„Stosunki zewnętrzne UE” Ewa Skrzydło – Tefelska [w:] „Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia sytemowe” J. Barcz
1. Stosunku zewnętrzne w I filarze
1.1. Prawnomiędzynarodowa osobowość prawna WE
Osobowość prawno międzynarodowa WE wynika z art. 281 TWE, art. 184 TEWEA i art. 6 ust.2 TEWWiS.
Potwierdzona przez ETS: Wspólnota ma własną osobowość prawną, zdolność prawną i zdolność reprezentacji w płaszczyźnie mn..
Charakter funkcjonalny osobowości – ograniczona przez zakres kompetencji powierzonych WE, a także przez cele organizacji określone w traktatach założycielskich ® pogłębiania procesów integracyjnych = rozszerzanie zakresu podmiotowości
UE jako podmiot prawa mn.:
® Zdolność traktatowa;
® prawo legacji bierne i czynne (przyjmowanie i wysyłanie przedstawicieli)
® możliwość stosowania środków represji o charakterze ekonom.
® Kontrola umów mn. zawieranych przez państwa członkowskie
® UE ponosi odpowiedzialność mn.
® Możliwość dochodzenia roszczeń odszkodowawczych
® Prawo uczestnictwa w rozstrzyganiu sporów mn.
Art. 300 TWE – procedura zawierania umów
1.2. Reprezentacja UE w SM
Reprezentacja przed TA: tzw. „Trójka” – zasiadający w Radzie przedstawiciel państwa aktualnie sprawującego Prezydencję; pastwa, które zakończyło prezydencję i państwa które będzie je w następnej kolejności sprawować
Po TA: funkcję reprezentacji wobec państw trzecich sprawują łącznie: Urząd Przewodniczącego (Prezydencja), Wysoki Komisarz do Spraw WPZiB okaz KE.
Funkcje w zakresie reprezentacji zew:
a. Rada
§ wszczynanie rokowań i zawieranie umów mn;
§ powołuje specjalne komitetu z którymi kontaktuje się KE
b. Komisja Europejska
§ utrzymywanie bieżących stosunków;
§ realizacja prawa legacji (samodzielnie bądź wspólnie z państwami członkowskimi);
§ z upoważnienia Rady negocjacje z państwami trzecimi w sprawie zawarcie umowy;
§ zasięganie opinii ETS co do zgodności zamierzonej umowy z prawem wspólnotowym
c. Parlament
§ utrzymuje stosunki z parlamentami państw z poza UE;
§ ustanawianie stałych delegacji międzyparlamentarnych, których przewodniczący tworzą Konferencję Przewodniczących Delegacji;
§ wspólne komisje parlamentarne z państwami stowarzyszonymi i prowadzącymi negocjacje o członkowstwo;
§ powinien być informowany o każdej decyzji dotyczącej stosowania umowy;
§ szczególe uprawnienia przy zawieraniu umów kreujących szczególne procedury współpracy, umów, których zawarcie pociąga ze sobą zmianę aktu instytucjonalnego, umów mające szczególne skutki finansowe i umów akcesyjnych
1.3. Zdolność uczestniczenia w organizacjach mn.
WE mają prawo do uczestnictwa w organizacjach mn. W większość organizacji WE jako obserwator, rzadko uczestniczą w ich pracach w charakterze członka; członek:
- FAO
- Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (IBRD)
- WTO
- organizacje rybołówcze
Członkostwo wyłączne – gdy przedmiot działalności organizacji mieści się w obszarze wyłącznych kompetencji WE, w tej organizacji tylko WE może uczestniczyć ze statusem członkowskim® sukcesja funkcjonalna
Członkowstwo kumulatywne - przedmiot działalności organizacji należy do obszaru kompetencji konkurencyjnej, członkiem organizacji może być zarówno WE jak i poszczególne państwa
1.4. Czynne i bierne prawo legacji
Zdolność przyjmowania i wysyłania przedstawicieli dyplomatycznych
Państwo członkowskie, na terytorium którego znajduje się siedziba WE, przyzna misjom państw trzecich akredytowanych przy WE zwyczajowe przywileje i immunitety dyplomatyczne – pośrednie potwierdzenie prawa legacji
Wykonując czynne prawo legacji KE działa na rzecz UE i WE jednocześnie.
Zakres uprawnień szefów delegacji KE – mogą tylko przekazywać info, sami nie decydują; nie mogą występować w sprawach WSPZiB ani negocjować umów mn; nie można ich porównać do ambasadorów
1.5. Zdolność procesowa WE przed międzynarodowymi organami powołanymi do rozstrzygania sporów oraz zdolność ponoszenia odpowiedzialności prawnej – przed sądami
ETS potwierdził zdolność WE bycia stroną w sporach i ponoszenia odpowiedzialności z tytułu niewykonania umowy międzynarodowej.
