Do jamy ustnej wchodzą przewody trzech gruczołów ślinowych. Ślinianka przyuszna (glandula parotis) jest gruczołem surowiczym dzieli się na część głęboką – leżącą w dole zażuchwowym i cześć powierzchowną położoną na tylnej części mięśnia żwacza. Cały gruczoł objęty jest torebką powięźową łączącą się z sąsiednimi powięziami mięśni. Tkanka łączna dzieli śliniankę na zraziki. Z przedniej krawędzi części powierzchownej ślinianki wychodzi przewód ślinianki biegnie na mięśniu żwaczu przebija mięsień policzkowy i uchodzi do przedsionka jamy ustnej na wysokości drugiego zęba trzonowego. Ślinianka podjęzykowa (glandula sublingualis) jest gruczołem surowiczo-śluzowym, leży pod błoną śluzową jamy ustnej w okolicy podjęzykowej tworząc fałd podjęzykowy. Przednia część ślinianki uchodzi razem z przewodem ślinianki podżuchwowej, natomiast drobne zraziki mają drobne przewody wyprowadzające. Ślinianka podżuchwowa (glandula submandibularis) jest gruczołem surowiczo śluzowym położonym między krawędzią żuchwy a obu brzuścami mięśnia dwubrzuścowego. Z powierzchni wewnętrznej tylnej wychodzi przewód ślinianki podżuchwowej który biegnie do przodu ponad górną powierzchnią mięśnia żuchwowo-gnykowego, obok ślinianki podjęzykowej i uchodzi na mięsku podjęzykowym w jamie ustnej. Działanie śliny to zwilżanie pokarmu, działanie trawienne na węglowodany oraz działanie przeciwbakteryjne. Połykanie-w miarę rozdrabniania i zwilżania pokarmu, jest on miażdżony pomiędzy powierzchniami zębów trzonowych i przesuwany ku tyłowi w kierunku gardła. Akt połykania odbywa się przy nieznacznym uniesieniu nasady języka przesunięciu pokarmu do gardła, podciągnięciu ku górze krtani, nakryciu krtani chrząstką nagłośniową. Krtań w tym momencie przesuwa się ku górze i do przodu chowając się pod nasadę języka. Poszerza się wejście gardła do przełyku i kęs wpada do przełyku przesuwając się do wpustu żołądka dzięki ruchom przełyku. Przełyk (esophagus) rozpoczyna się jako przedłużenie gardła na wysokości VI kręgu szyjnego i uchodzi do wpustu żołądka na poziomie pomiędzy X a XI kręgiem piersiowym. Długość przełyku wynosi 25cm. Wyróżniamy w nim część szyjną, piersiową i część brzuszną. Część szyjna wynosi 5cm, część piersiowa stopniowo oddala się od kręgosłupa przy czym aorta piersiowa biegnie początkowo wzdłuż lewego brzegu przełyku. Początek przełyku jest zwężony podobnie zwężony jest przełyk na wysokości rozdwojenia tchawicy. Błona śluzowa przełyku pokryta jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim zawiera skupiska tkanki chłonnej, ujścia gruczołów przełykowych. Błona mięśniowa części górnej przełyku utworzona z mięśni prążkowanych, ku dołowi przechodzi we włókna mięśniowe gładkie jest silnie rozwinięta. Błona mięśniowa przełyku przechodzi w mięśniówkę żołądka a ku górze w mięśniówkę gardła. Błona zewnętrzna przełyku w części górnej jest zbudowana z luźnej tkanki łącznej przechodzi stopniowo w błonę powięziową szyj, w części piersiowej utworzona jest częściowo przez opłucną a w części brzusznej pokryta jest otrzewną. Żołądek (gaster) leży w okolicy nadpępkowej jamy brzusznej większą częścią na lewo od płaszczyzny pośrodkowej ciała w podbrzuszu lewym. Położenie żołądka zmienia się i zależy od wypełnienia, położenia sąsiednich narządów, od wieku i pozycji badanego. Ma kształt haka o długim ramieniu zstępującym i krótszym wstępującym. Wyróżniamy ścianę przednią i tylną, krzywiznę większą i mniejszą, wpust (cardia), dno żołądka (fundus ventriculi), trzon żołądka (corpus ventriculi) oraz część końcową nazywana odźwiernikiem (pylonus). Błona śluzowa żołądka wysłana jest nabłonkiem wielowarstwowym, tworzy fałdy błony śluzowej układające się wzdłuż osi żołądka. Na fałdach występują pola żołądkowe pokryte fałdami kosmkowymi. Błona śluzowa zawiera gruczoły żołądkowe właściwe, gruczołu odźwiernikowe, gruczoły cewkowe. Błona mięśniowa żołądka tworzy trzy warstwy włókien mięśniowych gładkich: podłużna, okrężna tworząca okolice wpustu i okolicę odźwiernika z samym odźwiernikiem. Warstwa wewnętrzna o przebiegu skośnym występuje w trzonie, a nie występuje w części odźwiernikowej. Włókna wszystkich warstw utrzymują napięcie błony mięśniowej żołądka przyczyniając się do ruchów żołądka perystaltycznych. Błona zewnętrzna żołądka to otrzewna. Jelito cienkie (intestinum tenue) długość jego wynosi od 6 do 8 metrów. Dzieli się na trzy odcinki: dwunastnicę (duodenum), jelito czcze (ieiunum) i jelito kręte (ilenum). Dwunastnica ma około 30 cm długości odróżnia się część górna zwana opuszką dwunastnicy, część zstępującą i część dolną. Część górna rozpoczyna się przy odźwierniku żołądka na