Charakterystyka płazów.doc

Charakterystyka płazów:

·         organizmy dwuśrodowiskowe – Amphibia

Budowa morfologiczna:

·         w ciele płazów można wyróżnić kilka odcinków (głowę, tułów i ogon, którego brak u bezogonowych)

·         brak szyi

·         posiadają parzyste kończyny (za wyjątkiem beznogich), z silniej rozwiniętymi odnóżami tylnymi (szczególnie u bezogonowych)

·         kończyny dzielą się na:

Pokrycie ciała:

·         skóra pokryta cienkim naskórkiem o niewielkim stopniu zrogowacenia

·         skóra silnie ukrwiona

·         występują w niej liczne wielokomórkowe gruczoły pęcherzykowate

·         ciało pokryte śluzowatą wydzieliną chroniącą przed wysychaniem i umożliwiającą intensywną wymianę gazową

·         część gruczołów wydziela jad (np. ropuchy produkują bufoninę i bufotalinę)

·         w skórze właściwej znajdują się liczne komórki barwnikowe

Szkielet:
Osiowy składający się z:

·         Czaszki (tzw. ażurowej, połączonej ruchomo z kręgosłupem za pomocą dwóch kłykci potylicznych)

·         Kręgosłupa podzielonego na odcinek szyjny, tułowiowy, krzyżowy i ogonowy

Układ mięśniowy:

·         mięśnie płazów (szczególnie ogoniastych) wykazują jeszcze wiele cech pierwotnych

·         w odcinku tułowiowym zachowuje się wyraźna segmentacja mięśni

·         do postępowych możemy zaliczyć rozwinięcie silnej muskulatury kończyn dolnych u bezogonowych, co ma związek ze sposobem lokomocji

Układ oddechowy:

·         płazy są zasadniczo zwierzętami płucodysznymi

·         płuca płazów są parzystymi, cienkościennymi workami, tylko u bezogonowych powierzchnia zwiększa się dzięki sfałdowaniu przegród pierwotnych

·         u beznogich funkcjonuje tylko jedno płuco (drugie jest szczątkowe)

·         powierzchnia czynna w takich płucach jest niewielka i dość słabo pokrywa zapotrzebowanie tlenowe ustroju

·         uwolniona od łuskowego, a wcześniej kostnego pancerza skóra przejęła część funkcji oddechowych

·         larwy płazów są skrzelodyszne

·         u niektórych (np. reliktowy i endemiczny gatunek odmieńca jaskiniowego) skrzela zachowują się przez całe życie

·         płuca płazów są stale narażone na wysychanie

·         silnie ukrwiona pow. ciała nie pozwala płazom na życie w środowiskach hipertonicznych

·         wentylacja płuc odbywa się dzięki ruchom jamy gębowej

·         brak klatki piersiowej uniemożliwia aktywną zmianę objętości płuc

Układ krążenia:

·         u larw i form trwałoskrzelnych przypomina układ krążenie ryb (zawiązuje się 6 łuków skrzelowych aorty)

·         u płucodysznych dwa łuki aorty zanikają i zostają pary 3 – 6

·         oddychanie płucne spowodowało wyodrębnienie małego obiegu

·         nastąpił podział przedsionka na lewy i prawy

·         serce składa się z cienkościennej zatoki żylnej, dwóch gładkościennych przedsionków, pojedynczej mięsistej komory (zawierającej blaszki i beleczki utrudniające mieszanie się krwi) oraz krótkiego stożka tętniczego, przechodzącego w pień płucny

·         krążenie:

płuca (natlenienie krwi) ®II żyły płucne (po jednej z każdego płuca) ® łączą się w żyłę płucną ® lewy przedsionek ®wlanie krwi przez otwór przedsionkowo – komorowy do lewej części gąbczastej komory ®stożek tętniczy ® aorta ® rozprowadzenie krwi po dużym obiegu ® powrót żyłami głównymi ( przednimi i tylnymi) ® żyła wątrobowa ® zatoka żylna ® prawy przedsionek ® prawa część komory ® stożek tętniczy ® pień płucny ® II tętnice płucne ® płuca

·         obieg skórny: od każdej tętnicy płucnej odchodzą odgałęzienia tętnicze do skóry (część krwi zostaje natlenionej w naczyniach włosowatych ciała), krew wraca żyłami skórnymi, które uchodzą do żył głównych, tuż przed zatoką żylną

·         wydajność systemu krążenia zależy ściśle od temperatury

·         posiadają duże, owalne i jądrzaste erytrocyty

·         proces krwinkotwórczy zachodzi w grasicy, obwodowych częściach wątroby i słabo w szpiku kostnym

Układ wydalniczy i rozrodczy:

·         posiadają dość szerokie, taśmowate i jednolite parzyste nerki

·         wzdłuż nich na brzegach znajduje się moczowód pierwotny

·         silnie rozcieńczony mocz uchodzi do steku, którego uchyłek tworzy pęcherz moczowy (resorbujący wodę)