Spory zew. Z udziałem UE rozstrzyga nie ETS tylko specjalne organy powołane na mocy przepisów tych traktatów
1.6. Prawo korzystania z przywilejów i immunitetów mn.
Przywileje mają charakter funkcjonalny – dotyczą urzędników i innego personelu wyłącznie w ramach ich działania w zakresie wykonywania obowiązków zawodowych w interesie WE
Charakter względny – gdy sąd krajowy prowadzi postępowanie w sprawie naruszenia prawa wspólnotowego, instytucje WE muszą udzielić pomocy np. udzielając dokumentów czy upoważniając urzędników do stawania przed sądami krajowymi
Przywileje i immunitety WE:
§ Nietykalność lokali i budynków
§ Wyłączenie aktywów i majątku WE spod przymusowego postępowania administracyjnego lub sądowego
§ Nietykalność archiwów
§ Immunitet fiskalny w zakresie podatków bezpośrednich przysługujący aktywom, dochodom i innym dobrom należącym do WE
§ Immunitet celny
§ Traktowanie należne misjom dyplomatycznym w zakresie transferu dokumentów i oficjalnej komunikacji
§ Prawo swobodnego poruszania się członków i agencji instytucji po terytorium WE na podstawie dokumentów wydanych przez przewodniczących danej instytucji
1.7. Kontrola umów mn. zawieranych samodzielnie przez państwa członkowskie
WE wykonują rzeczywistą kontrolę
Powstanie WE i przystąpienie państw do Wspólnoty nie naruszyło mn. praw i obowiązków państw – zobowiązanie do usunięcie sprzeczności jeżeli występują
Zasada lojalności – obowiązek nie przyjmowania w drodze umownej zobowiązań sprzecznych z ich obowiązkami wynikającymi z przynależności do WE (UE)
Skutki prawne umów mn. z państwami trzecimi:
I na poziomie prawa mn.
O obowiązywaniu umów mn. decydują zasady PMP; prawo wspólnotowe zastosowanie tylko gdy odsyła do niego prawo mn.
II na poziomie WE
O skutkach umowy decyduje prawo wspólnotowe; określa na ile SA one źródłem prawa wspólnotowego i na jakich warunkach umowa może stac się prawem wspólnotowym
III na poziomie poszczególnych państw członkowskich
Decyduje prawo krajowe; zasada, że sądy krajowe Muszą przestrzegać prawo wspólnotowe
ETS nie może decydować o ważności umowy mn. Może odmówić stosowania umowy ważnie zawartej z tego powodu, że nie jest przygotowany do jej stosowania, lub umowa ta łąmie zasady prawa WE. Może to doprowadzić do odpowiedzialności prawno międzynarodowej WE w przypadku odmowy jej wykonania.
2. Stosunki zewnętrzne w II filarze
§ Główną rolę spełnia tu Rada Europejska. Kompetencje: określanie zasad i ogólnych wytycznych wspólnej polityki; decydowanie o wspólnych strategiach
§ Urząd Przewodniczącego (Prezydencja) – reprezentuje UE w sprawach WPZiB (wspomagany przez Wysokiego Przedstawiciela do Spraw WPZiB); konsultuje z PE główne zamierzenia w ramach realizacji polit. II filaru i informuje PE o ewolucji WPZiB
§ Wysoki Przedstawiciel do Spraw WPZiB – prowadzenie dialogu Polit. z podmiotami trzecimi w imieniu Rady i z upoważnienia Urzędu Przewodniczącego
§ Komitet Polityczny – dyrektorzy Polit. w ministerstwach SZ państw członkowskich; obserwowanie rozwoju sytuacji mn.; udzielanie pomocy Radzie w określaniu głównych kierunków Polit. poprzez wydawanie opinii; nadzorowanie wykonania przez członków zadań w zakresie WPZiB
§ Jednostka Planowania Polityki i Wczesnego Ostrzegania w Sekretariacie Generalnym Rady – funkcja informacyjna; nadzorowanie i analizowanie postępów WPZiB, badanie sytuacji mn w celu dostarczenia ocen, identyfikacja zadań, ostrzeganie o zagrożeniach, formułowanie opcji dotyczących wspólnej polityki pod kierunkiem Urzędu Przewodniczącego
§ Mała funkcja KE – włączana w reprezentację zag. UE i wykonywanie decyzji przyjętych w ramach II filaru; brak inicjatywy prawodawczej, uprawnień negocjacyjnych
§ Mała funkcja PE – informowany jest o postępie WPZiB oraz konsultowany przez Urząd Przewodniczącego w zakresie głównych zamierzeń w ramach II filaru; coroczna debata o postępie zakresu urzeczywistnia WPZiB.
Realizacja WPZiB odbywa się przy dużej liczbie organów, co może wywołać wątpliwości i spory kto w istocie ma prawo do reprezentowania UE w II filarze.