wysokości kręgu L1. do części zstępującej uchodzi przewód żółciowy wspólny i przewód trzustkowy. Czasami przewód trzustkowy dodatkowy uchodzi do dwunastnicy tworząc brodawkę mniejszą dwunastnicy, cześć dolna dwunastnicy przechodzi w część poziomą i dalej zaginając się tworzy zgięcie dwunastniczo-czcze z którego miejsca rozpoczyna się jelito czcze. Jelito czcze (ieiunum) zaczyna się przy zgięciu dwunastniczo-czczym i przechodzi bez wyraźnej granicy w jelito kręte które kończy się w prawym dole biodrowym, gdzie wnika w boczną ścianę jelita grubego zwanego kątnicą. Granica pomiędzy jelitem czczym a krętym to 2/5 i 3/5 jelita cienkiego. Jelito czcze w całości jest położone wewnątrzotrzewnowo. Jelito grube (intestinum crassum) dzieli się na trzy odcinki: jelito ślepe albo kątnica, okrężnica i odbytnica. W okrężnicy wyróżniamy okrężnicę wstępującą, poprzecznicę i okrężnicę zstępującą oraz okrężnicę esowatą. Jelito grube ma ok. 150cm długości. Cechą charakterystyczną jelita grubego są taśmy okrężnicy, które są trzema pasmami mięśni ułożonych podłużnie. Przednia taśma zwana jest swobodną natomiast dwie tylne stanowią miejsce przyczepu krezki okrężnicy, oraz miejsce przyczepu sieci wielkiej (taśma sieciowa i taśma krezkowa). Ściągnięte taśmami ściany jelita grubego tworzą uwypuklenie nazywane wypukleniami okrężnicy, na powierzchni okrężnicy obecna są przyczepki sieciowe. Jelito ślepe (cecum) czyli kątnica ma długość 7cm leży w prawym dole biodrowym zwykle w całości pokryte otrzewną, jest ruchome. Górna granica jelita ślepego to ujście jelita krętego do przyśrodkowej ściany od wewnątrz wytwarza się zastawka krętniczo-kątnicza. Na końcu jelita ślepego jest wyrostek robaczkowy różnej wielkości i długości zawierający w swoim świetle tkankę chłonną. Okrężnica wstępująca ma 18cm długości biegnie od dołu biodrowego do góry pod wątrobę gdzie tworzy zgięcie okrężnicy prawe i przechodzi w poprzecznicę. Okrężnica poprzeczna ma 55cm długości biegnie także do przodu i do tyłu gdzie w okolicy śledziony przechodzi zgięciem śledzionowym w okrężnicę zstępującą. Okrężnica zstępująca ma ok. 20cm biegnie w dół w linii prostej kończy się na wysokości grzebienia kości biodrowej lewej przechodząc w okrężnicę esowatą. Okrężnica esowata umocowana krezką do ściany jamy brzusznej ma dł. 15-90cm. Odbytnica (rectum) zaczyna się na górnej krawędzi III kręgu krzyżowego, kończy się otworem zwanym odbytem. Górny odcinek odbytnicy biegnie wzdłuż kości krzyżowej przechodzi w dolny zwany kanałem odbytniczym. W górnej części odbytnicy jest kilka wygięć w płaszczyźnie czołowej które tworzą bańkę odbytnicy. Granice między górną a dolną częścią odbytnicy stanowi przepona miednicy. Odbyt to wąska szczelina położona między pośladkami. Gastroskopia to badanie za pomocą urządzeń przełyku, żołądka, dwunastnicy i jelita cienkiego. Urządzenie to pozwala dzięki optyce prostej i bocznej obejrzeć ściany przewodu pokarmowego, miejsca krwawienia, nowotworowo zmienioną ścianę. Kolonoskopia to badanie jelita grubego za pomocą urządzenia optycznego do oglądania ścian jelit. Głębokość zaglądania do jelita grubego zależy od długości kolonoskopu. Budowa ścian przewodu pokarmowego zawsze jest taka sama. Zawiera ona od środka warstwę błony śluzowej o różnej budowie i funkcji w której znajdują się skupiska grudek chłonnych samotnych i grudek chłonnych skupionych. Błona śluzowa wytwarza kosmki jelitowe powiększające powierzchnię wchłaniania jelita o 600%. Kosmki jelitowe są bogate w naczynia krwionośne. Błona śluzowa w odbytnicy tworzy zgrubienia podłużne zwane słupami odbytowymi, oraz poprzeczna zwane fałdami lub zastawkami odbytowymi. Odbyt pokryty jest nabłonkiem wielowarstwowym. Błona mięśniowa składa się z warstwy zewnętrznej podłużnej. Pomiędzy warstwami leżą sploty układu nerwowego autonomicznego. W jelicie grubym warstwa zewnętrzna mięśniówki tworzy taśmy jelita grubego. Warstwa okrężna tworzy zwieracz wewnętrzny odbytu. Wpust pełni rolę wejścia do żołądka zaciskającego się, otwarcie następuje w momencie zbliżenia się kęsa pokarmu lub podczas wydalania powietrza. Odźwiernik (pylonus) wypuszcza kęs pokarmu z żołądka do dwunastnicy i potem zaciska się, otwiera się także pod wpływem bodźców mechanicznych i chemicznych. Perystolika to napięcie mięśni gładkich żołądka poprzez napięcie ich stałe w odróżnieniu od perystaltyki czyli przesuwającej się fali napięcia warstwy okrężnej mięśni żołądka, jelita cienkiego i grubego. Antyperystaltyka to ruch wsteczny perystaltyki, to możliwość zwymiotowania. Funkcje przewodu pokarmowego trawienie pokarmów rozpoczyna się w jamie ustnej poprzez