącej naprzeciwko, staramy się wbić gola w bramkę zbudowaną z klocków (bramka może być jedna, ustawiona na środku stołu lub kilka w różnych miejscach).
9. Gotowanie wody - dmuchanie przez rurkę do wody, aby tworzyły się pęcherzyki powietrza. Dmuchamy na zmianę: długo - krótko - jak najdłużej, słabo - mocno - bardzo mocno - gotuje się i kipi!
10. Gotowanie obiadu - rozdmuchiwanie w naczyniu chrupek, ryżu, kaszy, pociętej gąbki, kawałków styropianu.
11. Nadmuchiwanie baloników, zabawek i piłek z folii.
12. Próby gwizdania.
13. Gra na instrumentach muzycznych: organkach, trąbce, gwizdku.
14. Gra na grzebieniu owiniętym cienką bibułką.
15. Rozdmuchiwanie kropli farby wodnej na podkładce z tworzywa sztucznego.

Etap wywołania głoski

I sposób

Po wykształceniu umiejętności symetrycznego układania języka i prawidłowego kierowania strumienia powietrza, głoskę s można wywołać w następujący sposób (Antos, Demel, Styczek):

·                      poleca się dziecku, aby czubek języka włożyło między zęby,

·                      następnie prosi się je, żeby dmuchało przeciągle w linii środkowej (np. na wskazujący palec ustawiony przed ustami),

·                      instruuje się dziecko, by w czasie dmuchania zbliżyło zęby do siebie, rozciągnęło usta w uśmiechu i stopniowo wycofywało język za zęby (logopeda może pomóc dziecku cofnąć język za pomocą sondy lub szpatułki).

II sposób

Wykorzystuje się tu fakt, że głoska t wymawiana mocno, przeciągle i z dentalizacją może przekształcić się w głoskę c. Poleca się dziecku, by oparło czubek języka o wewnętrzną powierzchnię dolnych siekaczy, a zęby zbliżyło do siebie. Następnie prosi się je, by wymawiało długie t, z jednoczesnym rozciągnięciem kącików warg lub wyszczerzeniem zębów. Pozostałe głoski tego szeregu wywołuje się następująco:

·                      przedłużanie głoski c pozwala uzyskać s,

·                      głośne wymawianie c pozwala uzyskać dz,

·                      głośne wymawianie s pozwala uzyskać z. Głoskę z można uzyskać też poprzez przedłużanie głoski dz.

Etap ten można również rozpoczynać od wywołania głoski dz, postępując analogicznie jak przy wywoływaniu głoski c, przy czym głoską wyjściową jest d. Po uzyskaniu głoski dz przechodzi się do wywołania kolejnych głosek z tego szeregu w następujący sposób:

·                      przedłużone dz pozwala uzyskać z,

·                      ciche wymawianie z w efekcie daje s,

·                      ciche wymawianie dz daje w efekcie c,

·                      przedłużanie c doprowadzi do głoski s.

» Pomoce logopedyczne - syczące zagadki

59

Ma okrągłe oczy,
świetnie widzi w nocy.
Doskonale słyszy,
poluje na myszy.
(sowa)

Gadatliwa, bystrooka,
lubi błyskotki, bo to jest...
(sroka)

Na zielonej łące
kwitnie ich tysiące.
W swej nazwie sto mają,
jak się nazywają?
(stokrotka)

Miła niespodzianka,
kwitnie już...
(sasanka)

Nie las, nie park,
choć się zieleni,
smaczne owoce
znajdziesz tam w jesieni.
(sad)
Sosnowy, dębowy,
stary lub młody,
rosną w nim grzyby,
rosną jagody.
(las)
 

Jaka to głowa,
duża czy mała,
z zielonych liści
składa się cała?
(kapusta)

Końce jej ujmę w ręce,
co podskoczę, to się kręcę,
pod stopami i nad głową
ona śmiga wciąż na nowo.
(skakanka)

Cztery nogi,
jeden blat,
gdyby nie on,
gdzie byś jadł?
(stół)

Porzeczkowy czy wiśniowy,
zawsze smaczny jest i zdrowy.
(sok)

Choć dziurek w nim sporo,
łatać ich nie trzeba.
Zjesz go z apetytem,
razem z kromką chleba.
(ser)
 

Pod dowództwem kapitana
płynie po morzach i oceanach.
(statek)

Jaki ptak ma skrzydła,
ale nie z piórek?
Bardzo wysoko
wzbija się w górę.
(samolot)

Kto pracuje w hełmie,
pnie się po drabinie,
kiedy syczy ogień
i gdy woda płynie?
(strażak)

Jak się nazywa ta pora roku,
co ściele dywan zielony wokół?
(wiosna)

