BOHDAN ARCT CYRK SKALSKIEGO | SCAN & OCR by blondi@mailplus.pl | WYDAWNICTWO MINISTERSTWA OBRONY NARODOWEJ 1 Okładkę projektował Mieczysław Wiśniewski Redaktor Halina Zyskowska Redaktor techniczny Jadwiga Jegorow Kolektor Waldemara Chamera Scan & OCR blondi@mailplus.pl © Copyright by Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej Warszawa 1970 r., Wydanie II .. SCAN & OCR by blondi@mailplus.pl 2009 Cztery tysiąca sześćset czterdziesta publikacja Wydawnictwa MON Printed in Poland Nakład 120.000 + 280 egz. Objętość 3,58 ark. wyd, 3 ark. druk. papier druk. sat. VII kl. 65 g. z roli 63 cm. (z Zakładów Celulozowo-Papierniczych im. J. Marchlewskiego we Włocławku). Oddano do składu w styczniu 1970 r. Druk ukończono w październiku 1970 r. Wojskowe Zakłady Graficzne w Warszawie. Zam. nr 1466 z dnia 6.i.1970 r. Cena zł 5.- K-38 SPIS TREŚCI: POLISH FIGHTING TEAM..............................................................................4 AFRYKAŃSKI KONTREDANS.......................................................................7 „CYRK” PRZYBYWA NA MIEJSCE ............................................................15 STANISŁAW SKALSKI .................................................................................19 PIERWSZE LOTY...........................................................................................21 „CYRK” POKAZUJE PAZURY......................................................................24 „CYRK” POKAZUJE KŁY .............................................................................27 „CYRK” STAJA SIĘ SŁAWNY......................................................................32 KAMPANIA DOBIEGA KOŃCA...................................................................36 OSTATNIE ZWYCIĘSTWO...........................................................................42 „CYRK” ZWIJA SKRZYDŁA ........................................................................46 POLISH FIGHTING TEAM Nie, książka ta nie jest bynajmniej zbiorem opisów cyrkowych akrobacji, popisów żonglerki, nie mówi o cudach zręczności mistrzów trapezu czy też konnej woltyżerki. Nie jest też ona osobistą historią Stanisława Skalskiego, znanego dziś w całej Polsce naszego czołowego myśliwca ubiegłej wojny, człowieka, którego życie było nad wyraz barwne i obfitowało we wspaniałe wzloty i nader bolesne upadki. Być może, iż tytuł myli czytelnika, ale... tylko do pewnego stopnia. Opisać pragnę arcyciekawy fragment polskiej lotniczej historii wojennej, dzieje małej grupki pilotów myśliwskich, którzy w zgoła odmiennych Warunkach i w innym okresie wojny tworzyli zespół, eskadrę, niewiele odbiegającą jakością wy czynów od słynnego dywizjonu 303. Grupa ta zwana była oficjalnie „Polish Fighting Team” (Polski Zespół Walczący), nieoficjalnie nadano jej później miano „Cyrku Skalskiego”. Historia światowego lotnictwa wojskowego zna takie przypadki, gdy w czasie działań wojennych świadomie i bardzo starannie dobierano zespoły wyborowych pilotów, przeważnie myśliwskich, grupowano ich wokół przodujących „asów”, tworzono z nich jednostki, stające się postrachem dla przeciwników, posiadające wybitny ciężar gatunkowy, jednostki zgrane, zwarte, groźne i gotowe do działania w najtrudniejszych nawet warunkach. Tego rodzaju zespoły nazywano „cyrkami”. Najsłynniejszym z nich był w czasie pierwszej wojny światowej „Cyrk Richthofena”, legendarnego pilota niemieckiego, który uzyskał osiemdziesiąt zwycięstw, dopóki sam nie zginął w walce powietrznej. Podobną grupę tworzyła francuska eskadra Grouppe des Cigognes, podobne zespoły mieli słynny Fonck (75 zwycięstw), Guynemer (54 zwycięstwa), Anglicy Mannock (73 zwycięstwa) i McCullen (54 zwycięstwa) czy też Kanadyjczyk Bishop (72 zwycięstwa). Dawne to jednak czasy i inaczej wtedy wyglądała wojna powietrzna. Jednakże historia czasami się powtarza. W początkach ostatniej wojny światowej wiele znalazło się ludzi, teoretyków, a nawet i czynnych lotników, którzy twierdzili, iż niczego nauczyć się nie można od legendarnych rycerzy przestworzy z okresu 1914—1918. Spotkania myśliwców? Powietrzne pojedynki? Walka łatwa? — Nie — mówiono wzruszając ramionami — to są rekwizyty muzealne, zabytki odległej przeszłości, niepowrotnie zaśniedziała taktyka, której oczywiście nikt na szybkich i doskonale uzbrojonych nowoczesnych samolotach stosować nie będzie. Już we wrześniu 1939 roku w Polsce okazało się, że te przewidywania były zgoła fałszywe. Potwierdziło się to w roku 1940 we Francji i nieco później w Anglii w czasie bitwy o Wielką Brytanie. Podstawą taktyki myśliwskiej w latach późniejszych, aż