rozdrobnienie, zmiażdżenie pokarmu, zwilżenie go śliną i połknięcie do żołądka. Tam następuje faza trawienia sokami żołądkowymi, mechaniczne wymieszanie z sokami żołądkowymi. Treść kwaśna z żołądka dostaje się do dwunastnicy gdzie ulega zobojętnieniu sokami trzustkowymi i zaczyna się trawienie węglowodanów (amylaza), tłuszczy (lipaza) i białek (trypsyna) zasadowa treść przesuwa się do jelita czczego, krętego, ulegając strawieniu i wchłonięciu. W jelicie grubym wspierają ten proces bakterie, ale tam następuje odciągnięcie wody i soli mineralnych. W sytuacji namnożenia się bakterii dochodzi do biegunki, treść pokarmowa jest trawiona przez bakterie, następuje zahamowanie wchłaniania wody i soli mineralnych. Otrzewna (peritoneum) stanowi błonę surowiczą która wyściela od wewnątrz ściany jamy brzusznej i jamy miednicy to otrzewna ścienna, oraz powleka w całości lub części nasze trzewia to otrzewna trzewna. Pomiędzy ścianą jamy brzusznej na narządami jest pewna odległość, wytwarzają się więzadła i krezki odpowiednich narządów. Jama otrzewnej stanowi szczelinowatą przestrzeń zawartą pomiędzy otrzewną ścienną a otrzewną trzewną, zawiera niewielką ilość płynu surowiczego do zwilżania powierzchni. W patologicznych stanach dochodzi do powstania wycieku który dzięki otrzewnej ulega wchłonieniu. Wykorzystuje się to zjawisko w dializie otrzewnej. Narządy mogą być położone wewnątrzotrzewnowo i zewnątrzotrzewnowo. Położenie pozaotrzewnowe mamy wtedy gdy narząd nie styka się z otrzewną-głównie miednica mała. Położenie narządu różne do otrzewnej powoduje pewne implikacje kliniczne związane z powstawaniem i szerzeniem się chorób w jamie brzusznej oraz z doborem dróg dostępu do ognisk chorobowych. Wątroba (hepar) leży w jamie brzusznej tuż pod przeponą, częścią większą po stronie prawej od płaszczyzny pośrodkowej. Wyróżniamy powierzchnię przeponową i trzewną, oraz brzegi: dolny, tylny. Waży 1450-1750g. Dzieli się na płat prawy, lewy, kwadratowy i ogonowy. Spod dolnego brzegu wystaje dno pęcherzyka żółciowego. Wyróżniamy na jej powierzchni: wycisk sercowy, bruzdę żyły głównej dolnej, dół pęcherzyka żółciowego, tylne ograniczenie płata kwadratowego stanowi wnękę wątroby, przez którą wnikają do niej tętnica wątrobowa właściwa, żyła wrotna , wychodzi przewód wątrobowy wspólny. Żyły wątrobowe uchodzą do żyły głównej dolnej. Wątroba zawieszona jest na więzadłach: więzadło sierpowate wątroby, więzadło obłe wątroby, więzadło żylne, więzadło wieńcowe (blanka przednia i tylna). Wątroba bierze udział w trawieniu i przetwarzaniu produktów przemiany materii, w syntezie glukozy i białek, wytwarzaniu mocznika, wydziela 1-1,5 litra żółci. Wątroba odtruwa nasz organizm usuwając z niego różne toksyczne substancje, metale ciężkie, substancje chemiczne, rozkładając je. Drogi wyprowadzające żółć zaczynają się włosowatymi kanalikami żółciowymi, które biegną pomiędzy komórkami wątrobowymi łączą się tworząc przewodziki międzyzrazikowe, te tworzą przewodziki żółciowe a te łączą się tworząc przewód wątrobowy prawy i lewy dalej przewód wątrobowy wspólny, który oddaje przewód pęcherzykowy i biegnie dalej jako przewód żółciowy wspólny (odcinek naddwunastniczy, zadwunastniczy, trzustkowy) uchodzący do dwunastnicy. Pęcherzyk żółciowy (vesica fellea) jest zbiornikiem żółci, który leży na powierzchni trzewnej wątroby w dole pęcherzyka żółciowego. W pęcherzyku wyróżnia się: dno, trzon i szyjkę. Zawiera 60ml żółci 10-krotnie zagęszczonej potrzebnej w procesie trawienia (emulgacji) tłuszczów. Trzustka (pancreas) leży na tylnej ścianie jamy brzusznej, poziomo poza żołądkiem na wysokości I i II kręgu lędźwiowego. Jej długość to 12-20cm masa 70-90g. W budowie trzustki wyróżniamy: głowę (leży po stronie prawej) trzon i ogon (sięgający do wnęki śledziony). Wyróżniamy powierzchnię przednią, dolną i tylną. Na powierzchni dolnej znajduje się wcięcie trzustki w którym leżą naczynia krezkowe, a na powierzchni tylnej znajdują się bruzda tętnicy śledzionowej. Trzustka jest gruczołem pęcherzykowym złożonym, wytwarza sok trzustkowy-płyn bezbarwny o odczynie zasadowym zawierający szereg enzymów trawiących: trypsyna, amylaza i lipaza. Między pęcherzykami tkanki trzustkowej znajdują się skupiska komórek nabłonkowych, otoczone siecią naczyń włosowatych wyspy Langerhausa (gruczoł dokrewny trzustki). Komórki a produkują glukogen b-insulinę, delta-gastrynę i pektydy. Drobne przewody uchodzą do przewodów trzustkowych a te (trzustkowy i trzustkowy dodatkowy) do dwunastnicy. Śledziona (lien) położona jest wewnątrzotrzewnowo wzdłuż osi X żebra lewego, waży 180g, wymiary 12x7cm ma skupiska tkanki limfatycznej, wytwarza limfocyty i krwinki czerwone. Kształt trójściennej piramidy, ma powierzchnie przeponową (boczną) i trzewną (wklęsłą). Na powierzchni wklęsłej znajduje się wnęka, do której wnikają tętnica śledzionowa i nerwy a wychodzą żyły śledzionowe. Położona jest między żołądkiem, nerką lewą i okrężnicą. Powierzchnia śledziony pokryta jest błoną włóknistą, zbudowaną z tkanki łącznej, zrośnięta z zewnętrzną błoną surowiczą. Błona włóknista tworzy torebkę śledziony. Zrąb śledziony tworzą przegrody odchodzące od torebki w kierunku wnęki które oddzielają miazgę czerwoną i miazgę białą. Zawieszona jest na więzadle przeponowo-śledzionowym, żołądkowo-śledzionowym i przeponowo-okrężniczym.
