Organizacja ratownictwa medycznego
Funkcjonujące modele organizacji ratownictwa medycznego
W każdym kraju stosowane są inne formy niesienia pomocy ofiarom nieszczęśliwych wypadków i osobom
w stanach nagłego zagrożenia zdrowia i życia. Różnice te dotyczą nie tylko poziomu wyposażenia, wyszkolenia i dostępności pomocy, co jest w oczywisty sposób związane z możliwościami ekonomicznymi,
ale także organizacji systemu i procedur jego działania.
Najdłuższe, sięgające drugiej połowy XIX wieku tradycje zorganizowanej doraźnej pomocy medycznej
mają kraje europejskie. Pierwowzór współczesnych służb ratownictwa medycznego stanowiły ochotnicze stowarzyszenia ratunkowe. Działający w ich ramach wolontariusze (przeważnie lekarze i studenci medycyny) uczestniczyli w akcjach udzielania pomocy w nagłych stanach zagrożenia zdrowia
i życia. Organizowano zarówno zespoły wyjazdowe, jak i ambulatoria, a system powiadamiania opierano
na wezwaniach bezpośrednich świadków, bądź wykorzystywano rozwijającą się sieć telefoniczną. Stopniowo ambulanse konne zastępowano samochodami; na początku lat dwudziestych powstawały pierwsze jednostki lotniczego pogotowia ratunkowego (również w Polsce). Znacznie wzbogaciło się także wyposażenie medyczne karetek. W tym też czasie organizując pomoc doraźną, wzorowano się na różnych systemach, zwłaszcza tych o najdłuższej i ugruntowanej tradycji. Pogotowie funkcjonujące w przedwojennych Niemczech, Austrii, Polsce i innych krajach Europy, oprócz Wielkiej Brytanii, tworzyły zawodowe służby organizowane na podobieństwo straży pożarnej. W tym samym czasie w Wielkiej Brytanii i w Stanach Zjednoczonych działały jedynie stowarzyszenia wolontariuszy, którzy udzielali pomocy chorym, natomiast ich transportem zajmowali się różni przewoźnicy, niejednokrotnie
wykorzystując do przewozu chorych i rannych karawany pogrzebowe. Przełomowy okres, który diametralnie zmienił system funkcjonowania służb ratownictwa medycznego, stanowiły lata pięćdziesiąte XX wieku. Na potrzeby cywilnego systemu ratownictwa medycznego adaptowano doświadczenia zdobyte w czasie II wojny światowej oraz wojny koreańskiej.
Obecnie funkcjonujące modele organizacji ratownictwa można sklasyfikować, stosując różne kryteria.
Najbardziej wyraźny jest podział na formacje mundurowe (straż pożarna, policja) i cywilne służby ratownicze, obejmujące zarówno jednostki zawodowe, jak i ochotnicze. Istotne są również różnice dotyczące kwalifikacji personelu ratowniczego. W części systemów do ekipy ratowniczej należą lekarze, w innych paramedycy, a jeszcze innych personel przeszkolony w podstawowych zabiegach ratujących życie.
Poniżej omówiono kilka charakterystycznych modeli organizacyjnych służb ratownictwa medycznego.
Stany Zjednoczone
System pomocy doraźnej w Stanach Zjednoczonych organizowano, wzorując się na strukturze straży pożarnej. Do zadań straży pożarnej należą też działania ratowniczo-medyczne, w których uczestniczą ratownicy załóg bojowych straży, wykorzystujący własne ambulanse. Poza strażackimi ekipami ratowniczymi w akcjach biorą udział ambulanse będące własnością szpitali; uczestniczą w nich także samodzielne firmy ratownicze, prywatne lub komunalne.
System powiadamiania ratunkowego oparto na wprowadzeniu jednego wspólnego dla wszystkich służb ratowniczych i porządkowych numeru telefonu 911. Jego obsługą zajmują się wyspecjalizowane
centra operatorskie.
Ekipy ratownicze dzieli się na dwie grupy. Kryterium podziału stanowią kwalifikacje personelu:
1. Ambulanse BLS (Basic Life Support) – w skład załogi wchodzi dwóch techników medycznych (EMT), którzy wykonują podstawowe zabiegi ratujące życie. Ich przeszkolenie obejmuje także defibrylację
automatyczną i stosowanie prostych przyrządowych metod udrażniania dróg oddechowych.
Kwalifikacje i wyposażenie w standardzie BLS posiadają też strażacy należący do załóg bojowych.
Wstęp
2. Ambulanse ALS (Advanced Life Support) – w składzie załogi jest paramedyk, zakres udzielanej pomocy obejmuje zaawansowane czynności ratownicze.
Stany Zjednoczone dysponują także bardzo dobrze rozwiniętą siecią ratownictwa śmigłowcowego, z załogami
wyszkolonymi i wyposażonymi na poziomie ALS.