·         nerkę dorosłych płazów tworzy pranercze, rozwijające się ze środkowej części mezodermy nerkotwórczej

·         płazy wydalają mocznik (skrzelodyszne larwy amoniak)

·         u większości płazów zapłodnienie jest zewnętrzne (u części płazów beznogich jest wewnętrzne – jajorodność)

·         duże komórki jajowe, otoczone galaretowatą osłonką, średnio zasobne w żółtko

·         w rozwoju pojawia się larwa – kijanka - posiadająca skrzela zewnętrzne, szczeliny skrzelowe i często również przyssawki pozwalające przyczepienie się do podwodnych roślin; odżywia się planktonem; wykształca ogon; występuje bardzo długie poskręcane jelito; tylne kończyny powstają szybko, przednie zaś dopiero jednocześnie z zanikiem skrzeli i ogona oraz ze zmianami w skórze (gruczoły wielokomórkowe) podczas metamorfozy

·         dość słabo zaznaczony dymorfizm płciowy

Układ pokarmowy:

·         chwytani pokarmu i połykanie w całości

·         zęby stożkowate lub haczykowate przyrośnięte do kości (niektóre bezzębne)

·         otwór gębowy ® jama gębowo–gardzielowa (do której uchodzą nozdrza wewnętrzne, trąbka Eustachiusza oraz przewody wyprowadzające gruczołów śluzowych) ® przełyk ® żołądek ® dwunastnica ® jelito cienkie (zakończone specjalnym fałdem oddzielającym je od jelita prostego, które uchodzi do steku)

·         brak podniebienia wtórnego (sklepienie jamy gębowej tworzy podstawa czaszki pierwotnej

·         gałki oczne przylegają do od góry do błony śluzowej i podczas przełykania pokarmu wciągane są przez specjalny mięsień i popychają kęs

·         język na dnie jamy gębowej (u bezogonowych długi, przyrasta prawą krawędzią do spojenia żuchwy)

Układ nerwowy:

·         silniejszy niż u ryb rozwój kresomózgowia

·         części mózgowia ułożone jedno za drugą

·         10 par nerwów czaszkowych

·         dobrze rozwinięte czucie bodźców zewnętrznych

·         węch – nabłonek wyścielający parzystą jamę węchową (połączoną nozdrzami wewnętrznymi z jamą gębową)

·         każda jama posiada uchyłek wysłany nabłonkiem węchowym (narząd Jacobsona)

·         nabłonek węchowy jamy nosowej spełnia również funkcję narządu czucia chemicznego

·         wzrok – oczy (tylko u niektórych gat., np. odmieniec jaskiniowy szczątkowe i ukryte pod skórą), soczewka mniejsza niż u ryb i bardziej spłaszczona, bardziej odsunięta od siatkówki (wydłużenie ogniskowej – dalekowzroczność)

·         powstają ruchome powieki i gruczoły łzowe

·         narządy czucia skórnego – rozsiane receptory dotyku, zimna, gorąca i bólu

·         narząd smaku – tzw. pączki smakowe rozmieszczone w jamie gębowej lub brodawkach smakowych na języku

·         narząd równoważno – słuchowy -z pierwszej szczeliny skrzelowej tworzy się jama ucha środkowego zachowująca połączenie z odcinkiem gardzielowym przez trąbkę Eustachiusza; ucho środkowe odgradza od zewnętrznego błona bębenkowa (w uchu środkowym występuje kostka słuchowa – strzemiączko powstałe z drugiego łuku skrzelowego – przenosi i wzmacnia ono drgania błony bębenkowej); ucho wewnętrzne – trzy kanały półkoliste, błędnik posiada kostną oprawę, brodawka słuchowa podstawowa, która jest homologiczna ze ślimakiem w uchu owodniowców

Występowanie i znaczenie:

·         ok. 2480 gat.

·         W Polsce występuje 16 gat., np.: salamandra plamista, traszka grzebieniasta, traszka górska, kumak nizinny, kumak górski, huczek ziemny, ropucha szara, ropucha paskówka, rzekotka drzewna, żaba zielona, żaba jeziorkowa, żaba śmieszka

Podsumowanie:

·         czworonożność – dwie pary kończyn wolnych, typu lądowego, rozstawionych szeroko na boki (wyjątek beznogie)

·         płucodyszność, formy larwalne posiadają skrzela

·         naga skóra pokryta cienkim nabłonkiem rogowaciejącym i śluzem (wydzielina gruczołów wielokomórkowych skóry)

·         dwa obiegi krwi

·         serce składające się z zatoki żylnej, dwóch przedsionków, komory i stożka tętniczego

·         ruchome zestawienie czaszki z kręgosłupem (dwa kłykcie potyliczne)

·         dziesięć par nerwów czaszkowych

·         zmiennocieplność

·         rozwijanie się embrionów nie osłoniętych błonami płodowymi (bezowodniowce)