Układ oddechowy.
Nos zewnętrzny zbudowany jest z kości nosowych, wyrostków czołowych szczęki oraz chrząstek nosowych. Część nosa sąsiadująca z czołem odgraniczoną zagłębieniem nazywamy nasadą nosa ściany boczne schodzą się na grzbiecie tworząc grzbiet nosa a zakończenie to koniec nosa. Ograniczenie boczne nosa to skrzydełka nosa (ala nosi) dwa otwory wejściowe nazywamy nozdrzami przednimi. Chrząstki nosa dzielimy na nieparzystą chrząstkę przegrody oraz parzyste chrząstki boczne nosa, chrząstki skrzydłowe większe i mniejsze i chrząstki nosa dodatkowe. Jama nosowa (cavum nasi) podzielona jest w płaszczyźnie pośrodkowej przegrodą nosa. Początkowy dolny odcinek nosa nazywamy przedsionkiem nosa pokryty skórą z krótkimi włosami. Przegroda nosa zbudowana jest z części kostnej z części chrzęstnej i z części błoniastej. W bocznej ścianie znajdują się trzy małżowiny nosowe: górna, środkowa i dolna oraz czasami najwyższa. Dzielą one jamę nosową na przewody nosowe dolne środkowe i górne. W linii pośrodkowej małżowiny nie łączą się. Do przewodu nosowego dolnego uchodzi przewód nosowo-łzowy. Do przewodu nosowego środkowego uchodzą: zatoka czołowa, szczękowa oraz część komórek sitowych przednich które otwierają pole półksiężycowate. Do przewodu nosowego górnego uchodzą komórki sitowe tylne a poniżej w zachyłku klinowo-sitowym ucha ujście zatoki klinowej. Ściany boczne nosa tworzą: kość nosowa, szczękowa, sitowa, podniebienna, klinowa, łzowa, małżowina nosowa dolna. Ścianę przyśrodkową nosa tworzą: lemiesz, kość sitowa, klinowa, szczękowa, chrząstka przegrody nosa. Ściana górna jamy nosowej utworzona jest przez kość nosową, sitową, czołową i klinową. Ścianę dolną jamy nosowej tworzy kość szczękowa i kość podniebienna. Błona śluzowa jamy nosowej w odcinku dolnym tworzy okolice oddechową natomiast odcinek górny zwany jest okolicą węchową. Granica pomiędzy tymi okolicami przebiega na wysokości małżowiny nosowej środkowej. Okolica oddechowa pokryta jest nabłonkiem wielowarstwowym migawkowym zawierającym komórki kubkowe, podśluzówkowe sploty żylne-jamiste-szczególnie w zakresie małżowin nosowych. Okolica węchowa pokryta jest nabłonkiem zawierającym zakończenie nerwu węchowego. Oddychanie przez os pozwala na zatrzymanie drobin pyłu, ogrzanie powietrza przez dotyk z ścianami przewodów nosowych, nawilgotnienie. Zatoki przynosowe (sinus paranastales) kompleks ten tworzą zatoki czołowe, sitowe, zatoka klinowa tworzą kompleks służący do ogrzania powietrza oddechowego, nawilżeniu oraz działają jak pudła rezonansowe zmieniając dźwięk (tembr) głosu. Błona śluzowa okolicy oddechowej pokryta jest nabłonkiem wielonarządowym migawkowym takim samym jak w drogach oddechowych. Gardło (pharynx) gardło ciągnie się od podstawy czaszki do VI kręgu szyjnego i na tej wysokości przechodzi w przełyk. W gardle krzyżuje się droga oddechowa z drogą pokarmową. Dzielimy je na gardło górne zwane częścią nosową (tam otwiera się jama nosowa nozdrzami tylnymi). Do środkowej części gardła-otwiera się z przodu jama ustna sięga do kości gnykowej. Od tego miejsca przechodzi w część krtaniową gardła. Sklepienie gardła przyczepione jest tkanką łączną do podstawy czaszki, przechodzi ku tyłowi i dołu w tylną ścianę gardła. Na przejściu ściany górnej w tylną znajduje się migdałek gardłowy a z obu boków jest ujście gardłowe trąbki słuchowej otoczone wałem trąbkowym na którym znajduje się migdałek trąbkowy. Ujście jamy ustnej do gardła (część środkowa gardła) jest najwęższą częścią i nazywamy ją cieśniną gardła. Poniżej znajduje się wejście do krtani a bocznie położone są dwa zagłębienia nazywane zachyłkiem gruszkowatym w którym widoczny jest fałd błony śluzowej. Jama gardłowa jest najszersza w części środkowej, zwęża się ku górze i ku dołowi. Pokryta jest błoną śluzową i zróżnicowanym nabłonkiem: w części nosowej gardła-nabłonkiem wielorzędowym, natomiast w części ustnej i krtaniowej nabłonkiem wielorzędowym płaskim. Mięśnie