Należy podkreślić bardzo dobrą współpracę wszystkich służb ratowniczych; wynika to zapewne z budowy
systemu na podstawie modelu organizacji straży pożarnej. W udzielaniu pomocy na poziomie BLS wyszkolono
także służby policyjne.
Izrael
Za organizację systemu ratownictwa medycznego na terenie Izraela odpowiada Departament Ratownictwa
Ministerstwa Zdrowia. Działaniami ratowniczo-medycznymi zajmuje się organizacja MAGEN DAVID ADOM (MDA), która jest odpowiednikiem Czerwonego Krzyża. System powiadamiania ratunkowego opiera się na modelu rozdzielnym dla poszczególnych służb. Numer alarmowy dla ratownictwa medycznego – 101. Analogicznie do systemu stosowanego w USA używa się dwóch rodzajów karetek – BLS i ALS. Różnica polega jednak na tym, iż
w większości karetek o standardzie ALS w składzie załogi znajduje się lekarz. Innym specyficznym dla Izraela rozwiązaniem jest obecność w składzie załóg woluntariuszy. Stanowią oni zaplecze wspierające funkcjonowanie MDA. Ze względu na duże zagrożenie zamachami terrorystycznymi w izraelskim systemie ratowniczym wypracowano specjalne procedury postępowania w takich sytuacjach. Polegają one na szybkim uruchomieniu całego systemu jednostek MDA, Izraelskich Sił Zbrojnych, szpitali oraz jednostek ochotniczych i podmiotów prywatnych.
Dodatkowo w takich sytuacjach wykorzystywane są specjalne pojazdy wyposażone w znaczne zapasy sprzętu ratowniczego. Pozwala to na sprawne przeprowadzenie działań oraz dyslokację ofiar przy liczbie poszkodowanych niejednokrotnie sięgającej 100 osób.
Niemcy
Rozwiązania stosowane w Niemczech są bardzo zróżnicowane i praktycznie każdy z Landów ma nieco odmienny
system ratowniczy. W niektórych aglomeracjach miejskich, np. w Hamburgu, za cały system ratowniczy, łącznie z powiadamianiem i dysponowaniem (112), odpowiada straż pożarna; do straży należy również utrzymanie sieci ambulansów umożliwiające zachowanie 8-minutowego czasu dojazdu do zdarzenia od momentu powiadomienia. Na innych obszarach Niemiec służby ratownictwa medycznego są autonomiczne. Ich organizator, najczęściej Niemiecki
Czerwony Krzyż, Zakon Kawalerów Maltańskich czy Joannitów, kontraktuje usługi dla danego obszaru.
Służby te dysponują najczęściej własnym numerem alarmowym (114).
Ambulanse są wyposażone zgodnie ze standardem BLS.
W Niemczech obowiązuje system dwustopniowy. Do wszystkich cięższych zdarzeń poza ambulansem wysyłany jest dodatkowo samochód z lekarzem i wyposażeniem – system ten otrzymał nazwę rendez- -vous, czyli „na spotkanie”. Ambulans ratowniczy dojeżdża w ciągu 8 minut. Czas dotarcia załogi z lekarzem (Notarzt), zazwyczaj ze szpitala, może dochodzić do 20 minut.
W Niemczech funkcjonuje najlepiej na świecie rozwinięta sieć ratownictwa śmigłowcowego. Śmigłowce (należące do różnych instytucji) operują z 52 miejsc stacjonowania, co pozwala na pokrycie całego kraju siecią umożliwiającą dotarcie do najbardziej odległego punktu w czasie nieprzekraczającym 15 minut.
Wielka Brytania
Brytyjski system ratownictwa medycznego zbudowano na podstawie służby medycznej – Ambulanse Service, dysponującej własnym systemem alarmowania (999) i dysponowania oraz własną siecią ambulansów ratowniczych. Podobnie jak w Stanach Zjednoczonych, ambulanse dzielone są na dwie kategorie – ALS i BLS. System finansuje państwo oraz władze lokalne. Z pomocy ratownictwa medycznego korzysta się dość powszechnie, co wpływa na duże obciążenie zespołów wyjazdami.
W przyjętych w Wielkiej Brytanii rozwiązaniach dodatkowo zwraca uwagę odrębny pion transportu chorych
(Patient Transport Service) oraz specjalna medyczna informacyjna linia telefoniczna (NHS-direct); dzięki tym rozwiązaniom możliwe jest istotne „odciążenie” służb ratowniczo-medycznych.
Z powodu dużej gęstości zaludnienia sieć ambulansów pokrywa większość kraju, co pozwala na utrzymanie przyjętego standardu 12-minutowego dojazdu do zdarzenia.
Ratownictwo z powietrza w znaczący sposób rozwinęło się jedynie w Szkocji.