3. Stosunki zewnętrzne w III filarze
Ø Doniosła rola Radu Europejskiej
Ø Rada UE:
- Ustanawianie konwencji między państwami członkowskimi
- zachęcanie do współpracy za pośrednictwem Europolu
- określanie warunków i akcji trans granicznych
- upoważnianie państw do ustanawiania ściślejszej współpracy
- wszczynanie rokowań i zawieranie umów mn. w obszarze III filaru
Funkcja forum informacji i konsultacji praw członkowskich
4. Kompetencje do zawierania umów międzynarodowych
4.1. Kompetencje do zawierania umów w I filarze
Przez długi czas kompetencje do zawierania umów z podmiotami trzecimi pozostawała nie uregulowana – w jakim zakresie państwa członkowskie przekazały WE regulacje stosunków traktatowych?
Stanowiska dotyczące zakresu kompetencji domniemanych:
I. Stanowisko państw członkowskich – WE mają tylko tyle władzy w stosunkach traktatowych, ile wynika wyraźnie z traktatów założycielskich
II. Paralelizm – prawodawcza kompetencja zew. WE powinna korespondować z wewnętrzną; WE mają kompetencje domniemana w każdej sprawie mieszczącej się w zakresie działania WE, nawet jeżeli traktaty założycielskie im ich wyraźnie nie przyznały
Kazus ERTA – orzeczenie ETS stwierdza, że zakres wewnętrznych kompetencji prawodawczych WE pozostaje w ścisłym związku z kompetencjami zewnętrznym (paralelizm); nie wystarcza samo potencjalne uprawnienie do stanowienia prawa pochodnego wewnętrz WE, konieczna jest realizacja tej kompetencji poprzez wydanie aktu prawnego w oparciu o kompetencję wew. ® rozszerzenie zakresu kompetencji WE w SM;
Kolejne orzeczenie ETS mówi, że: dopóki WE nie wykonują swoich uprawnień w danym zakresie, państwa członkowskie zachowują swoje uprawnienia w stosunkach traktatowych z państwami trzecimi i że samo istnienie kompetencji wew. automatycznie powoduje powstanie analogicznej kompetencji w stosunkach zew.
Następne orzeczenie ETS: Przyznanie WE kompetencji w celu realizacji określonego celu w stosunkach wew. upoważnia ją równocześnie do zawierania umów mn. w miejsce państw członkowskich w celu realizacji tego zadania
ETS przyjął, że środki które może podjąć Rada obejmują również umowy mn., a zatem przyznaje WE automatycznie kompetencję prawodawczą w stosunkach zew.
W chwili obecnej WE posiadają prawo do zawierania umów mn. we wszystkich dziedzinach mieszczących się w zakresie ich działania. – tryumf doktryny paralelizmu. Akty prawne zawarte na tej zasadzie (kompetencja zew. pochodząca od kompetencji wew.) mają taką samą wartość co akty wewnętrzne, w stosunku do których kompetencja zew. jest analogiczną.
4.2. Rodzaje zewnętrznych kompetencji WE
Kompetencje zewnętrzne o charakterze wyłącznym i konkurencyjnym, bądź nie mieszczącym się w kompetencjach WE.
Gdy dochodzi do zawarcia umowy, której kompetencja WE nie jest wyłączna, możr zostać ona podpisany tylko wtedy, gdy obok WE jej sygnatariuszami są państwa członkowskie. – umowa mieszana. Wchodzą one w życie dopiero po notyfikowaniu KE przez wszystkie państwa, że nabrały one mocy prawnej w zgodzie z prawem wew.
4.3. Zmiany wynikające z Traktatu Amsterdamskiego dot. zawierania umów mn.
- procedury zawierania umów mn.
- kompetencje WE do zawierania umów handlowych
Rada może podjąć środki zmierzające do liberalizacji świadczenia usług poprzez umożliwienie przekraczania granic przez osoby i przedsiębiorstwa pochodzące z państw trzecich. Rada uzyskała możliwość rozszerzenia kompetencji WE na działania podejmowane w ramach WTO, których wcześniej nie obejmowała.
4.4. Kompetencje do zawierania umów w II i III filarze
Umowy międzynarodowe w obszarach II i III filaru mogą być zawierane jedynie w imieniu państw członkowskich. Możliwość działania w ramach UE w celu podpisania dokumentu mn.
5. Procedura zawierania umów mn. przez WE
5.1. Ogólne procedury zawierania umów
Ø RE upoważnia KE do rozpoczęcia koniecznych negocjacji. KE jest wspierana przez komitety wyznaczone w tym celu przez Radę. KE działa w ramach dyrektyw wydanych przez RE kwalifikowaną większością głosów.
Ø Traktaty nie przewidują udziału PE w rokowaniach ALE wg Regulaminu PE winien być w pełni informowany o zaleceniach zawartych w mandacie negocjacyjnym udzielonym KE. Przyjęcie tekstu odbywa się za jednomyślną zgodą stron rokowań.
Ø Przyjęcie tekstu umowy aktualnie negocjowanej – większość 2/3 obecnych i głosujących
Ø ...
henioka