gardła wyróżniamy warstwę zewnętrzną włókiem przebiegających okrężnio i warstwę wewnętrzną włókiem przebiegających podłużnie. Warstwa okrężna tworzy mięśnie zwieracze gardła, natomiast podłużna tworzy mięśnie dźwigacze gardła. Zwieracze: m zwieracz gardła górny (część skrzydłowa, policzkowa, żuchwowa i językowa) m zwieracz gardła środkowy (część chrząstkowa od kości gnykowej, część rogowa k gnykowej) m zwieracz gardła dolny (część tarczowa, pierścienna). Dźwigacze: m rylcowo gardłowy i m podniebienno gardłowy. Pierścień limfatyczny gardła tworzą migdałki podniebienne, migdałek językowy, migdałek gardłowy, migdałki trąbkowe. Położenie migdałka językowego jest u nasady języka, natomiast migdałki podniebienne położone są w tylnej części jamy ustnej pomiędzy fałdami podniebienno-gardłowymi i fałdami podniebienno-językowymi. Pierścień limfatyczny nazywany jest często pierścieniem Waldeyera. Krtań (larynx) zajmuje środkowo przednią część szyi leży poniżej języka i kości gnykowej sąsiaduje od tyłu z częścią krtaniową gardła. Krtań zawieszona jest na kości gnykowej a ku dołowi przechodzi w tchawicę. Rusztowanie krtani: stanowią je trzy chrząstki nieparzyste (tarczowata, pierścieniowata i nagłośniowa) parzyste chrząstki nalewkowate oraz kilka drobnych chrząstek. Chrząstka tarczowata (cartilago thyroidea)nieparzysta chrząstka składająca się z prawej i lewej połączonych w linii pośrodkowej rozwartych kątem ku tyłowi o rozmaitej wielkości, po środku znajduje się wcięcie tarczowe górne. Cała chrząstka tworzy wyniosłość krtaniową. Chrząstka ma dwa rogi górny dłuższy i dolny krótszy. Chrząstka pierścieniowata (cartilago cricoidea) ma kształt pierścienia przednia niższa część nosi nazwę łuku, tylna tworzy płytkę. Łączy się chrząstkami nalewkowatymi z tarczowatą. Chrząstka nalewkowata (cartilago arytenoidea) parzysta ma kształt trójściennego ostrosłupa podstawa leży na chrząstce pierścieniowatej a na czubkach są parzyste chrząstki różkowate. Przednią część podstawy tworzy wyrostek głosowy a boczne kąty służą za miejsce przyczepów mięśniowych. Chrząstka nagłośniowa (cartilago epiglottica) jest nieparzystą chrząstką, ma kształt serca zwęża się ku podstawie nazywanej szypułą nagłośni, podczas ruchów krtani i przy połykaniu zamyka wejście do krtani zapobiegając krztuszeniu się. Drażnienie błony śluzowej gardła i krtani powoduje odruch wykrztuśny zapobiegający zaleganiu lub dostawaniu się wydzieliny, ciała obcego do dróg oddechowych. Odruch kaszlowy należy do odruchów obronnych i ochronnych. Zamykanie krtani podczas wysiłku fizycznego pozwala na ustabilizowanie ciśnienia w drogach oddechowych, płucach, klatce piersiowej, na maksymalne napięcie mięśni kl piersiowej i brzucha. Wykonywany wysiłek fizyczny odbywa się w warunkach krótkotrwałych beztlenowych. Głośnia (glottis) to obie wargi głosowe natomiast przestrzeń między fałdami głosowymi i powierzchniami przyśrodkowych chrząstek nalewkowatych nazywamy szparą głośni. Struny głosowe to dwa brzegi blaszek zbudowane z tkanki łącznej przyczepiające się do tylnej powierzchni chrząstek tarczowatych i do chrząstek nalewkowatych. Te blaszki pokryte są błoną śluzową krtani. Błona śluzowa wypukla się do boków tworząc kieszonki krtaniowe. Górny brzeg to fałd kieszonki krtaniowej natomiast dolne ograniczenie to fałd głosowy. Unerwienie krtani pochodzi z nerwu błędnego (X) od nerwów krtaniowych górnego i dolnego. Konikofonia to napięcie krtani między chrząstką pierścieniowatą a tarczowatą natomiast tracheostomia to połączenie dróg oddechowych z przestrzenią zewnętrzną poprzez nacięcie i usunięcie 1 lub 2 pierścieni chrzęstnych tchawicy-czyli poniżej chrząstki pierścieniowatej. W ten sposób eliminujemy przestrzeń nie biorącą udziału w oddychaniu, nie zapada się również język i opada podniebienie. Klatka piersiowa rusztowanie klatki piersiowej tworzą: mostek, 12 par żeber oraz kręgosłup piersiowy. Do elementów kostnych przyczepiają się mięśnie zarówno obręczy barkowej jak i grzbietu oraz mięśnie właściwe biorące udział w oddychaniu. Śródpiersie (mediastinum) stanowi pośrodkowo położoną przestrzeń pomiędzy obu workami opłucnej, kręgosłupem a mostkiem, otworem górnym kl piersiowej a od dołu przeponą. Korzeń płuca jest zamocowany w śródpirsiu dzieląc je na Śródpiersie przednie i tylne. Śródpiersie przednie zawiera u dołu serce wraz z osierdziem u góry grasicę, wielkie naczynia serca (żyłę główną górną i dolną, aortę wstępującą wraz z lukiem aorty, naczynia płucne) i ich rozgałęzienia, oba nerwy przeponowe i naczynia osierdziowo przeponowe. Śródpiersie tylne zawiera aortę zstępującą, żyłę nieparzystą i