Szwecja
W Szwecji jak w większości krajów europejskich działa niezależna formacja zajmująca się pomocą medyczną; różnice polegają na pełnej integracji systemu powiadamiania ratunkowego. Dzwoniąc pod numer telefonu 112, można uzyskać pomoc w każdej sytuacji wymagającej interwencji sił ratowniczych.
Ten model powiadamiania, określany jako „112-SOS alarm”, był jednym z pierwowzorów organizacji systemu
powiadamiania ratunkowego w Polsce.
Model szwedzki polega na dwustopniowym reagowaniu na wezwania – w większości zgłoszenia realizują
załogi ambulansów przeszkolone w BLS; jeżeli z wezwania wynika, że poszkodowany wymaga pomocy na poziomie ALS, równolegle wysyłany jest zespół z pielęgniarką anestezjologiczną i pełnym wyposażeniem
medycznym.
W centrach alarmowych 112 dyżuruje lekarz koordynujący, który służy pomocą merytoryczną zespołom znajdującym się w terenie, a także współuczestniczyw podejmowaniu decyzji co do wyboru zespołuprzez dyspozytorów.
System ratownictwa z powietrza w Szwecji powstał jako konsekwencja utrudnień związanych z ukształtowaniem
terenu i małej gęstości zaludnienia. Zgłoszenia przyjmują zarówno instytucje cywilne, jak i Królewskie Siły Powietrzne.
Wstęp 7
Planowanie operacyjne w ratownictwie to proces mający na celu takie dostosowanie rodzaju, ilości i rozmieszczenia
jednostek ratowniczych, które umożliwia osiągnięcie maksymalnie szybkiej i efektywnej reakcji na nieszczęśliwe zdarzenie. W praktyce polega to na opracowywaniu standardów i szczegółowych rozporządzeń, określających między innymi czas dotarcia służb ratowniczych na miejsce zdarzenia, rodzaj wykorzystywanego sprzętu, kwalifikacje personelu itp. Standardy wyznaczone dla ratownictwa medycznego stanowią próbę znalezienia kompromisu (zobiektywizowania relacji) pomiędzy oczekiwaniami potrzebujących pomocy a realnymi możliwościami dotyczącymi czasu dotarcia grupy ratowniczej
na miejsce zdarzenia.
W planowaniu operacyjnym należy uwzględnić następujące elementy (rys. 1.):
- powiadamianie ratunkowe
- dysponowanie
- specjalizacja jednostek ratowniczych (ambulanse, śmigłowce, ratownictwo wodne, górskie i inne)
- rozmieszczenie jednostek
- punkty dyslokacji (stałej i czasowej).
Standardy
W rozwiniętych systemach ratownictwa medycznego przyjmuje się szereg szczegółowych uregulowań dotyczących między innymi: czasu dojazdu, parametrów technicznych środków transportu, wyposażenia, kwalifikacji personelu oraz procedur postępowania.
- Czas dojazdu: w Europie najczęściej przyjmuje się, że czas dojazdu (od powiadomienia) na terenie
miast nie powinien przekroczyć 8 minut. W szczególnych przypadkach, jak na przykład utrudnienia
komunikacyjne, klimatyczne, nadmierne obciążenie wyjazdami warunek ten powinien być spełniony w 80% zdarzeń o charakterze pilnym.
Poza aglomeracjami miejskimi czas dojazdu wynosi zazwyczaj 15 minut.
- Środki transportu i wyposażenie: w tej dziedzinie przyjmuje się różne rozwiązania, uzależnione od kwalifikacji załogi. W wielu krajach stosuje się standardowe wyposażenie wszystkich ambulansów ratowniczych, w innych przyjmuje się pewne rozróżnienia, np. we Francji specjalistyczne karetki SAMUR (odpowiednik polskiej karetki R), a w Niemczech samochody lekarskie Notarzt stanowią uzupełnienie sieci ambulansów
ratowniczych.
- Załoga: w wielu krajach Europy Zachodniej dwuosobową załogę stanowią: technik medyczny i paramedyk lub dwóch techników medycznych.
W części modeli ratownictwa medycznego (staje się to coraz bardziej powszechne) wykorzystuje się także lekarzy, często w tak zwanym systemie rendez-vous, który polega na równoczesnym wyjeździe ambulansu ratowniczego z dwuosobową załogą oraz samochodu lub karetki z lekarzem.
- Procedury postępowania: powszechnie przyjętą praktyką staje się tworzenie jednolitych procedur postępowania dla załóg ratowniczych, co bezpośrednio wiąże się z odpowiednim wyposażeniem ambulansów ratunkowych. Procedury te opracowuje się na podstawie medycznych standardów postępowania (American Heart Association, European Ressuscitation Councill), uwzględniając
Zasady planowania operacyjnego
- SZPITAL
- ZAŁOGI W TERENIE
- ...
kyo16