Wraz z rozwojem dziecka i jego samodzielności oraz zmiany środowiska musimy coraz bardziej liczyć się z koniecznością wyposażenia go w umiejętności przewidywania zagrożeń, unikania ich ,a jeśli już zaistnieją – w zdolność radzenia sobie z trudną sytuacją Żyjemy bowiem w czasach kiedy nie wystarcza już nieświadome, tradycyjne wychowanie, oparte na naśladownictwie.
Współczesny wychowawca musi rozumieć jakie cechy ma rozwijać u dzieci, a jakie tłumić (agresja ,przemoc itp.). Na psychikę jego wychowanka ciągle bardzo silnie oddziałuje środowisko pozaszkolne, koledzy, klimat panujący w szkole, nauczyciele, a przede wszystkim środki masowego przekazu oraz internet.
Ogromne znaczenie mają również wzorce zachowania się, jakie prezentują we wzajemnych kontaktach rodzice wobec siebie i wobec dzieci. Atmosfera awantur, alkoholizm, stosowanie środków przymusu fizycznego przez rodziców są najczęstszym powodem nie zrównoważenia emocjonalnego. Negatywna emocjonalna postawa rodzica charakteryzująca się brakiem ciepła i zrozumienia a także zbytnia tolerancja zwiększa ryzyko, że dziecko stanie się później agresywne i wrogie wobec innych. Próby okiełznania tego uczucia przez nauczyciela przy pomocy ostrzejszych środków nie udają się, a surowsze jego postępowanie wywołuje postawę obronną przejawiającą się agresją. Podstawową zasadą wychowawczą przeciwko agresji jest nie wzmacnianie jej. Powinna ona zawsze pozostać bez sukcesu, ale powinna też być zauważona przez innych oraz nazwana.
Oddziaływania wychowawcze nauczycieli są szczególnie istotne w kształtowaniu pozytywnych zachowań dzieci i młodzieży. Musimy ich nauczyć zdrowego rozładowywania napięć emocjonalnych, obrony przed agresją fizyczną i psychiczną, zrozumienia uczuć swoich i innych będąc w roli osoby " silnej’ ’i "bezsilnej". Ważną rolę odgrywają w tych działaniach zabawy indywidualne i zespołowe-" gry w role".
Pamiętać jednak należy, że głównym instrumentem hamowania agresji jest komunikacja międzyludzka werbalna i niewerbalna. Przede wszystkim sam wychowawca powinien być modelem nie agresywnego zachowania się. Uczniowie często zachowują się agresywnie ponieważ nie są świadomi powstałych w nich emocji i nie potrafią określić ich przyczyny. Istotne jest więc aby po odegraniu scenki czy przeprowadzeniu zabawy umieli wyrazić swoje przeżycia i nazwać uczucia jakie im towarzyszyły, a widzowie opowiedzieć wrażenia.
Warto więc na lekcjach wychowawczych wychowaniu fizycznym plastyce lub innych zajęciach próbować wykorzystywać zabawy, które być może zapewnią uczniom nabycie:
* umiejętności poznania i zrozumienia siebie, i innych
* umiejętności identyfikowania różnych stanów emocjonalnych oraz mówienia i nazywania
ich
* umiejętności mówienia o uczuciach,
* umiejętności przezwyciężania napięć i konfliktów,
* umiejętności współpracy w grupie, znajdowania rozwiązań w trudnych sytuacjach,
* zrozumienia poczucia siły i bezsilności,
* zrozumienia przyczyn zachowań agresywnych u rówieśników,
* umiejętności przezwyciężania swoich agresji.
Oto przykłady zabaw:
I. ZABAWY SŁOWNE np.
"Obrona przed głupimi zaczepkami" -na przezwisko można zareagować m.in. w następujący sposób:
"Głupek"- "Cieszę się, że jestem głupi, bo w przeciwnym razie nie byłbyś niczym szczególnym".
"Słabeusz"- "Tak niestety-czy mógłbyś mi w takim razie pomóc?".
"Ty smarkaczu" -"Ach rzeczywiście-masz może chusteczkę?"
Dzieci w grupach znajdują słowne agresje i układają do nich riposty. Ich działanie wypróbowują w scenkach.
Uczą się w ten sposób aby nie odpowiadać agresją na agresję ale próbować się obronić inaczej.
II. ZABAWY PLASTYCZNE np.:
"To mnie złości"- uczestnicy siedzą w kole, każde z nich otrzymuje kartkę papieru. Maluje na niej sytuacje, które powodują, że staje się ono agresywne. Kiedy wszyscy już skończyli kładziemy obrazki na stole, czystą stroną do góry i dokładnie mieszamy. Po kolei odkrywamy poszczególne rysunki, a grupa stara się odgadnąć, kto się w jakiej sytuacji znajduje.
Celem ćwiczenia jest nauczenie się lepszego rozumienia siebie i wydarzeń, które wywołują u poszczególnych osób agresywne zachowanie, a o których pozostali nic nie wiedzą. Pozwoli to na unikanie ich w przyszłości.
III. ZABAWY PISEMNE np.:
"Wymówki"- uczestnicy otrzymują długopis i kartkę papieru, na której notują początek zdania, opisujący agresywne zachowanie np.:
* Uderzyłem go...
* Rzuciłem kamieniem...
* Kopnąłem go...
* Powiedziałem do niej głupia...
Następnie zagina kartkę tak aby nie było widać jego pisma i podaje dalej zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Następna osoba kończy to zdanie zaczynając od "ponieważ" i podając typowe usprawiedliwienia wybuchów złości np.
* ponieważ zabrała mi piórnik.
* ponieważ było to moje krzesło.
* ponieważ to on zaczął.
* ponieważ uśmiechnęła się do tego chłopaka.
Poza tym na drugiej kartce pisze kolejny agresywny początek zdania zagina ją i przekazuje dalej. W rozmowie na zakończenie podkreślamy jak często w rzeczywistości powtarzają się określone, agresywne sposoby zachowania i ich domniemane przyczyny. Ponad to chodzi w takich przypadkach raczej o złe przyzwyczajenia niż o uzasadnione wybuchy złości, a także o wymówki zamiast podanie prawdziwych powodów.
IV. ZABAWY RUCHOWE np.:
"Rzeźba"- polecamy uczniowi aby z osób w klasie ułożył dowolną "rzeźbę". Kształt, pozycja, ustawienie kolegów dalej lub bliżej, pozwolą nam zorientować się w jakich relacjach znajdują się osoby w klasie.
"Kiedy jestem wściekły"- uczestnicy siedzą w kole. Po kolei wypowiadają swoje imię i pokazują, co robią , kiedy są wściekli na przykład: -Jestem Marta. Kiedy jestem wściekła, robię tak: obydwie dłonie zaciska w pięści i unosi do góry.
"Otrząsanie się ze złości"- uczniowie poruszają się swobodnie po pomieszczeniu i odgrywają na komendę prowadzącego sytuacje, w których:
* były wściekłe albo zachowywały się agresywnie,
* jak potem otrząsnęły z siebie swoją złość i zdenerwowanie, a także,
* w których cieszyły się na coś nowego, były gotowe na stawienie temu czoła.
Zabawę można przeprowadzić na przykład wtedy, gdy grupa jest ze sobą skłócona. Można wesprzeć ją odpowiednim tekstem lub podkładem muzycznym. Ćwiczenie to daje uczestnikom możliwość odreagowania napięć w formie gestykulacji i mimiki.
gochaad