nieparzystą krótką, przełyk, tchawicę i jej rozgałęzienia, nerwy błędne wraz z nerwem krtaniowym wstecznym lewym, nerwy trzewne większy i mniejszy, przewód piersiowy. Płuca (pulmones) znajdują się w workach opłucnej oddzielone od siebie śródpiersiem. Wyróżniamy powierzchnię żebrową, przeponową, szczyt i powierzchnię śródpiersiową. Oba płuca są podzielone szczelinami na płaty: płuco lewe na dwa, płuco prawe na trzy płaty. Szczelina skośna dzieli każde płuco na dwa płaty, natomiast szczelina pozioma w płucu prawym dzieli płuco prawe na płacik środkowy. Każde płuco dzieli się dalej na odcinki oskrzelowo płucne. Tchawica i drzewo oskrzelowe (trachea) zaczyna się na wysokości VI-VII kręgu szyjnego a kończy się rozdwojeniem tchawicy na wysokości III kręgu piersiowego. Tchawica zbudowana jest z 16-20 chrząstek o podkowiastym kształcie połączonych z tyłu pasmem tkanki łącznej-tworzącym więzadło obrączkowate. Ściana tchawicy zbudowana jest z dwóch warstw: zewnętrzna zbudowana z chrząstek tchawicy, więzadeł obrączkowatych i tkanki łącznej, wewnętrzna warstwa zbudowana jest z błony śluzowej, pokryta nabłonkiem wielorzędowym migawkowym. Na wysokości IV kręgu Th tchawica dzieli się na dwa oskrzela główne: prawe i lewe wchodzące do płuca przez wnękę płuca. Prawe oskrzele jest dwa razy krótsze od lewego jest szersze i leży w przedłużeniu tchawicy. Oskrzele prawe oddaje trzy oskrzela płatowe, lewe dwa oskrzela płatowe. Mięśnie w ścianie oskrzeli pełnią rolę czynnika aktywnie biorącego dział w oddychaniu: rozszerzają się i obkurczają. Wnęka pokryta jest błoną śluzową z nabłonkiem migawkowym i komórkami śluzowymi. Ruch nabłonka migawkowego jest w kierunku krtani-służy usuwaniu wydzieliny. Niektóre toksyny np.. nikotyna porażają czasowo ruch nabłonka migawkowego na 4-6 godzin dlatego po nocy gdy przerwa w paleniu jest wystarczająca ruch nabłonka wraca do aktywności. Drzewo oskrzelowe dzieli się na oskrzela płatowe, dalej na segmentowe, oskrzeliki, przewody końcowe oraz pęcherzyki płucne-w których odbywa się wymiana gazowa. W pęcherzykach płucnych produkowany jest surfaktant czynnik powierzchniowo czynny o składzie polisachrydowo-białkowym zmniejszający napięcie powierzchniowe i ułatwiający przemianę gazową. Noworodki mają zdolność do wytwarzania surfaktantu, wcześniaki nie. Duże stężenie tlenu w powietrzu do oddychania niszczy surfaktant. Unaczynienie czynnościowe płuc pochodzi z pnia płucnego, tętnic płucnych wchodzących przez wnękę w korzeniu płuca do płuc, dzieląc się na tętnice, tętniczki wzdłuż oskrzeli i oskrzelików dochodząc do pęcherzyków płucnych. Krew wraca z naczyń włosowatych oplatających pęcherzyki do żyłek, żył do 4 żył płucnych i wpada do lewego przedsionka. Unaczynienie odżywcze płuc pochodzi od tętnic oskrzelowych wchodzących przez wnękę do płuca, unaczynia miąższ płucny. Naczynia te pochodzą od aorty. Opłucna (pleura) jest błoną surowiczą pokrywającą płuca, składa się z opłucnej płucnej pokrywającej samo płuco wnikająca aż do szczelin z opłucnej ściennej. Przestrzeń między blaszkami opłucnej nazywamy jamą opłucnej. Korzeń płuca jest miejscem wokół którego schodzą się obie blaszki opłucnej. Opłucna ścienna dzieli się na opłucną przeponową, żebrową, śródpiersiową. Górny odcinek opłucnej ściennej pokrywający szczyt płuca nazywamy osklepkiem opłucnej. Opłucna tworzy zachyłki opłucnej w miejscach przechodzenia z jednej powierzchni na drugą. Wyróżniamy zachyłek żebrowo-śródpiersiowy (przedni i tylny) zachyłek kręgowo śródpiersiowy, żebrowo przeponowy sięgający do X żebra (tkanka płucna sięga do VIII żebra). W jamie opłucnej ciśnienie jest ujemne i wynosi od 5mmHg (wydech) do około 30 mmHg (wdech). Przepona (diaphragma)jest mięśniem oddechowym w budowie którego wyróżniamy część lędźwiową (po dwie drogi lędźwiowo przyśrodkowe i boczne) część żebrową i mostkową. Pośrodku mamy centrum ścięgniste natomiast obrzeża zbudowane są z tkanki mięśniowej. Faza obkurczania się przepony (jest to moment spłaszczenia się jej) pociąga przeponę w dół, powodując ujemne ciśnienie wdechowe. Relaksacja przepony to faza wydechu powietrza. Naturalne miejsca przejścia naczyń i nerwów otoczone są opłucną ścienną. Unerwienie przepony pochodzi od nerwu przeponowego, od C4 przechodzi wzdłuż mięśnia pochyłego przedniego, przez śródpiersie przednie, wzdłuż do przepony, wchodząc również pod przeponę przez otwór aorty i przełyku. Uraz kręgosłupa poniżej C4 daje szanse choremu tehoplegikowi na oddychanie przeponą i adaptację do zaistniałych warunków. Otwory przepony to naturalne miejsca przez które przechodzą: żyła główna dolna, aorta, przełyk oraz trójkątne szczeliny