Wykład 7. OKRES DORASTANIA

I WCZESNA DOROSŁOŚĆ

Teoria S.Freuda rozwoju psychoseksualnego

1. Stadium oralne (0 - 1;6)

2. Stadium analne (1;6 - 3;0)

3. Stadium falliczne (3;0 - 5;0)

4. Okres latencji (6;0 - 11;0)

5. Stadium genitalne (okres dorastania)

PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA KONCEPCJI PSYCHOSPOŁECZNEGO ROZWOJU CZŁOWIEKA

1. Zrozumienie człowieka jest możliwe, gdy bierze się pod uwagę trzy wzajemnie przenikające się procesy organizacji:

- biologiczny proces organizacji narządów stanowiących organizm (SOMA);

- psychiczny proces (PSYCHE) organizujący indywidualne doświadczenie poprzez syntezę ego;

- „wspólnotowy proces organizacji kulturowej” wyrażający się we wzajemnej zależności osób - (ETHOS).

2. Rozwój psychoseksualny i społeczny toczy się według zasady EPIGENEZY.

              Epigeneza objaśnia, że każda część organizmu istnieje w określonej postaci, dopóki nie nadejdzie jej czas rozwoju, pozostając w relacjach z innymi częściami w taki sposób, że istnienie całego układu jest zależne od zachodzącego w określonej kolejności  rozwoju każdej części składowej. Brak koordynacji rozwojowej w elementach układu może zagrażać całemu porządkowi rozwoju.

              Ten sam wzór odnosi się do rozwoju psychospołecznego.

Epigenetyczne prawo rozwoju psychospołecznego mówi, że dziecko kształtuje możliwości uczestnictwa w coraz szerszych kręgach społecznych, wchodzenia w relacje z coraz większą liczbą osób oraz przejmowania stosowanych przez nie przepisów społecznych. Kultura tworzy warunki do utrzymywania odpowiedniego tempa i następstwa etapów rozwoju, uwzględniając potrzeby jednostki oraz poziom prezentowanych przez nią możliwości.

3. Każde ze stadiów charakteryzowane jest przez:    A)dialektykę czyli  centralny układ przeciwieństw;

              B) zasięg znaczących relacji społecznych;

              C) ukształtowanie się podstawowych sił życiowych;

              D) występowanie podstawowych patologii i wartości negatywnych;

              E) uwewnętrznione pokrewne zasady porządku społecznego;

              F) specyficzne dla danego okresu rozwojowego rytualizacje wiążące;

              G) wynaturzenia rytualizacji czyli rytualizmy.

TEORIA E.H. ERIKSONA ROZWOJU PSYCHOSPOŁECZNEGO

1. UFNOŚĆ / NIEUFNOŚĆ (0 - 1)

                            - poczucie bezpieczeństwa;

                            - optymizm;

                            - zaufanie do otoczenia (stałość osób zaspokajających potrzeby);

                            - zaufanie wobec siebie w radzeniu sobie z popędami i otoczeniem.

LUB             

                            - lęk;

                            - podejrzliwość

                            - brak zaufania do otoczenia

WPŁYWY ZEWNĘTRZNE SPRZYJAJĄCE POMYŚLNEMU ROZWIĄZANIU KONFLIKTU STADIUM 1:

                            - czuła troska matki i dbałość o potrzeby dziecka;

                            - relacje nacechowane stałością, zgodnością, ciągłością, konsekwencją.

2. AUTONOMIA / WSTYD I ZWĄTPIENIE (1 - 3)

                            - ufna samodzielność

                            - rozwój niezależności

                            - pokonywanie przeszkód.

LUB

                            - niechęć do kontaktu ze światem

                            - poczucie własnej małości

WPŁYWY ZEWNĘTRZNE SPRZYJAJĄCE ROZW.:

                            - spójne doświadczenia;

                            - zachęcanie do ograniczeń

                            - określanie ograniczeń

                            - nie obarczanie winą

                            - nie zawstydzanie

3. INICJATYWA / POCZUCIE WINY (3 - 5)

                            - poznawanie otoczenia

                            -  realizacja celów, planowanie

LUB

                            - poczucie winy z powodu agresji wobec innych

                            - poczucie winy na skutek porażek

                            - lęk przed karą

              WPŁYWY ZEWNĘTRZNE:

                            - spójne doświadczenia tolerancji

                            - zachęta

                            - wzmacnianie pozytywne

4. PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ / POCZUCIE NIŻSZOŚCI (6 - 11)

                            - zdobywanie wiedzy i umiejętności właściwych kulturze

                            - poczucie kompetencji i sukcesu

                            - poczucie porządku i reguł

LUB

                            - poczucie niższości

                            - brak wiary w sens pracowitości

WPŁYWY ZEWNĘTRZNE:

                            - doświadczanie uznania i sukcesu

                            - spójność doświadczeń

5. TOŻSAMOŚĆ / ROZPROSZONA TOŻSAMOŚĆ (POMIESZANIE RÓL) (okres dorastania)

                            - stabilne i satysfakcjonujące poczucie stabilności

                            - poczucie odrębności

LUB

                            zagubienie siebie

WPŁYWY ZEWNĘTRZNE:

                            - doświadczanie sukcesu osobistego i satysfakcji związanej ze społeczną akceptacją i uznaniem

SPOSOBY POSZUKIWANIA WŁASNEJ TOŻSAMOŚCI

1. Ciągłość istnienia (np. sprawdzanie niezawodności uczuć rodziców)

2. Próby zmieniania siebie (np. przez przejmowanie cudzego zachowania, zmianę stroju, fryzury, pisma)

3. Próby sprawdzania siebie (np. podejmowanie postanowień)

Wg Eriksona na formowanie się tożsamości wpływają:

              1. Poczucie wewnętrznej ciągłości i identyczności;

              2. Dostrzeganie tej identyczności i ciągłości przez osoby z otoczenia;

              3. Potwierdzenie percepcji własnej osoby w kontaktach interpersonalnych dorastającego.

Warunki sprzyjające kształtowaniu się tożsamości pomieszanej:

                            - brak stałych wzorców

                            - brak stabilności w rodzinie

              Charakterystyka dorastania ze względu na inne cechy stadium:

              A)dialektyka: tożsamość / rozproszenie tożsamości

              B) zasięg znaczących relacji społecznych: grupy rówieśnicze, zewnętrzne wzory przywódców;

              C) ukształtowanie się podstawowych sił życiowych: wierność - dziecięca ufność i dorosła wiara w liderów grup rówieśniczych;

              D) występowanie podstawowych patologii i wartości negatywnych: odrzucenie roli, negatywny odpowiednik wierności - brak aktywności i walki o akceptowane społecznie ukształtowanie się tożsamości . Przejawy: brak wiary we własne siły, przeciwstawianie się > tożsamość negatywna czyli kombinacja nieakceptowanych społecznie, a akceptowanych przez jednostkę elementów tożsamości;

              E) uwewnętrznione pokrewne zasady porządku społecznego: ideologiczna  wizja świata;

              F) specyficzne dla danego okresu rozwojowego rytualizacje wiążące: ideologiczne;

              G) wynaturzenia rytualizacji czyli rytualizmy: totalizm

              CZAS MORATORIUM PSYCHOSPOŁECZNEGO

STATUSY TOŻSAMOŚCI JAMESA MARCII

- (nawiązanie do koncepcji kształtowania się tożsamości E.Eriksona):

TOŻSAMOŚĆ: skonstruowana przez jednostkę dynamiczna organizacja popędów, zdolności, przekonań i historii życia jednostki.

                            Na kształtowanie się tożsamości składają się  dwa aspekty:

                                          - KRYZYS: świadome podejmowanie decyzji, dokonywanie wyborów, refleksja nad wcześniejszymi wyborami i systemem wartości;

                                          - ZOBOWIĄZANIE/ZAANGAŻOWANIE: efekt wyboru - przyjęcie na siebie określonej roli, przyjęcie określonego systemu przekonań, ideologii.

STOPIEŃ KRYZYSU

                                          Wysoki                                                        Niski

ZOBO

WIĄZA

NIE

              Wysoki

              Niski

d.c.

- TOŻSAMOŚĆ OSIĄGNIĘTA: kryzys zakończony, podjęte zobowiązanie - rola zawodowa i rodzinna;system wartości;

- MORATORIUM: kryzys trwa, brak zobowiązań;

- TOŻSAMOŚĆ PRZEJĘTA: brak kryzysu, akceptacja dotychczasowych zobowiązań;

- TOŻSAMOŚĆ ROZPROSZONA: brak kryzysu, nie podjęte zobowiązanie lub niepowodzenie w przyjęciu zobowiązania po kryzysie.

A teraz wkraczamy w okres wczesnej dorosłości

PRZEJAWY DOROSŁOŚCI (TURNER i HELMS)

•                      Dobrze rozwinięty system wartości

•                      Realistyczne pojęcie własnej osoby

•                      Stabilność emocjonalna

•                      Utrzymywanie satysfakcjonujących relacji społecznych

•                      Zdolność dokonywania wglądu intelektualnego

•                      Realistyczna ocena przyszłych celów

•                      Pomyślne radzenie sobie z problemami życiowymi

•   &#...