do zakończenia wojny, stały się te same czynniki, te same zasady, co w czasie wojny 1914—1918: moment zaskoczenia przeciwnika, atak z góry, od słońca, z przewagą szybkości, celność strzału, technika pilotażu, zwinność i zwrotność samolotu. Oczywiście zmieniły się zasadniczo prędkości, pułap i zasięg, udoskonaliło się uzbrojenie, zadania rozrosły się, w grę weszło radio, radiolokacja i cała nowoczesna technika. Zasady pozostały niemal te same. Spotkania myśliwców, powietrzne pojedynki, walka kołowa? Toczyły się dzień po dniu, rok po roku, poprzez całą wojnę 1939—1945. Tak samo zaś jak wówczas, gdy po niebie harcowały Fokkery Richthofena czy Morane’y Foncka, wyrastać poczęły myśliwskie sławy w lotnictwie Sprzymierzonych: w Anglii, Związku Radzieckim i Stanach Zjednoczonych. Piloci ci, szybko wybijający się na dowódców większych jednostek, gdy tylko mogli, dobierali sobie odpowiednich podwładnych, odpowiednie zespoły. Mieli swe doborowe jednostki beznogi angielski Douglas Bader i południowy Afrykanin „Sailor” Malan, dowodzili także doskonałymi zespołami Pokryszkin i Kożedub. Taką doborową jednostką myśliwską, chociaż nieco innego charakteru był „Cyrk Skalskiego”. O ile jednak w poprzednich przypadkach, a na myśli mam już wyłącznie wojnę 1939—1945, skład osobowy dywizjonów selekcjonowany był stopniowo, poszczególni dowódcy przyciągali do siebie z biegiem czasu znanych sobie lepszych pilotów, starali się (często bezskutecznie) o przeniesienie różnych „asów” z innych jednostek; w przypadku „Cyrku Skalskiego” dobór personelu latającego przeprowadzony był inaczej. Zacznijmy jednak... od początku. W roku 1942 polscy myśliwcy operujący z lotnisk w Wielkiej Brytanii mieli już ustaloną markę, a opinia o nich wyższych dowódców RAF była tak pochlebna, że w jesieni 1942iroku, zapewne po naradach i konferencjach w sztabie Fighter Command1, skierowana została szyfrowana depesza z angielskiego Air Ministry do dowództwa RAF na Bliskim Wschodzie: „Polskie Dywizjony Myśliwskie są najlepsze w Lotnictwie Myśliwskim, ale stosunkowo mała aktywność na tutejszym froncie w zimie oddziałuje ujemnie na ich temperament, wymagający stałej walki. Moglibyśmy wybrać i wytrenować zespoły składające się z dwunastu do piętnastu prawdziwych asów i wysłać ich do Was kolejno, na jakieś dwa miesiące każdego, jeżeli zechcecie ich przyjąć. Musieliby latać na Spitfire'ach. Rozumiem, jak odczują to dywizjony RAF latające na Hurricane'ach, i z tego powodu można by wybrać Maltę, nie zaś Afrykę. W każdym razie mielibyście grupę prawdziwie doświadczonych »tygrysów«. Prześlijcie odwrotnie Waszą opinię w tej sprawie”.2 1 Angielskie Lotnictwo Myśliwskie 2 Według posiadanej przez autora tej książki kopii oryginalnego dokumentu angielskiego. Krótki ten dokument stał się praprzyczyną utworzenia „Cyrku Skalskiego”, bowiem po otrzymaniu pozytywnej odpowiedzi z dowództwa Bliskiego Wschodu Fighter Command (za pośrednictwem polskich oficerów łącznikowych) ogłosił w naszych jednostkach myśliwskich o tworzeniu ochotniczej grupy myśliwskiej dla wyjazdu do Afryki, na Zachodnią Pustynię. Od ewentualnych ochotników wymagano dosyć wysokich kwalifikacji. Potrzeba było piętnastu pilotów z dużym doświadczeniem bojowym, każdy musiał przebywać poprzednio w dywizjonie co najmniej przez rok i musiał mieć „na koncie” co najmniej trzydzieści lotów bojowych. Zapowiedziano jednocześnie, że pobyt grupy na Zachodniej Pustyni potrwa około trzech miesięcy, po których grupa zostanie wymieniona i powróci do Anglii. Żadne inne szczegóły nie zostały zakomunikowane, toteż ochotnicy zgłaszali się nieco „w ciemno”, nie wiedząc dokładnie, co ich czekało w odległej Afryce. Wiedzieli natomiast, iż grupa miała być zespołem „ekstra” i że nad piaskami pustyni wiele było okazji do spotkania nieprzyjaciela i do walki z Messerschmittami i Focke Wulfami. O duchu naszych myśliwców świadczy fakt, iż w przeciągu kilku dni zgłosiło się spośród naszych dywizjonów ponad 60 kandydatów, starych, doświadczonych „wyg myśliwskich”, z których niejeden miał za sobą powietrzne zwycięstwa i znajdował się na odpowiedzialnym stanowisku dowódcy eskadry, a nawet i dywizjonu. Po starannej selekcji skład zespołu został ustalony. Ponieważ zaś ogromna większość jego członków w latach następnych zapisać się miała chwalebnie w historii naszego lotnictwa i dokonać czynów na dużą miarę, a wielu, zbyt wielu z nich oddało później życie w sprawie zwycięstwa, podaję całkowitą listę zespołu. Jako oficer łącznikowy z dowództwem RAF jechał podpułkownik Tadeusz Rolski, doświadczony myśliwiec, dowo...
irek412