pomiędzy odnogami lędźwiowymi i ścianą klatki piersiowej gdzie przechodzą żyły nieparzysta i nieparzysta krótka, nerwy trzewne, przewód piersiowy. Mechanika oddychania różni się w zależności od zaangażowanych mięśni. Mięśnie wdechowe: przepona, międzyżebrowe zewnętrzne, obręczy barkowej, mm szyi (pochyłe, przednie, środkowe, tylne). Serce (cor) jest narządem mięśniowym położonym w śródpiersiu środkowym objęte workiem osierdziowym. Serce spoczywa na przeponie i jest zawieszone na wielkich naczyniach wychodzących i wchodzących do niego, tworzą te naczynia koronę serca (corona cordis). Ma kształt stożka, podstawą zwrócony do tyłu a wierzchołkiem do dołu w lewo i do przodu. Składa się z części prawej i lewej a w każdej z nich wyróżnia się część górną zwaną przedsionkiem (atrium cordis) i dolna zwaną komorą (ventriculus cordis). Bruzda okrężna-wieńcowa dzieli i wyznacza granicę pomiędzy przedsionkami i komorami. Przedsionek prawy (atrium dextrum) ma sześć ścian. W ścianie górnej jest ujście żyły głównej górnej, w tylnej ścianie jest ujście zatoki wieńcowej oraz ujście żyły głównej dolnej, boczną ścianę stanowią uszka czyli uwypuklenia mięśniówki przedsionka, w ścianie dolnej znajduje się ujście przedsionkowo komorowe w którym znajduje się zastawka trójdzielna (valva tricuspidalis) .Komora prawa jej ściana przednia schodzi się ze ściana tylną w prawym brzegu serca, ściana przyśrodkowa tworzy przegrodę międzykomorową. Na ścianach komory znajdują się beleczki mięśniowe, do których przyczepione są nitki ścięgniste przytwierdzone do komorowych powierzchni płatków. W komorze prawej są wyraźne trzy mięśnie brodawkowate. W lewym górnym narożniku znajduje się początek pnia płucnego (truncus pulmonalis) a przejście komory w tętnicę ma kształt ściętego stożka i nosi nazwę stożka tętniczego prawego. W ujściu pnia płucnego znajduje się zastawka pnia płucnego zbudowana z trzech płatów półksiężycowatych. Płatki te przymocowane są do bocznej ściany jak jaskółcze gniazda, opadając zamykają ujście pnia płucnego do komory. Przedsionek lewy w górnej ścianie przedsionka lewego znajduje się ujście czterech żył płucnych w dwóch parach, na ścianie przyśrodkowej znajduje się ślad po otworze owalnym. Komora lewa kształtem podobna do prawej, jest bardziej masywna, ściany ma trzy razy grubsze, beleczki mięśniowe są liczniejsze, nitki ścięgniste są grubsze, odchodzą od dwóch mięśni brodawkowatych wyrastających z przedniej i tylnej ściany. W ujściu przedsionkowo komorowym lewym znajduje się zastawka przedsionkowo komorowa lewa zwana dwudzielną (valva atrioventricularis sinistra) zbudowana z dwóch płatków grubszych niż w zastawce trójdzielnej. Ujście aorty od którego zaczyna się tętnica główna skierowane jest ku górze i w stronę prawą. Zastawka aorty zbudowana jest z trzech płatków półksiężycowatych, grubszych niż płucne, tworzą one poszerzenie aorty. Przegroda serca dzieli się na przegrodę międzyprzedsionkową i międzykomorową. Na pograniczu przedsionków i komór jest część błoniasta, pozostałe części to część mięśniowa przegrody. Ściany serca zbudowane są z trzech warstw z których wewnętrzna wyścielająca jamę serca stanowi wsierdzie. Środkowa jest zbudowana głównie z mięśnia sercowego tworzy śródsierdzie i zewnętrzna nazywana nasierdziem. Mięsień sercowy zbudowany jest z mięśni poprzecznie prążkowanych, różniących się od mięśni szkieletowych o układzie skręcającego się wrzeciona. Mięśnie przedsionków oddzielone są od mięśni komór. Pierścienie włókniste tworzące ściany ujść tętnicy głównej, pnia płucnego, ujścia przedsionkowo komorowego prawego i lewego tworzą rusztowanie włókniste z których po stronie prawej i lewej tworzą dwie trójkątnego kształtu płyty, przytwierdzone do przegrody międzykomorowej. Przegroda międzykomorowa, pierścienie włókniste i trójkątne, kąty włókniste stanowią szkielet serca i zastawek. Mięśnie przedsionków mają dwie warstwy mięśniówki: zewnętrzną, okrężną i wspólną dla obu przedsionków i warstwę głęboką oddzielną dla każdego przedsionka. W zakresie komór mięśnie maja układ: zewnętrzny wspólny dla obu komór ułożony skośnie do dołu, zbiegające się w okolicy końca serca, śrubowato tworząc tam „wir serca” Włókna te można znaleźć w warstwie najgłębszej wchodzącej w skład beleczek mięśniowych mięśni brodawkowych. Trzeci układ mięśni to włókna własne, oddzielne dla każdej komory o przebiegu okrężnym. Osierdzie (pericardium)to jakby worek zbudowany z błony surowiczej, składający się z dwu blaszek jedna to blaszka trzewna pokrywająca bezpośrednio mięsień serca oraz duże naczynia wychodzące z serca. Druga blaszka pokrywa blaszkę trzewną i obejmuje