Widzisz je we dnie,
nie widzisz w nocy.
Zimą grzeje słabo,
latem z całej mocy.
(słońce)

Bajkowe panienki,
nie lubią sukienki,
wszystkie wolą rybi ogon
i dlatego pływać mogą.
(syrenki)

Mam cztery rogi,
dwa długie i dwa krótkie boki.
Kwadratem nie jestem,
choć mam kąty proste.
(prostokąt)

Mydła i wody pilnie unika.
Jak takiego nazwać chłopczyka?
(brudas)

Kopia ją w kopalni,
kupujesz ją w sklepie,
z nią każda potrawa
smakuje ci lepiej.
(sól)

Jest biała,
siedzi w tubie,
zęby czyścić nią lubię.
(pasta)

Choć nie mają kół
same pędzą w dół,
ale musisz mieć sznurek,
aby wciągnąć je w górę.
(sanki)

Cztery nogi, cztery rogi,
piąty blat,
teraz usiadł przy nim Jurek,
smaczny obiad zjadł.
(stół)

Po żelaznym moim grzebiecie
Poprzez rzekę przejść możecie.
(most)

On pierwszy do nas
z ciepłych krajów wrócił
i nad polami
teraz piosnkę nuci.
(skowronek)

Chociaż to nie orzeł
w chmury wzbić się może.
(samolot)

Choć nóg nie posiada
szybko pędzi szosą,
bo nie nogi lecz koła
po szosie go niosą.
(samochód)

Pędzi szybko szosą,
nie ma nóg, lecz koła,
nim pojedzie na wycieczkę
cała grupa twoja.
(autobus)

Zaburzona głoska [s]

"S" jest spółgłoską przedniojęzykowo - zębową, szczelinową. Szczelina tworzy się miedzy przednią częścią grzbietu języka, a wewnętrzną powierzchnią sikaczy. Język leży płasko za dolnymi zębami, zęby zbliżone, wargi rozchylone, spłaszczone przylegają do zębów. Występuje przede wszystkim z samogłoskami z wyjątkiem "i". Wymawiana jest w nagłosie, śródgłosie i wygłosie.

Terapia głoski [s].

Krótka rozmowa na temat obrazka przedstawiającego SOK. Wyodrębnienie wyrazu podstawowego - sok. Dziecko wypowiada ten wyraz głoskami.

Ćwiczenia oddechowe.

1.                                          Wdech - ręce do góry, wydech - ręce na dół.

2.                                          Proponujemy dziecku zabawę "Spacer na łące". Dziecko wyobraża sobie, że jest na łące. Podchodzi do każdego kwiatka mi wącha go - wciąga powietrze nosem, zatrzymuje wdech (żeby zapamiętać piękny zapach i wypuszcza powietrze nosem.

3.                                          Dmucha na okręt i na rybkę w wodzie.

4.                                          Zdmuchiwanie kawałka papieru z gładkiej lub chropowatej powierzchni przez rurkę.

5.                                          Podnoszenie za pomocą rurki skrawków waty, papieru.

6.                                          Gra na organkach.

7.                                          Łączenie ćwiczeń oddechowych z ćwiczeniami gimnastycznymi.

Ćwiczenia fonacyjne.

Cele:

8.                                          Prawidłowe wydobycie głosu do uzyskania efektu dźwiękowego w jamie ustnej,

9.                                          Rozluźnienie mięśni krtani i aparatu artykulacyjnego.

10.                                     Wybrzmiewanie głosu na maskę czyli na podniebienie twarde, zęby, wargi.

Przykłady ćwiczeń:

1.                                                                   Zabawa w "Misie", które budzą się na wiosnę. Proponujemy pozycję leżącą:

§                                                                                                Misie śpią, oddychają nosem.

§                                                                                                Misie budzą się, ziewają.

§                                                                                                Misie wdychają powietrze ustami, zamykają usta i mruczą - mmm, mm, m.

2. Wybrzmiewanie głosu na maskę. W pozycji leżącej wymawianie połączeń mmmaaa, mmmooo, mmmuuu w taki sposób, aby a, o, u słychać było wyraźnie, aby dźwięki brzmiały na ustach.

3. Misie cieszą się z nadejścia wiosny. Zanim wstaną zaczynają śpiewać: a, o, u, e, y, i.

4. Zabawa w "Echo". Dzieci wołają poszczególne głoski, a jednocześnie powtarzają je ciszej, tak jak to robi echo.

Ćwiczenia usprawniające ruchome narządy artykulacyjne.

Ćwiczenie języka.

§         Zabawa "Język na defiladzie - język maszeruje jak żołnierz na defiladzie.

§                                                                                                                        raz - czubek języka na górną wargę,

...