całe serce tworząc walcowatą strukturę o szczelinowej jamie wypełnionej surowiczym płynem. Układ przewodzący serca własna sieć elektryczna serca zbudowana jest ze swoistego układu mięśniowego, którego zadanie polega na regulacji rytmicznej akcji serca, właściwej koordynacji skurczów przedsionków i komór. Układ ten składa się z części zatokowo przedsionkowej stanowiącej węzeł zatokowo przedsionkowy, od węzła biegną trzy odnogi: prawa wzdłuż grzebienia granicznego, lewa zdąża do przyczepu przegrody międzyprzedsionkowej i trzecia po tylnej ścianie przedsionka prawego. Od nich wychodzą drobne gałązki. Część przedsionkowo komorowa stanowi węzeł przedsionkowo komorowy i pęczek przedsionkowo komorowy. Węzeł leży na zwróconej do prawego przedsionka powierzchni przegrody i dzieli się na dwie odnogi siedząc jakby :okrakiem: na przegrodzie. Każda z tych odnóg biegnie pod wzniesieniem dzieląc się na coraz mniejsze gałązki. Krążenie małe krew żylna żebrowa wpada do prawego przedsionka do którego uchodzą żyły zbierające krew z mięśnia serca. Dalej krew płynie do komory prawej, do pnia płucnego i do płuc skąd po utlenowaniu wraca żyłami płucnymi do serca i wlewa się do lewego przedsionka. Krążenie duże z lewego przedsionka krew wpada do lewej komory skąd przez aortę i jej rozgałęzienie zostaje rozprowadzona po całym ustroju. W narządach przechodzi przez sieć naczyń włosowatych tętniczych, następnie żylnych i żyłami głównymi oraz zatoką wieńcową wlewa się do prawego przedsionka. Krążenie płodowe wymiana produktów przemiany materii oraz tlenu odbywa się w kosmkach łożyskowych. Krew matki i płodu nie zawiera się ze sobą, ale kosmek łożyskowy „kąpie się” w zatokach wypełnionych krwią matki. Krew dostaje się z łożyska do płodu przez żyłę pępkową i wpada do żyły wrotnej w obrębie wnęki wątroby. Ta wymieszana krew płynie do serca prawego przedsionka-do lewego przedsionka przez otwór owalny i do prawej komory stamtąd do sieci włosowatej płuc płodu. Krew z lewego przedsionka do lewej komory płynie do narządów na obwodzie. Krew z prawej komory płynie przez przewód tętniczy z pnia płucnego do aorty i dalej na obwód. Poprzez żyły pępkowe płynie do łożyska a w części wraca przez żyłę główną dolną do prawego przedsionka. Krew z jelit wraca żyłą wrotną do prawego przedsionka. W krążeniu płodowym występują dodatkowe naczynia: otwór owalny, żyła pępkowa (od pępka do wnęki wątroby) przewód żylny (łączy żyłę pępkową z żyłą główną dolną) przewód tętniczy. Mechanika zastawek mechanizm wraz z pierścieniem włóknistym szkieletu serc pozwala na dokładne zamykanie się lewego i prawego połączenia przedsionkowo komorowego. Deformacja szkieletu serca powoduje niezamykalność zastawkową. Zastawki półksiężycowate aorty i pnia płucnego które przypominają gniazda jaskółcze zamykają się szczelnie nie pod wpływem ciśnienia wewnątrzkomorowego jak to się dzieje w komorach, ale pod wpływem ciężaru „słupa” krwi w aorcie i pniu płucnym. Szczelność zamknięcia jest warunkowana prawidłowym, gładkim kształtem płatków zastawek. Unaczynienie własne serca tętnice wieńcowe (aa coronaria) odchodzą od części wstępującej aorty tuz powyżej zastawki aorty z opuszki aorty. Pokazuje się na prawej powierzchni serca po obu stronach pnia płucnego. Tętnica wieńcowa prawa biegnie w bruździe wieńcowej ku stronie prawej i ku tyłowi, dostaje się na tylna powierzchnię serca. Druga gałąź tętnicy wieńcowej prawej biegnie dalej w bruździe wieńcowej jako przedłużenie głównego pnia. Tętnica wieńcowa lewa jest początkowo krótkim pniem oddając gałąź międzykomorową przednią biegnącą w bruździe międzykomorowej przedniej i gałąź okrążającą która biegnie w bruździe wieńcowej ku stronie lewej i ku tyłowi dając ukrwienie tylnej powierzchni serca. Tętnica wieńcowa lewa zaopatruje przednią ścianę serca ale i również tylną ścianę, koniuszek i część prawej tylnej części serca. Natomiast tętnice wieńcowe prawe zaopatrują część tylną prawej części serca oraz z przodu przednią ścianę i trochę ściany lewej serca, podział ukrwienia serca jest po „skosie”. Zawał mięśnia serca to zamknięcie naczynia wieńcowego materiałem zatorowym wskutek czego powstaje zaburzenie lub zamkniecie przepływu krwi, część serca ulega martwicy która ulega wygojeniu przez powstanie blizny. Naczynia wieńcowe są naczyniami fizjologicznie końcowymi, ale nie są anatomicznie końcowymi (mogą powstać bocznice ale niewydolne). Nerwy serca serce ma własny układ kierujący pracą zwany układem bodźco-przewodzącym. Praca serca regulowana jest przez układ autonomiczny, który tworzy splot sercowy. Splot sercowy leży na wklęsłym brzegu łuku aorty po...
kordian_80